استسقاء: تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} | {{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} | ||
| − | ''' | + | '''«اِستسقاء»''' از واژگان [[قرآن|قرآنی]] به معنای درخواست آب (باران) از [[خداوند]] هنگام خشکسالى است. در روایات، برای استسقاء، آدابی از جمله رعایت [[خضوع]]، [[استغفار]] و [[توبه]] ذکر شده است. «[[نماز باران|نماز اِستسقاء]]» یا [[نماز]] باران، یكی از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] است. |
==واژهشناسی== | ==واژهشناسی== | ||
استسقاء از ریشه «سـقـى» و به معناى درخواست سیراب کردن<ref> مقاییساللغه، ج ۳، ص ۸۴ـ۸۵؛ المصباح، ص ۲۸۱، «سقى».</ref> یا درخواست نوشیدنى است.<ref> التحقیق، ج ۵، ص ۱۵۵ـ۱۵۶، «سقى».</ref> و در اصطلاح فقهى و تفسیرى درخواست آب (باران) از خداوند، هنگام خشکسالى است.<ref> الفقه على المذاهب الاربعه، ج ۱، ص ۳۵۸؛ کشاف اصطلاحات الفنون، ج ۱، ص ۱۵۳.</ref> | استسقاء از ریشه «سـقـى» و به معناى درخواست سیراب کردن<ref> مقاییساللغه، ج ۳، ص ۸۴ـ۸۵؛ المصباح، ص ۲۸۱، «سقى».</ref> یا درخواست نوشیدنى است.<ref> التحقیق، ج ۵، ص ۱۵۵ـ۱۵۶، «سقى».</ref> و در اصطلاح فقهى و تفسیرى درخواست آب (باران) از خداوند، هنگام خشکسالى است.<ref> الفقه على المذاهب الاربعه، ج ۱، ص ۳۵۸؛ کشاف اصطلاحات الفنون، ج ۱، ص ۱۵۳.</ref> | ||
| سطر ۶: | سطر ۶: | ||
در [[استحباب]] استسقاء، اختلافى بین فقیهان نیست؛ تنها [[ابوحنیفه]] این استحباب را منکر شده است.<ref> جواهرالکلام، ج ۱۲، ص ۱۲۷؛ تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.</ref> | در [[استحباب]] استسقاء، اختلافى بین فقیهان نیست؛ تنها [[ابوحنیفه]] این استحباب را منکر شده است.<ref> جواهرالکلام، ج ۱۲، ص ۱۲۷؛ تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.</ref> | ||
==استسقاء در قرآن== | ==استسقاء در قرآن== | ||
| − | واژه «استسقاء» فقط دو بار در [[قرآن مجید]] آمده است: آنجا که قرآن استسقاى [[حضرت موسى]] علیهالسلام و شکافتن ۱۲ چشمه را بر اثر زدن عصا به سنگ، پس از درخواست بنىاسرائیل، بیان مىکند: {{متن قرآن| | + | واژه «استسقاء» فقط دو بار در [[قرآن مجید]] آمده است: آنجا که قرآن استسقاى [[حضرت موسى]] علیهالسلام و شکافتن ۱۲ چشمه را بر اثر زدن عصا به سنگ، پس از درخواست بنىاسرائیل، بیان مىکند: {{متن قرآن|«{{آیه|2|60}}»}}<ref>[[آیه 60 سوره بقره|سوره بقره، آیه ۶۰.]]</ref>. |
| − | و نیز می فرماید: {{متن قرآن| | + | و نیز می فرماید: {{متن قرآن|«{{آیه|7|160}}»}}<ref>[[آیه 160 سوره اعراف|سوره اعراف، آیه ۱۶۰.]]</ref>. ابومسلم گفته است: معناى استسقا طبق عادت مردم، درخواست باران است، بنابراین انفجار سنگ و جوشش معجزهآساى آب بدست [[حضرت موسى]] علیهالسلام از اجابت دعاى ایشان فراتر است.<ref> التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۹۵.</ref> |
| − | همچنین | + | همچنین در [[سوره هود]] بیان مىکند که [[حضرت هود]] علیهالسلام قوم خود را براى نزول باران، به استسقا فراخواند: {{متن قرآن|«{{آیه|11|52}}»}}<ref>[[آیه 52 سوره هود|سوره هود، آیه ۵۲.]]</ref>. برخى گفتهاند: قوم هود به خشکسالى و کمبود آب گرفتار شدند و این آیه به استسقاى ایشان اشاره دارد.<ref> مجمعالبیان، ج ۵، ص ۲۵۸.</ref> |
| − | همین مطلب در جاى دیگر از [[حضرت نوح]] علیهالسلام نیز نقل شده است که از مردم خواست تا براى نزول باران رحمت نیایش کنند:<ref> همان، ج ۱۰، ص ۵۴۳.</ref> {{متن قرآن| | + | همین مطلب در جاى دیگر از [[حضرت نوح]] علیهالسلام نیز نقل شده است که از مردم خواست تا براى نزول باران رحمت نیایش کنند:<ref> همان، ج ۱۰، ص ۵۴۳.</ref> {{متن قرآن|«{{آیه|71|10}} 💠<ref>[[آیه 10 سوره نوح|سوره نوح، آیه ۱۰.]]</ref> {{آیه|71|11}}<ref>[[آیه 11 سوره نوح|همان، آیه ۱۱.]]</ref>»}}. |
از آیات پیشین و روایات، استفاده مىشود که استسقاء در امتهاى پیشین نیز بوده است. برخى مشروعیت استسقا در [[اسلام]] را از آیه ۶۰ [[سوره بقره]] استفاده کردهاند.<ref> تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.</ref> | از آیات پیشین و روایات، استفاده مىشود که استسقاء در امتهاى پیشین نیز بوده است. برخى مشروعیت استسقا در [[اسلام]] را از آیه ۶۰ [[سوره بقره]] استفاده کردهاند.<ref> تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.</ref> | ||
| سطر ۲۰: | سطر ۲۰: | ||
'''خضوع و خشوع:''' | '''خضوع و خشوع:''' | ||
| − | برخى، از نکوهش خداوند در آیه {{متن قرآن| | + | برخى، از نکوهش خداوند در آیه {{متن قرآن|«{{آیه|6|43}}»}}<ref>[[آیه 43 سوره انعام|سوره انعام، آیه ۴۳.]]</ref> برداشت کردهاند که هنگام برگزارى نماز استسقا، امام باید با حال [[خضوع]] و [[خشوع]] به جایگاه [[نماز]] برود.<ref> المحلى، ج ۳، ص ۳۰۹.</ref> |
'''استغفار و توبه:''' | '''استغفار و توبه:''' | ||
| سطر ۲۸: | سطر ۲۸: | ||
از سیره [[پیامبر اکرم]] صلى الله علیه وآله و روایات، آداب فراوان دیگرى استفاده شده که فقیهان به آن [[فتوا]] دادهاند؛<ref> شرائع الاسلام، ج ۱، ص ۱۰۹.</ref> از قبیل سه روز [[روزه]] گرفتن، وارونه کردن عبا هنگام نماز، به پا داشتن نماز در بیابان، به همراه بردن کهنسالان و خردسالان و جداکردن اطفال از مادران. | از سیره [[پیامبر اکرم]] صلى الله علیه وآله و روایات، آداب فراوان دیگرى استفاده شده که فقیهان به آن [[فتوا]] دادهاند؛<ref> شرائع الاسلام، ج ۱، ص ۱۰۹.</ref> از قبیل سه روز [[روزه]] گرفتن، وارونه کردن عبا هنگام نماز، به پا داشتن نماز در بیابان، به همراه بردن کهنسالان و خردسالان و جداکردن اطفال از مادران. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| + | |||
*[[دائرة المعارف قرآن کریم]]، سید هادى موسوى خراسانى، ج۳، ص۸۸-۹۰. | *[[دائرة المعارف قرآن کریم]]، سید هادى موسوى خراسانى، ج۳، ص۸۸-۹۰. | ||
| + | {{قرآن}} | ||
| + | |||
[[رده: واژگان قرآنی]] | [[رده: واژگان قرآنی]] | ||
[[رده: اصطلاحات فقهی]] | [[رده: اصطلاحات فقهی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۳۰
«اِستسقاء» از واژگان قرآنی به معنای درخواست آب (باران) از خداوند هنگام خشکسالى است. در روایات، برای استسقاء، آدابی از جمله رعایت خضوع، استغفار و توبه ذکر شده است. «نماز اِستسقاء» یا نماز باران، یكی از نمازهای مستحبی است.
واژهشناسی
استسقاء از ریشه «سـقـى» و به معناى درخواست سیراب کردن[۱] یا درخواست نوشیدنى است.[۲] و در اصطلاح فقهى و تفسیرى درخواست آب (باران) از خداوند، هنگام خشکسالى است.[۳]
در استحباب استسقاء، اختلافى بین فقیهان نیست؛ تنها ابوحنیفه این استحباب را منکر شده است.[۴]
استسقاء در قرآن
واژه «استسقاء» فقط دو بار در قرآن مجید آمده است: آنجا که قرآن استسقاى حضرت موسى علیهالسلام و شکافتن ۱۲ چشمه را بر اثر زدن عصا به سنگ، پس از درخواست بنىاسرائیل، بیان مىکند: «وَإِذِ اسْتَسْقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ ۖ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا ۖ قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ ۖ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ»[۵].
و نیز می فرماید: «وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا ۚ وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ ۖ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا ۖ قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ ۚ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَىٰ ۖ كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ ۚ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَٰكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ»[۶]. ابومسلم گفته است: معناى استسقا طبق عادت مردم، درخواست باران است، بنابراین انفجار سنگ و جوشش معجزهآساى آب بدست حضرت موسى علیهالسلام از اجابت دعاى ایشان فراتر است.[۷]
همچنین در سوره هود بیان مىکند که حضرت هود علیهالسلام قوم خود را براى نزول باران، به استسقا فراخواند: «وَيَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَىٰ قُوَّتِكُمْ وَلَا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ»[۸]. برخى گفتهاند: قوم هود به خشکسالى و کمبود آب گرفتار شدند و این آیه به استسقاى ایشان اشاره دارد.[۹]
همین مطلب در جاى دیگر از حضرت نوح علیهالسلام نیز نقل شده است که از مردم خواست تا براى نزول باران رحمت نیایش کنند:[۱۰] «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا 💠[۱۱] يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا[۱۲]».
از آیات پیشین و روایات، استفاده مىشود که استسقاء در امتهاى پیشین نیز بوده است. برخى مشروعیت استسقا در اسلام را از آیه ۶۰ سوره بقره استفاده کردهاند.[۱۳]
آداب استسقاء
خضوع و خشوع:
برخى، از نکوهش خداوند در آیه «فَلَوْلَا إِذْ جَاءَهُمْ بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلَٰكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ»[۱۴] برداشت کردهاند که هنگام برگزارى نماز استسقا، امام باید با حال خضوع و خشوع به جایگاه نماز برود.[۱۵]
استغفار و توبه:
قرآن از زبان حضرت نوح و حضرت هود علیهماالسلام، فرو فرستادن باران را بر استغفار متفرع کرده است. (سوره نوح/۷۱،۱۰ ـ۱۱؛ سوره هود/۱۱،۵۲) برخى با استفاده از این آیات، استغفار و توبه را از آداب استسقاء دانستهاند.[۱۶]
از سیره پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله و روایات، آداب فراوان دیگرى استفاده شده که فقیهان به آن فتوا دادهاند؛[۱۷] از قبیل سه روز روزه گرفتن، وارونه کردن عبا هنگام نماز، به پا داشتن نماز در بیابان، به همراه بردن کهنسالان و خردسالان و جداکردن اطفال از مادران.
پانویس
- ↑ مقاییساللغه، ج ۳، ص ۸۴ـ۸۵؛ المصباح، ص ۲۸۱، «سقى».
- ↑ التحقیق، ج ۵، ص ۱۵۵ـ۱۵۶، «سقى».
- ↑ الفقه على المذاهب الاربعه، ج ۱، ص ۳۵۸؛ کشاف اصطلاحات الفنون، ج ۱، ص ۱۵۳.
- ↑ جواهرالکلام، ج ۱۲، ص ۱۲۷؛ تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.
- ↑ سوره بقره، آیه ۶۰.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۱۶۰.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۹۵.
- ↑ سوره هود، آیه ۵۲.
- ↑ مجمعالبیان، ج ۵، ص ۲۵۸.
- ↑ همان، ج ۱۰، ص ۵۴۳.
- ↑ سوره نوح، آیه ۱۰.
- ↑ همان، آیه ۱۱.
- ↑ تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.
- ↑ سوره انعام، آیه ۴۳.
- ↑ المحلى، ج ۳، ص ۳۰۹.
- ↑ همان، ص ۳۱۰.
- ↑ شرائع الاسلام، ج ۱، ص ۱۰۹.
منابع
- دائرة المعارف قرآن کریم، سید هادى موسوى خراسانى، ج۳، ص۸۸-۹۰.
