ولادت امام رضا علیه السلام

تقویم هجری قمری

روز واقعه:11 ذی القعده

سال 148 هجری قمری

تاریخ ولادت امام رضا علیه السلام

امام رضا علیه‌السلام در يازدهم ذی القعده سال 148 قمري در مدينه منوره ديده به جهان گشود و عالم هستي را با انوار الهي و ذاتي خويش، منور ساخت.

گرچه برخي از مورخان و سيره‌نگاران تاريخ تولد آن حضرت را در يازدهم ذی الحجه سال 153 و برخي ديگر يازدهم ذي القعده سال 151 و يا سال 153 قمري ذكر كرده‌اند، وليكن معروف و مشهور ميان علماي ما، همان ذي القعده سال 148 قمري، چند هفته پس از شهادت جدش امام جعفرصادق علیه‌السلام مي‌باشد.

مادر امام رضا علیه السلام

مادر آن حضرت نجمه خاتون می باشد. هشام بن احمد یکی از اصحاب حضرت ابوالحسن موسی بن جعفر علیه السلام گوید: روزی حضرت به من فرمود: آیا کسی از طرف مغرب زمین آمده که بنده و کنیزی آورده باشد؟

گفتم: نه

حضرت فرمود: چرا، یک نفر آمده، بیا نزد او برویم، پس سوار شدیم و رفتیم دیدیم مردی از اهل مغرب تعدادی بَرده و کنیز آورده.

حضرت به آن مرد فرمود: کنیزان خود را به ما نشان بده و او 9 کنیز نشان داد ولی حضرت هیچ کدام آنها را قبول نکرد و فرمود: به اینها حاجتی نیست، کنیز دیگری به ما عرضه کن.

آن مرد گفت: دیگر ندارم.

حضرت فرمود: چرا، کنیز دیگری هم نزد تو هست.

آن مرد گفت: به خدا قسم فقط یک کنیز دیگر دارم که او مریض است. ولی هر چه کردند، او را نشان نداد.

حضرت برگشتند و فردا دوباره مرا نزد او فرستادند و فرمودند: برو و به هر قیمتی که آن کنیز را می فروشد، از او بخر!

هشام میگوید: من آمدم و صاحب کنیز، قیمتی برای آن کنیز تعیین کرد و گفت کمتر نمیگیرم.

من هم پول را دادم و آن کنیز را خریدم.

آن مرد پرسید: شخصی که دیروز همراه شما بود، کیست؟

گفتم: مردی از بنی هاشم. گفت از کدام دسته؟ گفتم: از بزرگان بنی هاشم.

گفت: بیشتر بگو. گفتم: بیشتر نمیدانم

گفت: پس بشنو تا برایت بگویم، من این جاریه را از سرزمینهای دور مغرب زمین خریدم، زنی از اهل کتاب پرسید: این جاریه کیست که با تو میبینم؟

گفتم: او را برای خودم خریده ام

آن زن گفت: این کنیز هرگز سزاوار همچون تویی نیست بلکه او باید در نزد بهترین فرد روی زمین باشد و به زودی از او پسری متولّد خواهد شد که شرق و غرب عالم به او میگروند.

هشام میگوید: من آن جاریه را نزد حضرت موسی بن جعفر علیه السلام آوردم و چندی نگذشت که از آن جاریه حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام متولد شد.

از بعضی از روایات ظاهر میشود که این جاریه را مادر حضرت موسی بن جعفر، حمیده خاتون خریداری فرمود و بعد به آن حضرت بخشیده است.

حمیده خاتون، مادر حضرت امام موسی کاظم علیه السلام، شبی رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم را در خواب دید که به او فرمود:« ای حمیده، این نجمه متعلق به پسرت موسی است و به زودی بهترین فرد زمین را به دنیا خواهد آورد.»

روایت شده است که حمیده خاتون به فرزند گرامی خود، حضرت موسی بن جعفر، عرض کرد:« فرزندم! تکتم ( نجمه ) زنی است که من بهتر از او ندیده ام و شک ندارم که نسل او پاک و طاهر خواهد بود. توصیه می‌کنم با او خوبی کنی.»

تکتم مادر حضرت رضا علیه السلام بود و بهترین زن روزگار خود به شمار می‌رفت؛ او زنی عابد و پرهیزگار بود و همواره نسبت به خانم خود، یعنی حمیده خاتون، احترام کامل را رعایت می‌کرد.

همچنین برای مادر حضرت رضا علیه السلام چند نام ذکر شده است که عبارتند از: نجمه - تکتم - سکن - خیزران - شقراء - اروی - سکینه -ام البنین - سمان - صقر وقتی حضرت رضا علیه السلام متولد شدند آن بانو را طاهره نامیدند.

نجمه خاتون، در حدیثی گوید : هنگامي فرزندم رضا را به دنيا آوردم، پدرش امام موسي‌كاظم علیه‌السلام به من فرمود: او را بگير و خوب نگهدار زيرا او بقيه‌الله در زمين است.

حجه الاسلام حمید احمدی جلفایی نویسنده کتاب نجمه خاتون می گوید:

«چنان‌که از نقل شیخ صدوق در عیون‌الاخبار و برخی از منابع دیگر فهمیده می‌شود، گویا وجود نازنین امام کاظم(ع) پس از آنکه آن بانوی مخدره را به منزل خود آوردند، ‌ابتدا برای مدتی-که احتمال می‌رود چند ماه بیشتر طول نکشید- آن را به عنوان یک کنیز، به مادرشان حمیده خاتون تحویل دادند و پس از گذشت این مدت، بانو حمید خاتون، دوباره او را به آن حضرت بخشید و در واقع آن بانو را به عقد آن امام بزرگوار در‌آورد.

اینکه می‌گوییم این مدت فاصله، بیش از چند ماهی طول نکشیده است،‌ به خاطر این است که آن بانو، در سال 147 وارد مدینه شده است و در سال 148، امام رضا(ع) از آن بانو به دنیا آمد و مدت حمل امام(ع) نیز، به اندازه متعارف و طبیعی (یعنی همان نه ماه) بوده است، پس این مدت فاصله، نباید از دو یا سه ماه بیشتر طول کشیده باشد.»

شايان ذكر است كه از ميان امامان معصوم عليهم‌السلام، چهار تن از آنان به واژه زيباي "علي" ناميده شده‌اند و آنان عبارتند از امام اول (علي بن ابي‌طالب علیه‌السلام)، امام چهارم (علي بن الحسين علیه‌السلام)، امام هشتم (علي بن موسي الرضا علیه‌السلام) و امام دهم (علي‌النقي بن محمدتقي علیه‌السلام).

كنيه آن حضرت، ابوالحسن است و چون كنيه امام موسي بن جعفر علیه‌السلام نيز ابوالحسن بود، كنيه امام رضا علیه‌السلام را ابوالحسن ثاني مي‌گويند. لقب‌هاي شريفش عبارتند از: رضا، صابر، رضي، وفي، فاضل و صديق.

اما لقب "رضا" شهرت بيشتري دارد و آن حضرت را از اين جهت "رضا" ناميدند كه پسنديده خدا در آسمان و مورد خرسندي رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم‌السلام در زمين بود و دوستان و دشمنان به اتفاق از وي خشنود و راضي بودند.

پیشگویی تولد امام رضا علیه السلام توسط ائمه علیهم السلام

تولد بابركت امام رضا علیه‌السلام را برخي از معصومان پيش از وي، پيش‌گويي كرده و به آن بشارت داده بودند. از امام صادق علیه‌السلام در اين باره احاديث چندي وارد شده است. از جمله عبدالله بن فضل هاشمي روايت كرد: مردي از اهالي طوس در محضر امام جعفرصادق علیه‌السلام نشسته بود و آن حضرت به وي فرمود: بزودي از صلب فرزندم موسي، مردي به دنيا مي‌آيد كه مورد خشنودي خداوند سبحان در آسمان و خرسندي بندگانش در زمين خواهد بود. در سرزمين شما از روي ستم و دشمني مسموم و كشته مي‌گردد و در همان جا غريبانه به خاك سپرده مي شود.

آگاه باش! هر كسي وي را در غربتش زيارت كند و بداند كه او امام و پيشواي شيعيان پس از پدرش بوده و از جانب خداوند متعال مفترض الطاعه مي‌باشد، همانند كسي است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله را زيارت كرده باشد.

امامت و شهادت امام رضا علیه السلام

امام رضا علیه‌السلام در 35 سالگي پس از شهادت پدرش امام موسي‌كاظم علیه‌السلام به مقام امامت شيعيان نايل آمد و در 55 سالگي در خلافت مأمون عباسي و با توطئه وي در خراسان مسموم و در صفر سال 203 قمري به شهادت رسيد.

منابع

• موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام

• آیا نجمه خاتون را می شناسید؟، پایگاه خبری تحلیلی صراط

• دانشنامه رشد

منابع بیشتر:

وقايع الايام شيخ عباس قمي، 11 ذی القعده.