الجدید فی تفسیر القرآن المجید (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(برچسب: تغییرمسیر حذف شد)
 
سطر ۵: سطر ۵:
 
|تصویر= [[پرونده:الجديد فى تفسير القرآن المجيد.jpg|240px|وسط]]
 
|تصویر= [[پرونده:الجديد فى تفسير القرآن المجيد.jpg|240px|وسط]]
  
|نویسنده=محمد بن حبيب الله السبزواري
+
|نویسنده=شیخ محمد سبزوارى
  
 
|موضوع= تفاسیر شیعه
 
|موضوع= تفاسیر شیعه
سطر ۱۱: سطر ۱۱:
 
|زبان= عربی
 
|زبان= عربی
  
|تعداد جلد=7
+
|تعداد جلد=۷
  
 
|عنوان افزوده1=
 
|عنوان افزوده1=
سطر ۲۱: سطر ۲۱:
 
|افزوده2=
 
|افزوده2=
  
|لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39209/الجديد-في-تفسير-القرآن-المجيد الجديد في تفسير القرآن المجيد]
+
|لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39209/الجديد-في-تفسير-القرآن-المجيد الجديد فی تفسير القرآن المجيد]
  
 
}}
 
}}
اثر الحجة الشيخ محمد السبزوارى النجفى( 1318 1409 ق)
+
کتاب '''«الجدید فی تفسیر القرآن المجید»''' اثر شیخ محمد سبزوارى نجفى (۱۳۱۸-۱۴۰۹ ق) از [[تفسیر اجتهادی|تفاسیر اجتهادى]] و تحلیلى [[شیعه]] به زبان عربى، شامل [[تفسیر]] تمام [[قرآن|قرآن کریم]] است. هدف مفسر، ارائه توضیح پیام کلی آیات قرآن با کمک خود قرآن و روایات [[اهل بیت]] علیهم‌السلام است.
  
==معرفى تفسير==
+
==روش و محتوای تفسیر==
  
نام كامل آن الجديد فى تفسير القرآن المجيد مى‌باشد. اين تفسير به زبان عربى و سبك آن تحليلى و توضيحى است كه تمام قرآن را از ابتدا تا انتها به روش ترتيبى در بردارد. هدف، ارائه توضيح پيام قرآن با كمك قرآن و روايات اهل بيت« عليهم السلام» و پرهيز از بحثهاى فنى و استدلال و ذكر وجوه و احتمالات است.
+
هدف و شیوه شیخ محمد سبزوارى، توضیح جمله‌ها و تبیین پیام کل آیات [[قرآن]] است؛ ایشان تلاش دارد با عبارات مختصر و ساده، مطالب [[تفسیر قرآن|تفسیرى]] را بیان نماید و خواننده آشنا با زبان عربى را به نکات اصلى و مهم [[آیه]] راهنمایى کند.
  
==روش تفسیر==
+
روش کلى مفسر به این ترتیب است که ابتدا با ذکر نام [[سوره]] به ذکر فضائل آن و بیان [[حدیث|حدیث]] در این مورد مى‌پردازد. نزول سوره از جهت [[سوره های مکی و مدنی|مکى و مدنى]] بودن آن و بیان [[ترتیب نزول سوره ها|ترتیب نزول]] -به این شکل که این سوره بعد از چه سوره‌اى واقع شده- به همراه تعداد آیات آن، از اطلاعاتى است که مفسر محترم به خواننده خود ارائه مى‌دهد. در این بین سعى دارد که به اسماء سور و وجه تسمیه آنها نیز بپردازد، و اسماء سور را امرى تعبدى و [[توقیفی بودن سوره های قرآن|توقیفی]] مى‌داند.
  
روش مفسر توضيح جمله‌ها، كل كلام و تبيين پيام آيه است، نه مفردات، اعراب يا لغت، مگر در جاهايى كه لغات مشكل و غريب قرآن مطرح باشد. به عنوان نمونه بيان معناى« اميّون» ذيل آيه 78 بقره ج 1 ص 98 و قرائت و وزن و مراد جبرائيل ذيل آيه 97 سوره بقره ج 1 ص 116). سبزوارى تلاش دارد با عبارات مختصر و ساده، مطالب تفسيرى را بيان نمايد و خواننده آشنا با زبان عربى را به نكات اصلى و مهم آيه راهنمايى كند.
+
مفسر سپس با مطرح نمودن مفردات آیات و جایگاه کلمات و جمله و عملکرد هر یک از آنها، بحثهاى معمول [[اعراب قرآن|اعراب]] را دنبال مى‌نماید. نکات مربوط به بعد [[بلاغت]] و فصاحت [[قرآن]] که به طور معمول در قالب بحثهاى [[علم معانی|معانى]] و [[علم بیان|بیان]] مطرح مى‌شود، از امورى است که مفسر از آن غفلت نورزیده و در مقاطع مناسب به آن مى‌پردازد.
  
روش كلى ايشان در ابتداى سوره‌ها به اين ترتيب است كه ابتدا با ذكر نام سوره به ذكر فضائل آن و بيان حديث در اين مورد مى‌پردازد. نزول سوره از جهت مكى و مدنى بودن آن و بيان ترتيب نزول به اين شكل كه اين سوره بعد از چه سوره‌اى واقع شده به همراه تعداد آيات از اطلاعاتى است كه مفسر محترم به خواننده خود ارائه مى‌دهد، در اين بين سعى دارد كه به اسماء سور و وجه تسميه آنها نيز بپردازد، و اسماء سور را امرى تعبدى مى‌داند.
+
پس از مطالب فوق، بعد [[تفسیر قرآن|تفسیرى]] آیات و فرازهاى آن رخ مى‌نماید، که معمولا با ذکر شماره آیه به آن مى‌پردازد. در این بخش روش عمده مفسر، [[تفسیر اجتهادی|تفسیر اجتهادى]] و تحلیلى است که گاهى با نقل اقوال و نقد آنها همراه مى‌باشد. ایشان تفسیر آیات را با کمک نقل روایات [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام دنبال مى‌کند.
  
روند كلى مفسر بعد از ارائه مشخصات سوره‌ها با اشاره و توضيح مفردات آيات و فرازهاى آن ادامه پيدا مى‌كند، مانند توضيح اسم، الله، الرحمن و الرحيم در ج 1 ص 13. مفسر با مطرح نمودن جايگاه كلمات و جمله و عملكرد هر يك از آنها، بحثهاى معمول اعراب را دنبال مى‌نمايد مانند ج 1 ص 109 ذيل آيه 90 سوره بقره.
+
مفسر در ارائه مطالب گوناگون از روش مزجى استفاده فراوان برده، بدین جهت، موارد اشاره شده را با عناوین از هم جدا نکرده‌ و تلاش نموده‌ که ضمن مراعات ترتیب، بدون انفصال، نکات مختلف را بیان کند. البته، به گونه‌اى نیست که همه عنوانها را ذیل فراز یا آیه‌اى لازم به ذکر دیده باشد، بلکه بنا به مقطع مطرح شده، مباحث را بیان کرده‌ است. [[تفسیر ترتیبی|تفسیر ترتیبى]] قرآن، مفسر را از اشارات به بحثهاى موضوعى غافل نکرده است، بر این اساس و بطور موردى، مطالبى مطرح مى‌کند.
  
نكات مربوط به بعد فصاحت و بلاغت قرآن كه به طور معمول در قالب بحثهاى معانى و بيانى مطرح مى‌شود، از امورى است كه مفسر از آن غفلت نورزيده و در مقاطع مناسب به آن مى‌پردازد مانند بحث تكرار ضمير، عدول از غيبت به خطاب و بحثهاى ادبى ديگر از جمله در ج 1 ص 29 ارائه شده است.
+
[[شأن نزول]] آیات، از نکاتى است که مفسر محترم هر از چندى، به آن مى‌پردازد و با بیان آن، در توضیح آیه، تلاشى را مضاعف مى‌نماید.
در كنار مطالب فوق، بعد تفسيرى آيات و فرازهاى آن، رخ مى‌نمايد، كه معمولا با ذكر شماره آيه به آن مى‌پردازد. در اين بخش شيوه عمده مفسر، تفسير تحليلى و اجتهادى است كه گاهى با نقل اقوال و نقد آنها همراه مى‌باشد، ايشان تفسير آيه به آيه را با كمك نقل روايات پيامبر( ص) و اهل بيت عليهم السلام دنبال مى‌كنند، مانند ج 1 ص 81 ذيل آيه 58 بقره، و ص 23 با نقل اقوال در تفسير غير المغضوب عليهم و نقد آنها در ج 1 ص 62.
+
در کنار همه این مباحث، گاهى به مبحث [[قراءات قرآن|قرائت]] و اختلاف آن در یک کلمه یا مقطعى از آیه، مى‌پردازد و تبحر خود را در این قسمت نیز نشان مى‌دهد. مفسر بندرت عنوانى را به نام «إلفات نظر» بعد از تفسیر و بحثهاى متفاوت مطرح مى‌نماید که در آن، مطلبى را که بطور مستقیم به تفسیر آیه مربوط نمى‌شود توضیح مى‌دهد.
  
==روش مزجی==
+
مفسر محترم سعى نموده اساس بیانات خود را بر محور تفسیر آیات پى‌ریزى کند و مطالب گوناگون را براى تبیین بیشتر استفاده مى‌نماید، در این روش نیز تا حدود زیادى موفق بوده‌ است. با این حال به نظر مى‌رسد، در [[آیات الاحکام|آیات الاحکام]] توضیح بیشترى را که کمى فراتر از تفسیر است ارائه مى‌دهد و با توجه به تحصیلات حوزوى ایشان که [[فقه]]، بخش مهمى از آن را تشکیل مى‌دهد، این امر، طبیعى به نظر مى‌رسد. مشرب ایشان در مسائل فقهى، مشرب معمول و مشهور علماى [[شیعه]] مى‌باشد، و برخى دیدگاههاى خود را با دقت و تیزبینى از آیات استخراج مى‌نماید، از جمله اعتقاد به طهارت ذاتى [[اهل کتاب]] که با استفاده از آیه ۵ [[سوره مائده]]: {{متن قرآن|«الْیوْمَ أُحِلَّ لَکمُ الطَّیبَاتُ وَطَعَامُ...»}} و روایات [[اهل بیت]] علیهم السلام، آن را برداشت مى‌نماید، و نیز جواز [[ازدواج|نکاح]] اهل کتاب که از همین آیه استنباط مى‌نماید. در بحث [[خمس]] نیز ذیل [[آیه خمس]] در [[سوره انفال]]، طبق اعتقاد شیعه نظر مى‌دهد.
  
مفسر در ارائه مطالب گوناگون از روش مزجى استفاده فراوان برده، بدين جهت موارد اشاره شده را با عناوين، از هم جدا نكرده‌اند و تلاش نموده‌اند، ضمن مراعات ترتيب، بدون انفصال، نكات مختلف را بيان كنند، البته، به گونه‌اى نيست كه همه عنوانها را ذيل فراز يا آيه‌اى، لازم به ذكر ديده باشند بلكه بنا به مقطع مطرح شده، مباحث را بيان كرده‌اند.
+
ایشان در بحثهاى عقایدى نیز گاهى دقتها و توضیحاتى اینچنین بیان مى‌دارد و فراتر از معانى ظاهر و صریح آیه، اشاراتى را دارد، مانند اشاره به استدلال بر [[توحید افعالی|توحید افعالى]]، [[توحید صفاتی|توحید صفاتى]] و [[توحید ذاتی|توحید ذاتى]]، ذیل آیه ۱۶۴ [[سوره بقره]]: {{متن قرآن|«إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ ...»}} و استنباط عدم جواز [[تقلید]] در اصول عقاید، و وجوب تحصیل علم در آنها، از براهین مطرح شده در این آیات است.
  
==توجه به شان نزول==
+
مفسر، تفکر ولایى و شیعى خود را در افضلیت [[اهل البیت|اهل بیت]] (علیهم السلام) بدون تعرض به دیگران و با استفاده از روایات، ذیل آیات مختلف مورد بحث قرار مى‌دهد و با اجمال، ملایمت و صراحت آن را بیان مى‌دارد، براى نمونه ذیل آیه ۲۵۳ سوره بقره {{متن قرآن|«تلک الرُسل فضّلنا بعضَهم على بعضٍ...}} آنجا که فضل [[پیامبر اسلام|پیامبر]] (ص) را بر سایر انبیاء الهى (ع) اثبات مى‌کند، فضل اهل بیت را نیز بر انبیاء دیگر با استفاده از روایات مطرح مى‌نماید.
  
شأن نزول از نكاتى است كه مفسر محترم هر از چندى، به آن مى‌پردازند و با بيان آن، در توضيح آيه، تلاشى را مضاعف مى‌نمايند، مانند ج 1 ص 116 ذيل آيه 97 سوره بقره.
+
ایشان در شأن نزول [[آیه تطهیر|آیه تطهیر]] ([[سوره احزاب|احزاب]]، ۳۳) به صراحت بیان مى‌دارد که این آیه در حق اهل بیت علیهم السلام، نازل شده و معتقد است که روایات فراوانى از فریقین براى مطلب، وارد شده است. در مورد مصونیت [[قرآن]] از [[تحریف قرآن|تحریف]] ذیل آیه ۹ [[سوره حجر]] {{متن قرآن|«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»}} مى‌فرماید: قرآن از تحریف به تغییر، زیاده و نقصان، مصون مانده است.
در كنار همه اين مباحث، گاهى به قرائت و اختلاف آن در يك كلمه يا مقطعى از آيه، مى‌پردازد و تبحر خود را در اين قسمت نيز نشان مى‌دهد، مانند ج 1 ص 116 ذيل آيه 97 بقره. مفسر بندرت عنوانى را به نام« إلفات نظر» بعد از تفسير و بحثهاى متفاوت مطرح مى‌نمايد كه در آن، مطلبى را كه بطور مستقيم به تفسير آيه مربوط نمى‌شود توضيح مى‌دهند مانند ج 1 ص 67 ذيل آيه 37 سوره بقره، با اين سؤال كه هل كان تلقين الله الكلمات لآدم فى السماء أم فى الارض؟ آيا تلقين كلمات كه توسط خداوند به آدم انجام گرفت در آسمان بوده يا در زمين انجام گرفته است؟
+
ایشان در مورد «[[بسم الله الرحمن الرحیم]]» در ابتداى [[سوره حمد]] مى‌فرماید: [[بسمله]] جزء هر [[سوره]] بلکه آیه‌اى از هر سوره مى‌باشد و این قول را [[اجماع]] شیعه مى‌داند که [[اهل سنت]] برخى موافق و برخى مخالف آنند.
  
تفسير ترتيبى قرآن، مفسر را از اشارات به بحثهاى موضوعى غافل نكرده است، بر اين اساس و بطور موردى، مطالبى مطرح مى‌كنند، مانند ج 1 ص 20 ذيل آيه{{متن قرآن|«اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ»}}،بحث اصناف هدايت را با استفاده از آيات و روايات عنوان مى‌نمايند.
+
مبناى معمول ایشان در دلالت قرآن این است که ظاهر آیات [[حجیت ظواهر کتاب|حجیت]] دارد و بدون معارض قوى نمى‌توان از آن دست برداشت، بر این اساس در تفسیر آیه ۲۴ سوره بقره {{متن قرآن|«أُعِدَّتْ لِلْکافِرِینَ»}} مى‌فرماید ظاهر آیه بر خلقت فعلى [[جهنم]] دلالت دارد، نه اینکه در آینده خلق مى‌شود، مگر گفته شود ماضى کنایه از وقوع حتمى است.
  
مفسر محترم سعى نموده اساس بيانات خود را بر محور تفسير آيات پى‌ريزى كند و مطالب گوناگون را براى تبيين بيشتر، استفاده مى‌نمايد، در اين روش نيز تا حدود زيادى موفق بوده‌اند. با اين حال در آيات فقهى به نظر مى‌رسد، توضيح بيشترى را كه كمى فراتر از تفسير است، ارائه مى‌دهند و با توجه به تحصيلات حوزوى ايشان كه فقه، بخش مهمى از آن را تشكيل مى‌دهد، اين امر، طبيعى به نظر مى‌رسد. مانند ج 1 ص 260 به بعد ذيل آيه 219 بقره و آيات پس از آن، كه توضيحاتى در مورد خمر، نكاح، طلاق و... ارائه مى‌دهد.
+
==منابع تفسیر==     
  
==مشرب مفسر در مسائل فقهی==
+
یکى از نقصهاى تفسیر «الجدید» عدم ذکر منابع اقوال و بیانات و توضیحات لغوى، قرائتى، تفسیرى و... مى‌باشد و در بسیارى موارد، روایات را بدون ذکر منبع نقل مى‌کند. با این وصف، بطور پراکنده منبع برخى مطالب، یا قائل بعضى اقوال را بیان کرده است؛ [[ابن عباس]]، [[ابن مسعود]]، مجاهد، سُدى و مقاتل، از جمله مفسرینى هستند که از آنها نقل نموده است.
  
مشرب ايشان در مسائل فقهى، مشرب معمول و مشهور علماى شيعه مى‌باشد، و برخى ديدگاههاى خود را با دقت و تيزبينى از آيات استخراج مى‌نمايد، از جمله اعتقاد به طهارت ذاتى اهل كتاب كه با استفاده از آيه 5 سوره مائده:{{متن قرآن|«الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ...»}}و روايات اهل بيت عليهم السلام، آن را برداشت مى‌نمايد، و نيز جواز نكاح اهل كتاب كه از همين آيه استنباط مى‌نمايد. ج 2 ص 422 و ص 425. در بحث خمس ذيل آيه خمس در سوره انفال نيز طبق اعتقاد شيعه نظر مى‌دهند.
+
میان [[فهرست تفاسیر شیعه|تفاسیر شیعه]] در روایات از [[تفسیر قمی (کتاب)|تفسیر قمى]]، [[تفسیر عیاشی (کتاب)|تفسیر عیاشى]]، [[تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام (کتاب)|تفسیر منسوب به امام حسن عسکرى]](ع) و [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]]، استفاده فراوان کرده است. در کنار آن از کتب روایى شیعه مانند [[الکافی (کتاب)|الکافى]]، [[التوحید (کتاب)|توحید صدوق]]، [[علل الشرائع (کتاب)|علل الشرایع]]، [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]، [[کمال الدین و تمام النعمه (کتاب)|اکمال الدین]]، [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاعمال]]، [[عیون اخبارالرضا (کتاب)|عیون الاخبار]]، [[الأمالی شیخ طوسی (کتاب)|امالى شیخ طوسی]]، [[المحاسن (کتاب)|محاسن برقى]]، [[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]]، نقل روایت مى‌نماید. از میان [[اهل سنت]] نیز تفسیر ثعلبى و [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|الکشاف]] مورد توجه او قرار داشته و از آنها مطلب ذکر مى‌کند، و گاهى از [[صحیح بخاری (کتاب)|صحیح بخارى]] روایت نقل مى‌کند.
 
 
ايشان در بحثهاى عقايدى نيز گاهى دقتها و توضيحاتى اينچنين بيان مى‌دارند و فراتر از معانى ظاهر و صريح آيه، اشاراتى را دارند، مانند اشاره به استدلال بر توحيد افعالى، توحيد صفاتى و توحيد ذاتى، ذيل آيه 164 سوره بقره، ج 1 ص 186:{{متن قرآن|«إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ ...»}}و استنباط عدم جواز تقليد در اصول عقايد، و وجوب تحصيل علم در آنها، از براهين مطرح شده در اين آيات است.
 
 
 
==تفکر ولائی مفسر==
 
 
 
مفسر تفكر ولايى و شيعى خود را در افضليت اهل بيت( ع) بدون تعرض به ديگران و با استفاده از روايات، ذيل آيات مختلف مورد بحث قرار مى‌دهد و با اجمال، ملايمت و صريح آن را بيان مى‌دارد، براى نمونه ذيل آيه 253 سوره بقره در ج 1 ص 319«تلك الرسل فضّلنا بعضهم على بعض...آنجا كه فضل پيامبر( ص) را بر ساير انبياء الهى( ع) اثبات مى‌كند، فضل اهل بيت« عليهم السلام» را نيز بر انبياء ديگر با استفاده از روايات مطرح مى‌نمايد.
 
 
 
ايشان در نزول آيه تطهير( 33 احزاب) در ج 5 ص 436 به صراحت بيان مى‌دارد كه اين آيه در حق ائمه اهل بيت عليهم السلام، پنج تن آل عبا نازل شده است و معتقد است كه روايات فراوانى از فريقين براى مطلب، وارد شده است. در مورد مصونيت قرآن از تحريف ذيل آيه 9 سوره حجر{{متن قرآن|«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»}}در جلد 4 ص 172 مى‌فرمايد: قرآن از تحريف به تغيير، زياده و نقصان، مصون مانده است.
 
ايشان در مورد بسم الله الرحمن الرحيم در ابتداى سوره حمد ج 1 ص 12 مى‌فرمايد: بسمله جزء هر سوره بلكه آيه‌اى از هر سوره مى‌باشد و اين قول را اجماع شيعه مى‌داند كه اهل سنت برخى موافق و برخى مخالف آنند.
 
 
 
مبناى معمول ايشان در دلالت قرآن اين است كه ظاهر آيات حجيت دارد و بدون معارض قوى نمى‌توان از آن دست برداشت، بر اين اساس در آيه 24 سوره بقره{{متن قرآن|«أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ»}}ج 1 ص 52 مى‌فرمايد ظاهر آيه بر خلقت فعلى جهنم دلالت دارد، نه اينكه، در آينده خلق مى‌شود، مگر گفته شود ماضى كنايه از وقوع حتمى است.
 
 
 
==منابع تفسير==     
 
 
 
يكى از نقصهاى تفسير« الجديد» عدم ذكر منابع اقوال و بيانات و توضيحات لغوى، قرائتى، تفسيرى و... مى‌باشد و در بسيارى موارد، روايات را بدون ذكر منبع نقل مى‌كند. با اين وصف بطور پراكنده منبع برخى مطالب، يا قائل بعضى اقوال را بيان كرده است، ابن عباس، ابن مسعود، مجاهد، سدى، مقاتل از جمله مفسرينى هستند كه از آنها نقل نموده است.
 
 
 
ميان تفاسير شيعه در روايات از تفسير قمى، عياشى، تفسير امام حسن عسكرى( ع) و مجمع البيان، استفاده فراوان كرده است. در كنار آن از كتب روايى شيعه مانند كافى، توحيد صدوق، علل الشرايع، من لا يحضره الفقيه، امالى شيخ، محاسن برقى، اكمال الدين، بصائر الدرجات، ثواب الاعمال و عيون الاخبار، نقل روايت مى‌نمايد. از ميان اهل سنت نيز تفسير ثعلبى و كشاف مورد توجه او قرار داشته و از آنها مطلب ذكر مى‌كند، و گاهى از صحيح بخارى روايت نقل مى‌كند.
 
  
 
==نسخه‌شناسى==   
 
==نسخه‌شناسى==   
 
    
 
    
نخستين چاپ اين تفسير در بيروت به سال 1402 ق 1982 ميلادى توسط دار التعارف للمطبوعات متعلق به فرزند مفسر در هفت جلد با قطع وزيرى منتشر شده است، كه چاپ جلد هفتم آن به سال 1406 هجرى 1985 م مى‌باشد.
+
نخستین چاپ تفسیر «الجدید» در بیروت به سال ۱۴۰۲ ق. توسط دارالتعارف للمطبوعات متعلق به فرزند مفسر در هفت جلد با قطع وزیرى منتشر شده است، که چاپ جلد هفتم آن به سال ۱۴۰۶ ق. مى‌باشد.
 
 
اين چاپ بدون هر گونه مقدمه تحقيق از مؤلف يا ناشر مى‌باشد، بدين جهت در مورد شيوه تفسير، انگيزه مؤلف يا مباحثى در علوم قرآن از ايشان مطلبى به چشم نمى‌خورد.
 
فهرستى به ترتيب دسته آيات مطرح شده در انتهاى اغلب مجلدات آن موجود مى‌باشد كه راهنماى خوانندگان تفسير خواهد بود.
 
 
 
اين نسخه مزين به پاورقى مختصرى است كه در آن به تكميل احاديث، نقد، يا تكميل مطالب، ذكر برخى موارد شأن نزول و بعضى تنبيه‌ها، پرداخته است.
 
 
 
==منابع مقاله==
 
 
 
1- مجلدات مختلف تفسير الجديد
 
  
2- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى ج 1 صفحه و ج 2 ص 1186
+
این چاپ بدون هر گونه مقدمه تحقیق از مؤلف یا ناشر مى‌باشد، بدین جهت در مورد شیوه تفسیر، انگیزه مؤلف یا مباحثى در [[علوم قرآن]] از ایشان مطلبى به چشم نمى‌خورد.
به كوشش بهاء الدين خرمشاهى
 
  
3- المفسرون حياتهم و منهجهم سيد محمد على ايازى ص 41
+
این نسخه مزین به پاورقى مختصرى است که در آن به تکمیل [[احادیث]]، نقد، یا تکمیل مطالب، ذکر برخى موارد [[شأن نزول]] و بعضى تنبیه‌ها، پرداخته است. فهرستى نیز به ترتیب دسته آیات مطرح شده در انتهاى اغلب مجلدات آن موجود مى‌باشد که راهنماى خوانندگان تفسیر خواهد بود.
  
==منبع==
+
==منابع ==
  
نرم افزار جامع التفاسیر ، بخش کتابشناسی
+
* [[دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی (کتاب)|دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى]]، به کوشش بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱.
==متن کتاب الجديد في تفسير القرآن المجيد==
+
* المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمد على ایازى، ص ۴۱.
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39209/الجديد-في-تفسير-القرآن-المجيد الجديد في تفسير القرآن المجيد]
+
* [[نرم افزار جامع تفاسیر نور|نرم افزار جامع التفاسیر نور]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
 
{{تفسیر قرآن}}
 
{{تفسیر قرآن}}
  
[[رده: تفاسیر]]
+
[[رده: تفاسیر]][[رده: تفسیرهای شیعه]][[رده: تفاسیر اجتهادی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۳۶

الجديد فى تفسير القرآن المجيد.jpg
نویسنده شیخ محمد سبزوارى
موضوع تفاسیر شیعه
زبان عربی
تعداد جلد ۷

الجديد فی تفسير القرآن المجيد

کتاب «الجدید فی تفسیر القرآن المجید» اثر شیخ محمد سبزوارى نجفى (۱۳۱۸-۱۴۰۹ ق) از تفاسیر اجتهادى و تحلیلى شیعه به زبان عربى، شامل تفسیر تمام قرآن کریم است. هدف مفسر، ارائه توضیح پیام کلی آیات قرآن با کمک خود قرآن و روایات اهل بیت علیهم‌السلام است.

روش و محتوای تفسیر

هدف و شیوه شیخ محمد سبزوارى، توضیح جمله‌ها و تبیین پیام کل آیات قرآن است؛ ایشان تلاش دارد با عبارات مختصر و ساده، مطالب تفسیرى را بیان نماید و خواننده آشنا با زبان عربى را به نکات اصلى و مهم آیه راهنمایى کند.

روش کلى مفسر به این ترتیب است که ابتدا با ذکر نام سوره به ذکر فضائل آن و بیان حدیث در این مورد مى‌پردازد. نزول سوره از جهت مکى و مدنى بودن آن و بیان ترتیب نزول -به این شکل که این سوره بعد از چه سوره‌اى واقع شده- به همراه تعداد آیات آن، از اطلاعاتى است که مفسر محترم به خواننده خود ارائه مى‌دهد. در این بین سعى دارد که به اسماء سور و وجه تسمیه آنها نیز بپردازد، و اسماء سور را امرى تعبدى و توقیفی مى‌داند.

مفسر سپس با مطرح نمودن مفردات آیات و جایگاه کلمات و جمله و عملکرد هر یک از آنها، بحثهاى معمول اعراب را دنبال مى‌نماید. نکات مربوط به بعد بلاغت و فصاحت قرآن که به طور معمول در قالب بحثهاى معانى و بیان مطرح مى‌شود، از امورى است که مفسر از آن غفلت نورزیده و در مقاطع مناسب به آن مى‌پردازد.

پس از مطالب فوق، بعد تفسیرى آیات و فرازهاى آن رخ مى‌نماید، که معمولا با ذکر شماره آیه به آن مى‌پردازد. در این بخش روش عمده مفسر، تفسیر اجتهادى و تحلیلى است که گاهى با نقل اقوال و نقد آنها همراه مى‌باشد. ایشان تفسیر آیات را با کمک نقل روایات اهل بیت علیهم السلام دنبال مى‌کند.

مفسر در ارائه مطالب گوناگون از روش مزجى استفاده فراوان برده، بدین جهت، موارد اشاره شده را با عناوین از هم جدا نکرده‌ و تلاش نموده‌ که ضمن مراعات ترتیب، بدون انفصال، نکات مختلف را بیان کند. البته، به گونه‌اى نیست که همه عنوانها را ذیل فراز یا آیه‌اى لازم به ذکر دیده باشد، بلکه بنا به مقطع مطرح شده، مباحث را بیان کرده‌ است. تفسیر ترتیبى قرآن، مفسر را از اشارات به بحثهاى موضوعى غافل نکرده است، بر این اساس و بطور موردى، مطالبى مطرح مى‌کند.

شأن نزول آیات، از نکاتى است که مفسر محترم هر از چندى، به آن مى‌پردازد و با بیان آن، در توضیح آیه، تلاشى را مضاعف مى‌نماید. در کنار همه این مباحث، گاهى به مبحث قرائت و اختلاف آن در یک کلمه یا مقطعى از آیه، مى‌پردازد و تبحر خود را در این قسمت نیز نشان مى‌دهد. مفسر بندرت عنوانى را به نام «إلفات نظر» بعد از تفسیر و بحثهاى متفاوت مطرح مى‌نماید که در آن، مطلبى را که بطور مستقیم به تفسیر آیه مربوط نمى‌شود توضیح مى‌دهد.

مفسر محترم سعى نموده اساس بیانات خود را بر محور تفسیر آیات پى‌ریزى کند و مطالب گوناگون را براى تبیین بیشتر استفاده مى‌نماید، در این روش نیز تا حدود زیادى موفق بوده‌ است. با این حال به نظر مى‌رسد، در آیات الاحکام توضیح بیشترى را که کمى فراتر از تفسیر است ارائه مى‌دهد و با توجه به تحصیلات حوزوى ایشان که فقه، بخش مهمى از آن را تشکیل مى‌دهد، این امر، طبیعى به نظر مى‌رسد. مشرب ایشان در مسائل فقهى، مشرب معمول و مشهور علماى شیعه مى‌باشد، و برخى دیدگاههاى خود را با دقت و تیزبینى از آیات استخراج مى‌نماید، از جمله اعتقاد به طهارت ذاتى اهل کتاب که با استفاده از آیه ۵ سوره مائده: «الْیوْمَ أُحِلَّ لَکمُ الطَّیبَاتُ وَطَعَامُ...» و روایات اهل بیت علیهم السلام، آن را برداشت مى‌نماید، و نیز جواز نکاح اهل کتاب که از همین آیه استنباط مى‌نماید. در بحث خمس نیز ذیل آیه خمس در سوره انفال، طبق اعتقاد شیعه نظر مى‌دهد.

ایشان در بحثهاى عقایدى نیز گاهى دقتها و توضیحاتى اینچنین بیان مى‌دارد و فراتر از معانى ظاهر و صریح آیه، اشاراتى را دارد، مانند اشاره به استدلال بر توحید افعالى، توحید صفاتى و توحید ذاتى، ذیل آیه ۱۶۴ سوره بقره: «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ ...» و استنباط عدم جواز تقلید در اصول عقاید، و وجوب تحصیل علم در آنها، از براهین مطرح شده در این آیات است.

مفسر، تفکر ولایى و شیعى خود را در افضلیت اهل بیت (علیهم السلام) بدون تعرض به دیگران و با استفاده از روایات، ذیل آیات مختلف مورد بحث قرار مى‌دهد و با اجمال، ملایمت و صراحت آن را بیان مى‌دارد، براى نمونه ذیل آیه ۲۵۳ سوره بقره «تلک الرُسل فضّلنا بعضَهم على بعضٍ... آنجا که فضل پیامبر (ص) را بر سایر انبیاء الهى (ع) اثبات مى‌کند، فضل اهل بیت را نیز بر انبیاء دیگر با استفاده از روایات مطرح مى‌نماید.

ایشان در شأن نزول آیه تطهیر (احزاب، ۳۳) به صراحت بیان مى‌دارد که این آیه در حق اهل بیت علیهم السلام، نازل شده و معتقد است که روایات فراوانى از فریقین براى مطلب، وارد شده است. در مورد مصونیت قرآن از تحریف ذیل آیه ۹ سوره حجر «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» مى‌فرماید: قرآن از تحریف به تغییر، زیاده و نقصان، مصون مانده است. ایشان در مورد «بسم الله الرحمن الرحیم» در ابتداى سوره حمد مى‌فرماید: بسمله جزء هر سوره بلکه آیه‌اى از هر سوره مى‌باشد و این قول را اجماع شیعه مى‌داند که اهل سنت برخى موافق و برخى مخالف آنند.

مبناى معمول ایشان در دلالت قرآن این است که ظاهر آیات حجیت دارد و بدون معارض قوى نمى‌توان از آن دست برداشت، بر این اساس در تفسیر آیه ۲۴ سوره بقره «أُعِدَّتْ لِلْکافِرِینَ» مى‌فرماید ظاهر آیه بر خلقت فعلى جهنم دلالت دارد، نه اینکه در آینده خلق مى‌شود، مگر گفته شود ماضى کنایه از وقوع حتمى است.

منابع تفسیر

یکى از نقصهاى تفسیر «الجدید» عدم ذکر منابع اقوال و بیانات و توضیحات لغوى، قرائتى، تفسیرى و... مى‌باشد و در بسیارى موارد، روایات را بدون ذکر منبع نقل مى‌کند. با این وصف، بطور پراکنده منبع برخى مطالب، یا قائل بعضى اقوال را بیان کرده است؛ ابن عباس، ابن مسعود، مجاهد، سُدى و مقاتل، از جمله مفسرینى هستند که از آنها نقل نموده است.

میان تفاسیر شیعه در روایات از تفسیر قمى، تفسیر عیاشى، تفسیر منسوب به امام حسن عسکرى(ع) و مجمع البیان، استفاده فراوان کرده است. در کنار آن از کتب روایى شیعه مانند الکافى، توحید صدوق، علل الشرایع، من لا یحضره الفقیه، اکمال الدین، ثواب الاعمال، عیون الاخبار، امالى شیخ طوسی، محاسن برقى، بصائر الدرجات، نقل روایت مى‌نماید. از میان اهل سنت نیز تفسیر ثعلبى و الکشاف مورد توجه او قرار داشته و از آنها مطلب ذکر مى‌کند، و گاهى از صحیح بخارى روایت نقل مى‌کند.

نسخه‌شناسى

نخستین چاپ تفسیر «الجدید» در بیروت به سال ۱۴۰۲ ق. توسط دارالتعارف للمطبوعات متعلق به فرزند مفسر در هفت جلد با قطع وزیرى منتشر شده است، که چاپ جلد هفتم آن به سال ۱۴۰۶ ق. مى‌باشد.

این چاپ بدون هر گونه مقدمه تحقیق از مؤلف یا ناشر مى‌باشد، بدین جهت در مورد شیوه تفسیر، انگیزه مؤلف یا مباحثى در علوم قرآن از ایشان مطلبى به چشم نمى‌خورد.

این نسخه مزین به پاورقى مختصرى است که در آن به تکمیل احادیث، نقد، یا تکمیل مطالب، ذکر برخى موارد شأن نزول و بعضى تنبیه‌ها، پرداخته است. فهرستى نیز به ترتیب دسته آیات مطرح شده در انتهاى اغلب مجلدات آن موجود مى‌باشد که راهنماى خوانندگان تفسیر خواهد بود.

منابع

***
تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن: تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات: اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:

تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)

روشهای تفسیری قرآن:
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: