مناهج الوصول الی علم الاصول (کتاب): تفاوت بین نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | + | |عنوان= | |
| − | + | |تصویر= [[پرونده:مناهج الوصول الی علم الاصول.jpg|240px|وسط]] | |
| − | = | + | |نویسنده= روح الله موسوی خمینی |
| − | + | |موضوع= اصول فقه شیعه | |
| − | + | |زبان= عربی | |
| − | + | |تعداد جلد= ۲ | |
| − | + | |عنوان افزوده1= تحقيق | |
| − | = | + | |افزوده1= مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | + | |افزوده2= | |
| − | + | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/38695/مناهج-الوصول-الي-علم-الاصول مناهج الوصول الی علم الاصول] | |
| − | + | }} | |
| − | |||
| − | + | '''«مناهج الوصول إلی علم الاصول»''' تألیف [[امام خمینى]] (م، ۱۳۶۸ ش)، در موضوع [[اصول فقه]] است. این کتاب شامل بسیارى از نظریات و دیدگاههاى حضرت امام درباره مسائل اصولى است و براى دستیابى به آراء و نظریات اصولى ایشان از جایگاه ارزشمندى برخوردار است. | |
| − | |||
| − | + | ==مؤلف== | |
| + | [[امام خمینی|سید روح الله الموسوى الخمینى]] معروف به «امام خمینى» (۱۳۶۸-۱۲۸۱ ش)، [[فقیه]]، عارف، مرجع تقلید و بنیانگذار جمهوری اسلامی [[ایران]] بود. | ||
| − | + | او از علمای بزرگی چون [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائرى]]، [[سید ابوالحسن رفیعی قزوینی|سید ابوالحسن رفیعى قزوینى]]، [[محمدعلی شاه آبادی]] و [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی|میرزا جواد ملکى تبریزى]] بهره برد و خود شاگردان برجسته ای مانند [[مرتضی مطهری]]، [[شهید بهشتی|شهید بهشتى]]، [[محمد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانى]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازى]] و [[سید علی حسینی خامنه ای|سید علی خامنه ای]] پرورش داد. | |
| − | + | امام خمینی از سال ۱۳۴۱ شمسی به دنبال تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی به مبارزه و مخالفت علنی با رژیم پهلوی اقدام نمود و در سال ۱۳۵۷ به رهبری ایشان، رژیم پهلوی سرکوب و انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید. | |
| − | + | از ایشان آثار متعددی در [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[عرفان]] و [[اخلاق]] برجای مانده است، از جمله: '''مناهج الوصول الی علم الاصول'''، [[انوار الهدایه (کتاب)|انوار الهدایة فى التعلیقة على الکفایة]]، [[المکاسب المحرمه (کتاب)|المکاسب المحرمه]]، مصباح الهدایة الى الخلافة والولایة، سرّ الصلاة، کشف الاسرار، ولایت فقیه. | |
| − | + | ==معرفی کتاب== | |
| + | کتاب «مناهج الوصول إلی علم الاصول» قبل از قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ شمسى در زمان تدریس خارج [[اصول فقه]] در [[حوزه علمیه قم]] توسط [[امام خمینى]] نگاشته شده است. | ||
| + | مؤلف در پایان [[نسخه خطی]] کتاب تاریخ، پایان نگارش آن را روز شنبه ۲۴ [[شوال]] سال ۱۳۷۳ قمرى ذکر کرده است. | ||
| − | + | این کتاب در زمان حیات مرحوم امام به چاپ نرسیده بود و طلاب حوزههاى علمیه براى دستیابى به دیدگاههاى اصولى حضرت امام در مباحث الفاظ، به کتاب «[[تهذیب الاصول (کتاب)|تهذیب الأصول]]» نوشته آیت الله [[جعفر سبحانی|جعفر سبحانى]] که تقریرات درس خارج اصول امام خمینی بود، مراجعه مىکردند. | |
| − | + | مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام با نظارت مرحوم حجت الاسلام [[سید احمد خمینی|سید احمد خمینى]]، این کتاب را منتشر نمود و دستیابى به نظریات اصولى حضرت امام با مطالعه این کتاب میسر گشت و با توجه به این که نوشته خود حضرت امام مىباشد، از ارزش و اعتبار بیشترى نیز برخوردار است. | |
| − | + | ==شیوه نگارش== | |
| − | # مقدمه | + | [[امام خمینی|حضرت امام خمینى]] در این کتاب، آنچنان که روش ایشان در همه تألیفاتشان است، هر مبحث اصولى را به صورت اساسى و ریشهاى مورد بحث قرار داده است، که آیا هر مسأله بر اساسى صحیح و قابل قبول مطرح شده، یا این که طرح آن مسأله در [[اصول فقه|علم اصول]] اشتباه بوده است. |
| − | ## موضوع علم | + | |
| − | ## واضع و چگونگى وضع | + | نویسنده با توجه به نکات اصلى هر مسأله، چهره آن را دگرگون ساخته، طورى که در برخى مسائل نوبت به بحث در مباحث فرعى و شاخ و برگهاى آن مسأله نرسیده است. |
| − | ## اقسام وضع | + | |
| − | ## معانى حروف | + | این کتاب شامل نکات بسیار سودمند و مفید و مباحثى نو و ابتکارى مىباشد. حضرت امام خمینى در این کتاب به جاى تقلید از دیگر علماى علم اصول، خود به بررسى مسائل اصولى پرداخته و این خود موجب گشته تا نظریات جدیدى را در این علم مطرح نموده و از بسیارى بحثهاى بیهوده پرهیز نمایند. |
| − | ## مجاز | + | |
| − | ## وضع الفاظ | + | ==نظریات اصولى== |
| − | ## | + | |
| − | ## علائم | + | حضرت امام خمینى در این کتاب نیز مانند دیگر آثار خویش نظریات ارزشمندى مطرح کرده که برخى از آنها منحصر به فرد بوده و براى اولین بار توسط ایشان مطرح شده است. |
| − | ## تعارض احوال | + | |
| − | ## | + | *از جمله نظریههاى ایشان «عدم انحلال خطابات عامه به خطابات کثیره» است که از این جهت با خطابات شخصى متفاوت هستند، زیرا در خطابات شخصى علم به عدم قدرت مخاطب موجب قبح خطاب مىگردد؛ در حالى که در خطابات عامه چنین نیست و نتیجه آن، صحت امر به ضدین اهم و مهم و صحت تکلیف کفار و عصیانگران و عدم اشتراط ابتلاء در شرایط مُنجزیت علم اجمالى است. در حالى که [[شیخ انصارى]] و بسیارى از علماى [[علم اصول]] به آن عقیده دارند. |
| − | ## | + | |
| − | ## | + | *از دیگر موارد، نظر حضرت امام درباره تقسیم [[احکام]] به اقتضایى، انشایى، فعلى و تنجیزى است. وى این تقسیمات را نمىپذیرد و مىفرماید ما دو نوع حکم بیش نداریم: یکی احکام فعلى که به صورت قوانین [[اسلام]] مطرح شده و لازم است به آنها عمل شود. و دیگری احکام انشایى که در زمان ظهور [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت مهدى]] عجل الله تعالى فرجه فعلى مىشود و مانند دیگر قوانین اسلام، عمل به آنها نیز واجب مىگردد. |
| − | ## استعمال لفظ در | + | |
| − | ## مشتق | + | *مطلب دیگر که در این کتاب مطرح شده، درباره تقسیم اوامر به اوامر واقعى اولى و اوامر ثانوى اضطرارى و اوامر ظاهرى است. حضرت امام این تقسیم بندى را نیز نمىپذیرد و مىفرماید ما یک امر بیشتر نداریم و دیگر ادله، ناظر به بیان شرطیت و اکتفاء به شرط است. مثلاً در [[آیه]] شریفه «أقیموا الصلاة» یک امر بیشتر نیست و [[آیه وضو]] و [[آیه تیمّم]] ناظر به تبیین متعلق و اشتراط آن به [[وضو]] براى واجد آب و [[تیمم]] براى فاقد آب است، بدون این که دو امر به وجود آید که یکى واقعى و دیگرى ثانوى اضطرارى باشد. همچنان که ادله حجیت بیّنه و اصول عملیه ناظر به جواز اکتفا به [[طهارت]] ثابت شده با دلیل یا اصل است، بدون آن که بخواهد یک امر جدید ظاهرى به وجود بیاورد. |
| − | # مقصد اول: اوامر؛ در بخش اوامر به | + | |
| − | ## ماده امر | + | *نظریه دیگر از حضرت امام در این کتاب، نظریه استادشان [[محمدرضا نجفی اصفهانی]] در کتاب «[[وقایة الأذهان (کتاب)|وقایة الأذهان]]» است. وى مىفرماید: مجاز استعمال در غیر ما وُضع له نیست؛ بلکه مانند استعمال حقیقى، استعمال در ما وُضع له است اما ادعاءً. |
| − | ## | + | |
| − | ## إجزاء | + | ==مباحث کتاب== |
| − | ## مقدمه واجب | + | |
| − | ## | + | این کتاب فقط شامل مباحث بخش اول [[اصول فقه|علم اصول]] یعنى مباحث الفاظ است و [[امام خمینى]] مباحث دیگر [[علم اصول]] را در دیگر کتابهاى خود مانند: الرسائل، الاستصحاب و اجتهاد و تقلید آورده است. این کتاب شامل یک مقدمه و پنج مقصد به شرح زیر است: |
| − | ## جواز امر با انتفاى شرط | + | |
| − | ## متعلق امر | + | #مقدمه: در مقدمه کتاب به این مباحث اشاره شده است: |
| − | ## بقاى جواز بعد از نسخ وجوب | + | ##موضوع علم |
| − | ## واجب | + | ##واضع و چگونگى وضع |
| − | ## واجب | + | ##اقسام وضع |
| − | ## واجب مطلق و موقت | + | ##معانى حروف |
| − | # مقصد دوم: نواهى؛ بخش نواهى شامل | + | ##مجاز |
| − | ## متعلق نهى | + | ##وضع الفاظ |
| − | ## اجتماع امر و نهى | + | ##هیئت لفظ |
| − | ## دلالت نهى بر فساد | + | ##علائم حقیقت و مجاز |
| − | # مقصد سوم: | + | ##تعارض احوال |
| − | ## دلالت مفهوم | + | ##حقیقت شرعى |
| − | ## مفهوم وصف | + | ##صحیح و اعم |
| − | ## مفهوم | + | ##اشتراک |
| − | ## مفهوم استثناء | + | ##استعمال لفظ در بیشتر از یک معنى |
| − | # مقصد چهارم: عام و خاص؛ بخش عام و خاص | + | ##مشتق |
| − | ## | + | #مقصد اول: اوامر؛ در بخش اوامر به این مباحث اشاره شده است: |
| − | ## | + | ##ماده امر |
| − | ## عمل به عام قبل از فحص | + | ##صیغه امر |
| − | ## عموم خطابات | + | ##إجزاء |
| − | ## | + | ##مقدمه واجب |
| − | ## | + | ##اقتضا یا عدم اقتضاى امر به شىء نهى از ضد را |
| − | ## استثناء بعد از چند جمله | + | ##جواز امر با انتفاى شرط |
| − | # مقصد پنجم: مطلق و | + | ##متعلق امر |
| − | ## | + | ##بقاى جواز بعد از نسخ وجوب |
| − | ## اسم جنس و | + | ##واجب تخییرى |
| − | ## مقدمات | + | ##واجب عینى و کفایى |
| − | ## صور مطلق و | + | ##واجب مطلق و موقت |
| + | #مقصد دوم: نواهى؛ بخش نواهى شامل این مباحث است: | ||
| + | ##متعلق نهى | ||
| + | ##اجتماع امر و نهى | ||
| + | ##دلالت نهى بر فساد | ||
| + | #مقصد سوم: مفاهیم؛ بخش مفاهیم شامل این مباحث است: | ||
| + | ##دلالت مفهوم | ||
| + | ##مفهوم وصف | ||
| + | ##مفهوم غایت | ||
| + | ##مفهوم استثناء | ||
| + | #مقصد چهارم: عام و خاص؛ بخش عام و خاص نیز شامل این مباحث است: | ||
| + | ##حجیت عام | ||
| + | ##تخصیص عام | ||
| + | ##عمل به عام قبل از فحص | ||
| + | ##عموم خطابات | ||
| + | ##تخصیص عام با ضمیر | ||
| + | ##تخصیص مفهوم | ||
| + | ##استثناء بعد از چند جمله | ||
| + | #مقصد پنجم: مطلق و مقید؛ در بخش مطلق و مقید نیز به این مباحث اشاره شده است: | ||
| + | ##تعریف مطلق و مقید | ||
| + | ##اسم جنس و ماهیت | ||
| + | ##مقدمات حکمت | ||
| + | ##صور مطلق و مقید | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * نرم افزار اصول فقه، مرکز | + | *نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |
| − | + | {{منابع اصول فقه}} | |
| − | [[رده:منابع | + | [[رده:منابع اصول فقه]][[رده:کتابهای اصول فقه]][[رده:آثار امام خمینی]] |
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ آوریل ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۳۳
 | |
| نویسنده | روح الله موسوی خمینی |
| موضوع | اصول فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
| تحقيق | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |
|
| |
«مناهج الوصول إلی علم الاصول» تألیف امام خمینى (م، ۱۳۶۸ ش)، در موضوع اصول فقه است. این کتاب شامل بسیارى از نظریات و دیدگاههاى حضرت امام درباره مسائل اصولى است و براى دستیابى به آراء و نظریات اصولى ایشان از جایگاه ارزشمندى برخوردار است.
مؤلف
سید روح الله الموسوى الخمینى معروف به «امام خمینى» (۱۳۶۸-۱۲۸۱ ش)، فقیه، عارف، مرجع تقلید و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بود.
او از علمای بزرگی چون شیخ عبدالکریم حائرى، سید ابوالحسن رفیعى قزوینى، محمدعلی شاه آبادی و میرزا جواد ملکى تبریزى بهره برد و خود شاگردان برجسته ای مانند مرتضی مطهری، شهید بهشتى، فاضل لنکرانى، مکارم شیرازى و سید علی خامنه ای پرورش داد.
امام خمینی از سال ۱۳۴۱ شمسی به دنبال تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی به مبارزه و مخالفت علنی با رژیم پهلوی اقدام نمود و در سال ۱۳۵۷ به رهبری ایشان، رژیم پهلوی سرکوب و انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید.
از ایشان آثار متعددی در فقه، اصول، عرفان و اخلاق برجای مانده است، از جمله: مناهج الوصول الی علم الاصول، انوار الهدایة فى التعلیقة على الکفایة، المکاسب المحرمه، مصباح الهدایة الى الخلافة والولایة، سرّ الصلاة، کشف الاسرار، ولایت فقیه.
معرفی کتاب
کتاب «مناهج الوصول إلی علم الاصول» قبل از قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ شمسى در زمان تدریس خارج اصول فقه در حوزه علمیه قم توسط امام خمینى نگاشته شده است. مؤلف در پایان نسخه خطی کتاب تاریخ، پایان نگارش آن را روز شنبه ۲۴ شوال سال ۱۳۷۳ قمرى ذکر کرده است.
این کتاب در زمان حیات مرحوم امام به چاپ نرسیده بود و طلاب حوزههاى علمیه براى دستیابى به دیدگاههاى اصولى حضرت امام در مباحث الفاظ، به کتاب «تهذیب الأصول» نوشته آیت الله جعفر سبحانى که تقریرات درس خارج اصول امام خمینی بود، مراجعه مىکردند.
مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام با نظارت مرحوم حجت الاسلام سید احمد خمینى، این کتاب را منتشر نمود و دستیابى به نظریات اصولى حضرت امام با مطالعه این کتاب میسر گشت و با توجه به این که نوشته خود حضرت امام مىباشد، از ارزش و اعتبار بیشترى نیز برخوردار است.
شیوه نگارش
حضرت امام خمینى در این کتاب، آنچنان که روش ایشان در همه تألیفاتشان است، هر مبحث اصولى را به صورت اساسى و ریشهاى مورد بحث قرار داده است، که آیا هر مسأله بر اساسى صحیح و قابل قبول مطرح شده، یا این که طرح آن مسأله در علم اصول اشتباه بوده است.
نویسنده با توجه به نکات اصلى هر مسأله، چهره آن را دگرگون ساخته، طورى که در برخى مسائل نوبت به بحث در مباحث فرعى و شاخ و برگهاى آن مسأله نرسیده است.
این کتاب شامل نکات بسیار سودمند و مفید و مباحثى نو و ابتکارى مىباشد. حضرت امام خمینى در این کتاب به جاى تقلید از دیگر علماى علم اصول، خود به بررسى مسائل اصولى پرداخته و این خود موجب گشته تا نظریات جدیدى را در این علم مطرح نموده و از بسیارى بحثهاى بیهوده پرهیز نمایند.
نظریات اصولى
حضرت امام خمینى در این کتاب نیز مانند دیگر آثار خویش نظریات ارزشمندى مطرح کرده که برخى از آنها منحصر به فرد بوده و براى اولین بار توسط ایشان مطرح شده است.
- از جمله نظریههاى ایشان «عدم انحلال خطابات عامه به خطابات کثیره» است که از این جهت با خطابات شخصى متفاوت هستند، زیرا در خطابات شخصى علم به عدم قدرت مخاطب موجب قبح خطاب مىگردد؛ در حالى که در خطابات عامه چنین نیست و نتیجه آن، صحت امر به ضدین اهم و مهم و صحت تکلیف کفار و عصیانگران و عدم اشتراط ابتلاء در شرایط مُنجزیت علم اجمالى است. در حالى که شیخ انصارى و بسیارى از علماى علم اصول به آن عقیده دارند.
- از دیگر موارد، نظر حضرت امام درباره تقسیم احکام به اقتضایى، انشایى، فعلى و تنجیزى است. وى این تقسیمات را نمىپذیرد و مىفرماید ما دو نوع حکم بیش نداریم: یکی احکام فعلى که به صورت قوانین اسلام مطرح شده و لازم است به آنها عمل شود. و دیگری احکام انشایى که در زمان ظهور حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه فعلى مىشود و مانند دیگر قوانین اسلام، عمل به آنها نیز واجب مىگردد.
- مطلب دیگر که در این کتاب مطرح شده، درباره تقسیم اوامر به اوامر واقعى اولى و اوامر ثانوى اضطرارى و اوامر ظاهرى است. حضرت امام این تقسیم بندى را نیز نمىپذیرد و مىفرماید ما یک امر بیشتر نداریم و دیگر ادله، ناظر به بیان شرطیت و اکتفاء به شرط است. مثلاً در آیه شریفه «أقیموا الصلاة» یک امر بیشتر نیست و آیه وضو و آیه تیمّم ناظر به تبیین متعلق و اشتراط آن به وضو براى واجد آب و تیمم براى فاقد آب است، بدون این که دو امر به وجود آید که یکى واقعى و دیگرى ثانوى اضطرارى باشد. همچنان که ادله حجیت بیّنه و اصول عملیه ناظر به جواز اکتفا به طهارت ثابت شده با دلیل یا اصل است، بدون آن که بخواهد یک امر جدید ظاهرى به وجود بیاورد.
- نظریه دیگر از حضرت امام در این کتاب، نظریه استادشان محمدرضا نجفی اصفهانی در کتاب «وقایة الأذهان» است. وى مىفرماید: مجاز استعمال در غیر ما وُضع له نیست؛ بلکه مانند استعمال حقیقى، استعمال در ما وُضع له است اما ادعاءً.
مباحث کتاب
این کتاب فقط شامل مباحث بخش اول علم اصول یعنى مباحث الفاظ است و امام خمینى مباحث دیگر علم اصول را در دیگر کتابهاى خود مانند: الرسائل، الاستصحاب و اجتهاد و تقلید آورده است. این کتاب شامل یک مقدمه و پنج مقصد به شرح زیر است:
- مقدمه: در مقدمه کتاب به این مباحث اشاره شده است:
- موضوع علم
- واضع و چگونگى وضع
- اقسام وضع
- معانى حروف
- مجاز
- وضع الفاظ
- هیئت لفظ
- علائم حقیقت و مجاز
- تعارض احوال
- حقیقت شرعى
- صحیح و اعم
- اشتراک
- استعمال لفظ در بیشتر از یک معنى
- مشتق
- مقصد اول: اوامر؛ در بخش اوامر به این مباحث اشاره شده است:
- ماده امر
- صیغه امر
- إجزاء
- مقدمه واجب
- اقتضا یا عدم اقتضاى امر به شىء نهى از ضد را
- جواز امر با انتفاى شرط
- متعلق امر
- بقاى جواز بعد از نسخ وجوب
- واجب تخییرى
- واجب عینى و کفایى
- واجب مطلق و موقت
- مقصد دوم: نواهى؛ بخش نواهى شامل این مباحث است:
- متعلق نهى
- اجتماع امر و نهى
- دلالت نهى بر فساد
- مقصد سوم: مفاهیم؛ بخش مفاهیم شامل این مباحث است:
- دلالت مفهوم
- مفهوم وصف
- مفهوم غایت
- مفهوم استثناء
- مقصد چهارم: عام و خاص؛ بخش عام و خاص نیز شامل این مباحث است:
- حجیت عام
- تخصیص عام
- عمل به عام قبل از فحص
- عموم خطابات
- تخصیص عام با ضمیر
- تخصیص مفهوم
- استثناء بعد از چند جمله
- مقصد پنجم: مطلق و مقید؛ در بخش مطلق و مقید نیز به این مباحث اشاره شده است:
- تعریف مطلق و مقید
- اسم جنس و ماهیت
- مقدمات حکمت
- صور مطلق و مقید
منابع
- نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
