آزر: تفاوت بین نسخه‌ها
جز (اولویت بندی و رتبه بندی) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{متوسط}} | {{متوسط}} | ||
| + | '''«آزَر»''' نامی است که در [[قرآن کریم]] به عنوان پدر (یا عموی) [[حضرت ابراهیم]] علیه‌السلام ذکر شده است. بنابر آیات قرآن، او مردی [[بت پرستی|بت‌پرست]] و بود و دعوت [[توحید|توحیدی]] حضرت ابراهیم را تا پایان عمرش نپذیرفت؛ از این رو [[شیعه]] معتقد است که آزر نه پدر ابراهیم علیه‌السلام، بلکه عموى وى بود، زیرا امکان ندارد پدر و اجداد پیامبرى از پیامبران الهی مشرک و بت‌پرست بوده باشد. | ||
| − | آزر | + | ==نسبت آزر با حضرت ابراهیم == |
| + | آزر پدر یا عموی [[حضرت ابراهیم]] علیه السلام و شخصی بت پرست بود، لذا به مقابله با آن حضرت پرداخت.<ref> [http://danesh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D۸%A۲%D۸%B۲%D۸%B۱&SSOReturnPage=Check&Rand=۰ دانشنامه رشد، آزر]، بازیابی: ۲۹ بهمن ۱۳۹۱.</ref> واژه آزر فقط یک بار در قرآن آمده است؛ در [[سوره انعام]] آیه ۷۴ می فرماید: {{متن قرآن|«وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لأَبِیهِ آزَرَ...»}}. و در دوازده مورد دیگر بدون ذکر نامش، از او به صورت «أبِ ابراهیم» یاد شده است. | ||
| − | + | بیشتر مفسران [[عامه]] به استناد آیه فوق، آزر را پدر صُلبی ابراهیم علیه السلام دانسته اند؛<ref>دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.</ref> زیرا این ممکن است که پدر پیامبرى از پیامبران بت پرست و مشرک باشد! | |
| − | |||
| − | پژوهش دقیقتر در دیگر آیات [[قرآن]] نشان | + | اما پژوهش دقیقتر در دیگر آیات [[قرآن]] نشان می دهد که آزر پدر صلبی ابراهیم نبوده، چنانکه در بسیاری از منابع معتبر [[اسلام|اسلامی]]، وی به عنوان عموی ابراهیم یا پدر خوانده او معرفی شده و رأی غالب مفسران [[شیعه]] -که به موحّد بودن پدرانِ [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه وآله قائلند- نیز همین است؛ چنانکه روایات [[متواتر]] و [[حدیث مستفیض|مستفیضى]] که پدرانِ پیامبر اسلام را از [[حضرت آدم علیه السلام|آدم]] تا [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] خداپرست مى‌داند.<ref>بحارالانوار، مجلسی، ج۱۲، ص۴۹.</ref> برخی از علماى [[اهل سنّت]] مانند آلوسى و [[جلال الدین سیوطی|سیوطى]] نیز مى‌گویند: آزر پدر ابراهیم نبوده است. |
| − | [[ | + | به علاوه، ابراهیم علیه السلام به پدر و مادر خویش چنین [[دعا]] کرد: {{متن قرآن|«رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَی‌ّ ...»}}([[سوره ابراهیم]]، ۴۱)؛ در حالى که اگر آزر پدر ابراهیم بود، نباید در آخر عمر براى او دعا و [[استغفار]] کند: {{متن قرآن|«ما کانَ لِلنَّبىِّ وَ الَّذِینَ ءَامَنُوا أَن یستَغفِروا لِلمُشرکینَ وَ لَو کانُوا أُولِى قُربى مِن بَعدِ ما تَبینَ لَهُم أَنَّهُم أَصحابُ الجَحِیمِ»}}؛ ([[سوره توبه]]، ۱۱۳) براى پیامبر و کسانى که ایمان آورده‌اند، سزاوار نیست براى مشرکان، پس از آن که بر ایشان آشکار شد که اهل دوزخند، آمرزش طلبند؛ هرچند خویشاوند آنان باشند. |
| − | + | [[علامه طباطبایى]] بین واژه «والد» و «أب» فرق گذاشته و گفته است: «والد» فقط به پدر صُلبى گفته مى‌شود؛ ولى «أب» بر جدّ و عمو و جز آن نیز اطلاق شده و در قرآن نیز به کار رفته است. از مجموع این مطالب برمى‌آید که «أب» در این [[آیه]] به معناى پدر نیست. به علاوه نام پدر ابراهیم علیه السلام در کتب تاریخ، «تارُخ» ذکر شده است، نه آزر.<ref>تفسیر المیزان.</ref> | |
| − | [[ | + | [[علامه شعرانی]] در کتاب «[[نثر طوبی (کتاب)|نثر طوبی]]» می گوید: در [[تورات]] و قول علمای انساب، پدر ابراهیم علیه السلام "تارح" نام داشت و در یکی از تواریخ نصاری که مؤلف آن در اوائل قرن چهارم و اواخر قرن سیم میلادی می زیست موسوم به اوسیبوس، نام او را آزر یا آثر ذکر کرده است و این مرد خود از علمای دین [[مسیحیت|مسیحی]] است. و علمای ما گویند پدر اصلی ابراهیم مؤمن بود به خدای یگانه و این مرد عمّ او بود یا جدّ مادری و به اعتبار او را پدر نامید.<ref>نثر طوبی، ذیل واژه آزر.</ref> |
| − | + | ==سرانجام آزر== | |
| − | + | آزر، از مروّجان و مدافعان سرسخت آیین [[بت پرستی|بت‌پرستى]] بود؛ از این رو در جامعه شرک‌آلود [[بابل]]، نفوذ و اعتبار فراوانى داشت ([[سوره مریم|سوره مریم]]، ۴۶) و [[حضرت ابراهیم]] علیه السلام که نزدیک‌ترین خویشاوند خود را در خدمت [[شرک]] و بت‌پرستى مى‌دید، از هر فرصتى براى هدایت او بهره مى‌گرفت و با منطقى قوى و مؤدّبانه، به گفت و گو با وى مى‌پرداخت و بت پرستی را رد می نمود: {{متن قرآن|«وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً ۖ إِنِّی أَرَاک وَقَوْمَک فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ»}}([[سوره انعام]]، ۷۴) بعضی از عباراتی که آن حضرت به آزر گفت، در [[قرآن]] آمده است: | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | *ای پدر چرا چیزی پرستش می کنی که نمی شنود و نمی بیند و هیچ مشکلی را از تو حل نمی کند؟ | |
| + | *ای پدر علم و دانش نصیب من شده است که نصیب تو نشده، بنابراین از من پیروی کنید تا تو را به راه راست هدایت کنم! | ||
| + | *ای پدر، [[شیطان]] را پرستش نکن که شیطان نسبت به خداوند رحمان عصیانگر بود. | ||
| + | *ای پدر من از این می ترسم که عذابی از ناحیه خداوند رحمان به تو برسد در نتیجه از دوستان شیطان باشی. | ||
| + | اما این عبارات در آزر موثر واقع نشد و حتی ابراهیم را تهدید کرد که دست از عقیده اش بردارد. اما حضرت ابراهیم با او به ملایمت سخن گفت و حتی فرمود: من برای تو [[استغفار]] می کنم، ولی او سرانجام در حال [[شرک]] از دنیا رفت. | ||
| + | |||
| + | البته استغفار حضرت ابراهیم براى عمویش آزر، قبل از روشن شدن روحیه‌ى [[کفر]] او و به خاطر وعده‌اى بود که به او داده بود، و چون فهمید که حقّ‌پذیر نیست، از او تبرّى جست و جدا شد: {{متن قرآن|«فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ»}}([[سوره توبه]]، ۱۱۴). | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * علامه | + | *[[نثر طوبی (کتاب)|نثر طوبی]]، علامه ابوالحسن شعرانی، واژه «آزر». |
| − | * | + | *[[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]، مدخل «آزر» از محمدعلی مولوی. |
| − | * [ | + | *[[تفسیر نور (کتاب)|تفسیر نور]]، محسن قرائتی، ج۲، ص۴۹۲. |
| − | + | *قهرمان توحید، آیت الله مکارم شیرازی. | |
| + | *"آزر: ابِ (عموى) بت‌پرست ابراهیم علیه‌السلام"، دائرةالمعارف قرآن، ج۱. | ||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
|سنجش=شده | |سنجش=شده | ||
| سطر ۴۱: | سطر ۴۶: | ||
|کیفیت پژوهش= متوسط | |کیفیت پژوهش= متوسط | ||
}} | }} | ||
| − | + | [[رده:واژگان قرآنی]][[رده:شخصیت‌های منفی در قرآن]] | |
| − | |||
| − | [[رده:شخصیت‌های منفی در قرآن]] | ||
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]] | [[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۳
«آزَر» نامی است که در قرآن کریم به عنوان پدر (یا عموی) حضرت ابراهیم علیه‌السلام ذکر شده است. بنابر آیات قرآن، او مردی بت‌پرست و بود و دعوت توحیدی حضرت ابراهیم را تا پایان عمرش نپذیرفت؛ از این رو شیعه معتقد است که آزر نه پدر ابراهیم علیه‌السلام، بلکه عموى وى بود، زیرا امکان ندارد پدر و اجداد پیامبرى از پیامبران الهی مشرک و بت‌پرست بوده باشد.
نسبت آزر با حضرت ابراهیم
آزر پدر یا عموی حضرت ابراهیم علیه السلام و شخصی بت پرست بود، لذا به مقابله با آن حضرت پرداخت.[۱] واژه آزر فقط یک بار در قرآن آمده است؛ در سوره انعام آیه ۷۴ می فرماید: «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لأَبِیهِ آزَرَ...». و در دوازده مورد دیگر بدون ذکر نامش، از او به صورت «أبِ ابراهیم» یاد شده است.
بیشتر مفسران عامه به استناد آیه فوق، آزر را پدر صُلبی ابراهیم علیه السلام دانسته اند؛[۲] زیرا این ممکن است که پدر پیامبرى از پیامبران بت پرست و مشرک باشد!
اما پژوهش دقیقتر در دیگر آیات قرآن نشان می دهد که آزر پدر صلبی ابراهیم نبوده، چنانکه در بسیاری از منابع معتبر اسلامی، وی به عنوان عموی ابراهیم یا پدر خوانده او معرفی شده و رأی غالب مفسران شیعه -که به موحّد بودن پدرانِ پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله قائلند- نیز همین است؛ چنانکه روایات متواتر و مستفیضى که پدرانِ پیامبر اسلام را از آدم تا عبدالله خداپرست مى‌داند.[۳] برخی از علماى اهل سنّت مانند آلوسى و سیوطى نیز مى‌گویند: آزر پدر ابراهیم نبوده است.
به علاوه، ابراهیم علیه السلام به پدر و مادر خویش چنین دعا کرد: «رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَی‌ّ ...»(سوره ابراهیم، ۴۱)؛ در حالى که اگر آزر پدر ابراهیم بود، نباید در آخر عمر براى او دعا و استغفار کند: «ما کانَ لِلنَّبىِّ وَ الَّذِینَ ءَامَنُوا أَن یستَغفِروا لِلمُشرکینَ وَ لَو کانُوا أُولِى قُربى مِن بَعدِ ما تَبینَ لَهُم أَنَّهُم أَصحابُ الجَحِیمِ»؛ (سوره توبه، ۱۱۳) براى پیامبر و کسانى که ایمان آورده‌اند، سزاوار نیست براى مشرکان، پس از آن که بر ایشان آشکار شد که اهل دوزخند، آمرزش طلبند؛ هرچند خویشاوند آنان باشند.
علامه طباطبایى بین واژه «والد» و «أب» فرق گذاشته و گفته است: «والد» فقط به پدر صُلبى گفته مى‌شود؛ ولى «أب» بر جدّ و عمو و جز آن نیز اطلاق شده و در قرآن نیز به کار رفته است. از مجموع این مطالب برمى‌آید که «أب» در این آیه به معناى پدر نیست. به علاوه نام پدر ابراهیم علیه السلام در کتب تاریخ، «تارُخ» ذکر شده است، نه آزر.[۴]
علامه شعرانی در کتاب «نثر طوبی» می گوید: در تورات و قول علمای انساب، پدر ابراهیم علیه السلام "تارح" نام داشت و در یکی از تواریخ نصاری که مؤلف آن در اوائل قرن چهارم و اواخر قرن سیم میلادی می زیست موسوم به اوسیبوس، نام او را آزر یا آثر ذکر کرده است و این مرد خود از علمای دین مسیحی است. و علمای ما گویند پدر اصلی ابراهیم مؤمن بود به خدای یگانه و این مرد عمّ او بود یا جدّ مادری و به اعتبار او را پدر نامید.[۵]
سرانجام آزر
آزر، از مروّجان و مدافعان سرسخت آیین بت‌پرستى بود؛ از این رو در جامعه شرک‌آلود بابل، نفوذ و اعتبار فراوانى داشت (سوره مریم، ۴۶) و حضرت ابراهیم علیه السلام که نزدیک‌ترین خویشاوند خود را در خدمت شرک و بت‌پرستى مى‌دید، از هر فرصتى براى هدایت او بهره مى‌گرفت و با منطقى قوى و مؤدّبانه، به گفت و گو با وى مى‌پرداخت و بت پرستی را رد می نمود: «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً ۖ إِنِّی أَرَاک وَقَوْمَک فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ»(سوره انعام، ۷۴) بعضی از عباراتی که آن حضرت به آزر گفت، در قرآن آمده است:
- ای پدر چرا چیزی پرستش می کنی که نمی شنود و نمی بیند و هیچ مشکلی را از تو حل نمی کند؟
- ای پدر علم و دانش نصیب من شده است که نصیب تو نشده، بنابراین از من پیروی کنید تا تو را به راه راست هدایت کنم!
- ای پدر، شیطان را پرستش نکن که شیطان نسبت به خداوند رحمان عصیانگر بود.
- ای پدر من از این می ترسم که عذابی از ناحیه خداوند رحمان به تو برسد در نتیجه از دوستان شیطان باشی.
اما این عبارات در آزر موثر واقع نشد و حتی ابراهیم را تهدید کرد که دست از عقیده اش بردارد. اما حضرت ابراهیم با او به ملایمت سخن گفت و حتی فرمود: من برای تو استغفار می کنم، ولی او سرانجام در حال شرک از دنیا رفت.
البته استغفار حضرت ابراهیم براى عمویش آزر، قبل از روشن شدن روحیه‌ى کفر او و به خاطر وعده‌اى بود که به او داده بود، و چون فهمید که حقّ‌پذیر نیست، از او تبرّى جست و جدا شد: «فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ»(سوره توبه، ۱۱۴).
پانویس
منابع
- نثر طوبی، علامه ابوالحسن شعرانی، واژه «آزر».
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل «آزر» از محمدعلی مولوی.
- تفسیر نور، محسن قرائتی، ج۲، ص۴۹۲.
- قهرمان توحید، آیت الله مکارم شیرازی.
- "آزر: ابِ (عموى) بت‌پرست ابراهیم علیه‌السلام"، دائرةالمعارف قرآن، ج۱.
