قلم: تفاوت بین نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(صفحهای جدید حاوی '{{مدخل دائرة المعارف|فرهنگ قرآن}} {{نیازمند ویرایش فنی}} قلم، در اصل چيده و جدا ش...' ایجاد کرد) |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''«قَلَم»''' به معنای وسیله نوشتن، از واژگان [[قرآن|قرآنی]] است که [[خداوند]] به آن سوگند یاد کرده و [[سوره|سورهای]] در قرآن نیز، به نام «[[سوره قلم]]» وجود دارد. | |
| − | + | ==قلم در لغت== | |
| − | + | «قَلَم» در اصل، چيده و جدا شده از شىء سخت است. اين لفظ اختصاص يافته به آنچه با آن نوشته شود.<ref>مفردات، ص۶۸۳، «قلم».</ref> «قَلم» (بر وزن عقل) به معنى قطع گوشه چيزى است مانند گرفتن ناخن و تراشيدن نى؛ در [[اقرب الموارد (کتاب)|اقرب الموارد]] گويد: تا تراشيده نشود به آن قلم نگويند.<ref>شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۴، ص۴۰۷؛ تفسير احسن الحديث، سید علیاکبر قرشی، ج۱۱، ص۲۷۶-۲۷۷.</ref> | |
| − | + | قلم آلتی از نی و چوب و يا فلزى است كه به وسيله آن با مركب يا جوهر روى كاغذ نويسند.<ref>فرهنگ فارسى، ج۲، ص۲۷۱۵، «قلم».</ref> گفتنى است در بعضى روايات و كتب تفسيرى، معنايى الهى و نورى براى قلم بيان شده است.<ref>مفردات راغب، ص۶۸۳، «قلم»؛ الميزان، ج۱۹، ص۳۶۸؛ تفسير نورالثقلين، ج۵، ص۳۸۸، ح۶-۱۱.</ref> | |
| + | ==قلم در قرآن== | ||
| + | واژه «قلم» در [[قرآن]] دو بار به صورت مفرد و دو بار به صورت جمع به کار رفته است: | ||
| − | + | * {{متن قرآن|«..وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ}} <ref>[[آیه 1 سوره قلم|سوره قلم، آیه ۱.]]</ref> ؛ ...سوگند به قلم و آنچه مینویسند». | |
| + | * {{متن قرآن|«الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ}}<ref>[[آیه 4 سوره علق|سوره علق، آیه ۴.]]</ref> ؛ خدای تو همان است که با قلم بیاموخت». | ||
| + | * {{متن قرآن|«وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ ...}}<ref>[[آیه 27 سوره لقمان|سوره لقمان، آیه ۲۷.]]</ref> ؛ واگر همه درختان روى زمين قلم شود، و دريا براى آن مركّب گردد، و هفت دريا به آن افزوده شود، اينها همه تمام مىشود ولى كلمات خدا پايان نمىگيرد...». | ||
| + | * {{متن قرآن|«...وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلَامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ...}}<ref>[[آیه 44 سوره آل عمران|سوره آل عمران، آیه ۴۴.]]</ref> ؛... تو در نزد آنها نبودی آندم که تیرهای خویش را به هم میزدند تا کدام یک مریم را کفالت نماید...». | ||
| − | + | نقش قلم از نقش زبان، شمشير، درهم و دينار، شهرت و فرزند بيشتر است. زيرا قلم تجربه قرنها را به هم منتقل مىكند و [[فرهنگ]] را رشد مىدهد. افراد را با قلم مىتوان خواب يا بيدار كرد. ملّتى را مىتوان با قلم، عزيز يا ذليل كرد. قلم گزارشگر تاريخ است. | |
| + | سوگند به قلم، نشانه فرهنگ و تمدن است. تكيه بر قلم، تكيه بر سند و استدلال است. رابطه با قلم رابطه با علم است. قلمها و نوشتهها، حافظ علومند. در [[حديث]] مىخوانيم: «قيّدوا العلمَ بالكتابة».<ref> بحارالانوار، ج ۲، ص ۵۲.</ref> | ||
| + | |||
| + | از افتخارات [[اسلام]] اين است كه كارش را با قرائت و علم و قلم شروع كرد و اولين فرمان خداوند به پيامبرش فرمان فرهنگى بود.<ref>تفسیر نور، محسن قرائتی، ج ۱۰، ص ۱۶۹.</ref> | ||
| + | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| − | == منابع == | + | ==منابع== |
| − | + | * [[فرهنگ قرآن]]، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج ۲۳، ص ۴۴۵. | |
| − | + | * [[قاموس قرآن]]، سید علیاکبر قرشی، «قلم»، ج ۶، ص ۳۲-۳۳. | |
| + | * [[تفسیر نور]]، محسن قرائتی، ج ۱۰، ص ۱۶۹. | ||
| + | {{قرآن}} | ||
[[رده:واژگان قرآنی]] | [[رده:واژگان قرآنی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۵۷
«قَلَم» به معنای وسیله نوشتن، از واژگان قرآنی است که خداوند به آن سوگند یاد کرده و سورهای در قرآن نیز، به نام «سوره قلم» وجود دارد.
محتویات
قلم در لغت
«قَلَم» در اصل، چيده و جدا شده از شىء سخت است. اين لفظ اختصاص يافته به آنچه با آن نوشته شود.[۱] «قَلم» (بر وزن عقل) به معنى قطع گوشه چيزى است مانند گرفتن ناخن و تراشيدن نى؛ در اقرب الموارد گويد: تا تراشيده نشود به آن قلم نگويند.[۲]
قلم آلتی از نی و چوب و يا فلزى است كه به وسيله آن با مركب يا جوهر روى كاغذ نويسند.[۳] گفتنى است در بعضى روايات و كتب تفسيرى، معنايى الهى و نورى براى قلم بيان شده است.[۴]
قلم در قرآن
واژه «قلم» در قرآن دو بار به صورت مفرد و دو بار به صورت جمع به کار رفته است:
- «..وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ [۵] ؛ ...سوگند به قلم و آنچه مینویسند».
- «الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ[۶] ؛ خدای تو همان است که با قلم بیاموخت».
- «وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ ...[۷] ؛ واگر همه درختان روى زمين قلم شود، و دريا براى آن مركّب گردد، و هفت دريا به آن افزوده شود، اينها همه تمام مىشود ولى كلمات خدا پايان نمىگيرد...».
- «...وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلَامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ...[۸] ؛... تو در نزد آنها نبودی آندم که تیرهای خویش را به هم میزدند تا کدام یک مریم را کفالت نماید...».
نقش قلم از نقش زبان، شمشير، درهم و دينار، شهرت و فرزند بيشتر است. زيرا قلم تجربه قرنها را به هم منتقل مىكند و فرهنگ را رشد مىدهد. افراد را با قلم مىتوان خواب يا بيدار كرد. ملّتى را مىتوان با قلم، عزيز يا ذليل كرد. قلم گزارشگر تاريخ است.
سوگند به قلم، نشانه فرهنگ و تمدن است. تكيه بر قلم، تكيه بر سند و استدلال است. رابطه با قلم رابطه با علم است. قلمها و نوشتهها، حافظ علومند. در حديث مىخوانيم: «قيّدوا العلمَ بالكتابة».[۹]
از افتخارات اسلام اين است كه كارش را با قرائت و علم و قلم شروع كرد و اولين فرمان خداوند به پيامبرش فرمان فرهنگى بود.[۱۰]
پانویس
- ↑ مفردات، ص۶۸۳، «قلم».
- ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۴، ص۴۰۷؛ تفسير احسن الحديث، سید علیاکبر قرشی، ج۱۱، ص۲۷۶-۲۷۷.
- ↑ فرهنگ فارسى، ج۲، ص۲۷۱۵، «قلم».
- ↑ مفردات راغب، ص۶۸۳، «قلم»؛ الميزان، ج۱۹، ص۳۶۸؛ تفسير نورالثقلين، ج۵، ص۳۸۸، ح۶-۱۱.
- ↑ سوره قلم، آیه ۱.
- ↑ سوره علق، آیه ۴.
- ↑ سوره لقمان، آیه ۲۷.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۴۴.
- ↑ بحارالانوار، ج ۲، ص ۵۲.
- ↑ تفسیر نور، محسن قرائتی، ج ۱۰، ص ۱۶۹.
منابع
- فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج ۲۳، ص ۴۴۵.
- قاموس قرآن، سید علیاکبر قرشی، «قلم»، ج ۶، ص ۳۲-۳۳.
- تفسیر نور، محسن قرائتی، ج ۱۰، ص ۱۶۹.
