محمد بن علی کراجکی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{بخشی از یک کتاب}}
+
'''«ابوالفتح محمد بن علی کراجکی»''' (م، ۴۴۹ ق)، [[فقیه|فقیه]]، [[محدث|محدث]] و متکلم بزرگ [[شیعه]] در قرن پنجم هجری و از شاگردان [[شیخ مفید|شیخ مفید]] است. کراجکی در علوم مختلف اسلامی مانند [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[ریاضی]]، [[حدیث]]، [[کلام]]، [[علم نحو|نحو]]، [[اخلاق]]، [[تاریخ]] و...، صاحب نظر و تألیف بود. «[[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]]» از معروفترین آثار اوست.
==دیباچه==
+
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = محمد بن علی کراجکی
 +
||تصویر=
 +
||زادروز =  ۳۷۴ قمری
 +
|زادگاه = کراجک، [[عراق]]
 +
|وفات =  ۴۴۹ قمری
 +
|مدفن = صور، [[لبنان]]
 +
|اساتید =  [[شیخ مفید|شیخ مفید]]، [[سید مرتضی|سید مرتضى]]، [[سلار دیلمی|حمزة بن عبدالعزیز سلار]]، [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]]، [[ابن شاذان قمی|ابن شاذان قمى]]،...
 +
|شاگردان = عبدالرحمن بن احمد خزاعى، ریحان بن عبدالله حبشى، ظفر بن داعى علوى، حسین بن هبةالله طرابلسى‏،...
 +
|آثار = [[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]]، [[معدن الجواهر (کتاب)|معدن الجواهر]]، الاصول الی مذهب آل الرسول، الاعلام بحقیقة ایمان امیرالمؤمنین، التعجب من اغلاط العامة فی مسألة الامامه،...
 +
}}
 +
==زندگی‌نامه==
 +
تاریخ ولادت ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان بن علی کراجکی به طور دقیق روشن نیست و در کتاب های تراجم نیز مطلبی در این باره دیده نمی شود؛ اما به طور احتمالی ـ با توجه به این که وی در سال (۳۹۹ ه.ق)، از ابوالحسن علی بن احمد لغوی، معروف به «رکاز» روایت کرده و معمولاً این کار در سنین ۲۵ سالگی امکان پذیر است، می توان حدس زد که سال ولادت او (۳۷۴ ه.ق) بوده و حدود ۷۵ سال عمر نموده است.
  
قاضی ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان بن علی کراجکی، ثقه ای جلیل القدر، [[فقیه|فقیهی]] سترگ و [[محدث|محدثی]] چیره دست است. در مورد علت نامگذاری او به «کراجکی» و نحوه تلفظ این اسم در بین تاریخ نگاران چند ایده وجود دارد:
+
در مورد علت نامگذاری او به «کراجکی» و نحوه تلفظ این اسم در بین تاریخ نگاران چند ایده وجود دارد: برخی مانند: صاحب [[ریاض العلماء]] و [[محدث قمی]] در کتاب «[[الکنی و الالقاب (کتاب)|الکُنی و الالقاب]]»، کَراجُک را ـ به فتح کاف و ضم جیم ـ روستایی واقع در دروازه واسط، در مرکز شرقی [[عراق]]، سر راه [[بغداد]] ـ [[بصره]] دانسته اند. [[ابن حجر عسقلانی]]، کراجک را برگرفته از کلمه «کَراجَک» ـ به فتح کاف و جیم ـ می داند؛ که به معنای یک نوع کار بدنی است.
  
#برخی مانند: صاحب [[ریاض العلماء]] و [[محدث قمی]] در کتاب «الکنی و الالقاب»، کراجک را ـ به فتح کاف و ضم جیم ـ روستایی واقع در دروازه واسط، در مرکز شرقی [[عراق]]، سر راه [[بغداد]] ـ [[بصره]] دانسته اند.
+
ابوالفتح کراجکى سرانجام پس از عمرى خدمت به علوم [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام، در شهر صور و در کشور [[لبنان]]، در ماه [[ماه ربیع الثانی|ربیع الثانى]] سال ۴۴۹ هجرى دیده از این دنیا فرو بست.
#[[ابن حجر عسقلانی]]، کراجک را برگرفته از کلمه «کراجک» ـ به فتح کاف و جیم ـ می داند؛ که به معنای یک نوع کار بدنی است.
 
#یافعی، لقب «الخیمی» را نیز به القاب کراجکی اضافه نموده و در توضیح آن می گوید: الخیمی منسوب به «خیم»<ref> محلی است در مصر که کراجکی در آن جا ساکن بوده و یا بدان جا رفت و آمد داشته است. بعضی این مکان را از شهرهای شام می دانند.</ref> است.
 
  
در مورد این که چرا او را قاضی خطاب کرده اند خبر دقیقی در دست نیست؛ زیرا تاکنون هیچ شهری شناخته نشده که منصب قضاوت یا حکومت آن بر عهده شخصیت مورد نظر ما بوده باشد؛ فقط احتمال می رود که منصب قضا، از سوی فرمانروایان طرابلس به او نسبت داده شده باشد.
+
==تحصیل و اساتید ==
  
==ولادت==
+
کراجکی عشق روزافزونی به تحصیل دانش داشت و در دوران زندگی اش، پیوسته برای آموختن تازه ها به سرزمین های مختلف اسلامی و غیراسلامی سفر نمود. در این سفرها علاوه بر تحصیل، آثار گرانسنگی را نیز برای برخی اشخاص مانند: امیران، صاحب منصبان و عالمان به رشته تحریر درآورده است. اسامی برخی سرزمین هایی که کراجکی بدان جا سفر کرده بدین شرح است: [[دمشق]]، طرابلس، [[بغداد]] (۳۹۹ ه.ق)، قاهره (۴۰۷ و ۴۲۶ ه.ق)، صیدا ـ [[لبنان]] (۴۱۱ ه.ق)، [[مکه]] (۴۱۳ ه.ق)، [[مصر]] (۴۳۶ ه.ق)، حلب (۴۳۶ ه.ق)، طبریه ـ [[فلسطین]] (۴۳۶ ه.ق) و... .
  
تاریخ ولادت کراجکی به طور دقیق روشن نیست و در کتاب های تراجم نیز مطلبی در این باره دیده نمی شود؛ اما به طور احتمالی ـ با توجه به این که وی در سال (399 ه.ق)، از ابوالحسن علی بن احمد لغوی، معروف به «رکاز» روایت کرده و معمولاً این کار در سنین 25 سالگی امکان پذیر است، می توان حدس زد که سال ولادت او (374 ه.ق) بوده و حدود 75 سال عمر نموده است.
+
ابوالفتح کراجکى در محضر علماى بزرگى به شاگردى پرداخت و از آنان بهره برد. از جمله این بزرگان مى ‏توان به این افراد اشاره نمود:
  
==عشق به فراگیری==
+
* [[شیخ مفید|شیخ مفید]]
 +
* [[سید مرتضی|سید مرتضى]]
 +
* [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]]
 +
* [[سلار دیلمی|حمزة بن عبدالعزیز سلار]]
 +
* [[ابن شاذان قمی|ابن شاذان قمى]].
  
کراجکی عشق روزافزونی به تحصیل دانش داشت و در دوران زندگی اش، پیوسته برای آموختن تازه ها به سرزمین های مختلف اسلامی و غیراسلامی سفر نمود. در این سفرها علاوه بر تحصیل، آثار گرانسنگی را نیز برای برخی اشخاص مانند: امیران، صاحب منصبان و عالمان به رشته تحریر درآورده است.
+
وی همچنین از بزرگان [[حدیث]] در شهرهای مختلف بهره برد و به نقل حدیث مبادرت ورزید. اسامی تعدادی از [[مشایخ]] وی در این دانش عبارتند از:
  
از تألیفات متعدد و متنوع این عالم فرزانه در زمینه های: [[فقه]]، [[اصول]]، حساب، ریاضیات، فلک، ادب، [[حدیث]]، [[فلسفه]]، [[کلام]]، [[علم نحو|نحو]]، [[اخلاق]]، [[تاریخ]]، [[رجال]]، [[تفسیر]] و... به روشنی می توان دریافت، که وی به معارف و دانش های موجود در عصرش، توجه خاصی داشته است. به دلیل تلاش کراجکی در فراگیری دانش های مختلف، تاریخ نگاران او را به اوصافی چون: نحوی، لغوی، منجم، طبیب، متکلم، محدث، فقیه، و متفنن توصیف نموده اند.
+
*احمد بن حمزه الشریف ابومنصور حسینی عریضی
 +
*احمد بن محمد بن احمد هالینی هروی (۴۱۰ ه.ق)
 +
*اسد بن ابراهیم بن کلیب قاضی ابوالحسن سلمی خراسانی (۴۱۰ ه.ق)
 +
*ابوالعباس بن نوح بن محمد حنبلی (۴۱۱ ه.ق)
 +
*علی بن محمد ابوالحسن بساط بغدادی (۴۱۰ ه.ق)
 +
*ابوالحسن بن موسی بن جعفر حسینی، قاهره (۴۰۷ ه.ق)
 +
*محمد بن علی بن محمد صخر قاضی ابوالحسن ازدی، مصر (۴۲۶ ه.ق)
 +
*علی بن احمد، ابوالحسن لغوی، معروف به ابن رکاز، میافارقین (۳۹۹ ه.ق)
 +
*شیخ ابوالعباس احمد بن اسماعیل بن عثمان، حلب (۴۳۶ ه.ق)
  
اسامی سرزمین هایی که کراجکی بدان جا سفر کرده بدین شرح است:
+
==شاگردان‏==
 +
شخصیت‏هاى فراوانى نیز در محضر درس کراجکى به کسب علم و دانش پرداخته‏ اند مانند:
  
#[[دمشق]]
+
* عبدالرحمن بن احمد خزاعى، معروف به مفید نیشابورى 
#طرابلس
+
* ابو محمد ریحان بن عبدالله حبشى 
#بغداد، (399 ه.ق)
+
* سید ابوالفضل ظفر بن داعى بن مهدى علوى 
#میافارقین، (399 ه.ق)
+
* عبدالعزیز بن ابى کامل قاضى عزالدین طرابلسى 
#قاهره، (407 و 426 ه.ق)
+
* حسین بن هبةالله طرابلسى‏.  
#صیدا ـ لبنان، (411 ه.ق)
 
#[[مکه]]، (413 ه.ق)
 
#رمله، (410 ـ 416 ه.ق)
 
#صور ـ لبنان، (416 ه.ق)
 
#ببلیس، (418 ه.ق)
 
#[[مصر]]، (436 ه.ق)
 
#حلب (436 ه.ق)
 
#طبریه ـ فلسطین، (436 ه.ق)
 
  
==مشایخ==
+
==آثار و تألیفات==
  
یکی از دانش هایی که کراجکی بدان پرداخته، علم [[حدیث]] است. وی از بزرگان این رشته در شهرهای مختلف بهره برده و به نقل حدیث مبادرت ورزیده است. اسامی تعدادی از مشایخ وی در این دانش عبارتند از:
+
کراجکی آثار گوناگونی در رشته های مختلف [[علوم اسلامی]] به یادگار گذاشته است. از تألیفات متعدد و متنوع این عالم فرزانه در زمینه های: [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[ریاضیات]]، [[علم هیئت|نجوم]]، ادبیات، [[حدیث]]، [[فلسفه]]، [[کلام]]، [[علم نحو|نحو]]، [[اخلاق]]، [[تاریخ]]، [[رجال]] و [[تفسیر]]، به روشنی می توان دریافت، که وی به معارف و دانش های موجود در عصرش، توجه خاصی داشته است. برخی از آثار او در «[[مستدرک الوسائل]]» و «[[روضات الجنات]]» ذکر گردیده اند، از جمله:
  
#احمد بن حمزه الشریف ابومنصور حسینی عریضی
+
#[[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]]
#احمد بن محمد بن احمد هالینی هروی (410 ه.ق)
+
#[[معدن الجواهر (کتاب)|معدن الجواهر و ریاضة الخواطر]]
#اسد بن ابراهیم بن کلیب قاضی ابوالحسن سلمی خراسانی (410 ه.ق)
+
#التعجب من اغلاط العامة فی مسألة الامامه
#عبدالله بن عثمان بن حماس ابومحمد
+
#[[البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان (کتاب)|البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه]]
#ابوالعباس بن نوح بن محمد حنبلی (411 ه.ق)
+
#الابانه عن المماثله فی الاستدلال لاثبات النبوة والامامة
#علی بن محمد ابوالحسن بساط بغدادی (410 ه.ق)
+
#الاخبار فی الآحاد
#ابوالحسن بن موسی بن جعفر حسینی، قاهره (407 ه.ق)
 
#محمد بن علی بن محمد صخر قاضی ابوالحسن ازدی، مصر (426 ه.ق)
 
#محمد بن احمد بن شاذان قمی، مکه (412 ه.ق)
 
#علی بن احمد، ابوالحسن لغوی، معروف به ابن رکاز، میافارقین (399 ه.ق)
 
#سید مرتضی انصاری بغداد (436 ه.ق)<ref>به نقل از شیخ [[آقا بزرگ تهرانی]].</ref>
 
#شیخ ابوالعباس، احمد بن اسماعیل بن عثمان، حلب (436 ه.ق)
 
 
 
==آثار==
 
 
 
کراجکی آثار گوناگونی در رشته های مختلف علوم اسلامی به یادگار گذاشته است. برخی از این آثار در «[[مستدرک الوسائل]]» و «[[روضات الجنات]]» خوانساری و پاره ای از آنها در «[[کنز الفوائد]]» ذکر گردیده اند و ما برخی از این آثار را آورده ایم:
 
 
 
#الابانه عن المماثله فی الاستدلال لاثبات النبوه والامامه
 
#الاخبار فی الاحاد
 
 
#الاختیار من الاخبار
 
#الاختیار من الاخبار
#ادکار<ref> در برخی از منابع، «اذکار» آورده شده است.</ref> الاخوان بوجوب (حق) حقوق الایمان
+
#ادّکار (اذکار) الاخوان بوجوب حقوق الایمان
 
#الاستطراف فیما ورد فی الفقه من الانصاف
 
#الاستطراف فیما ورد فی الفقه من الانصاف
#الاستنصار فی النص علی الائمه الاطهار علیهم السلام
+
#الاستنصار فی النص علی الائمة الاطهار علیهم السلام
 
#الاصول الی مذهب آل الرسول علیهم السلام
 
#الاصول الی مذهب آل الرسول علیهم السلام
#الاعلام بحقیقة ایمان (اسلام) [[امیرالمومنین]] علیه السلام (و ولده الکرام)
+
#الاعلام بحقیقة ایمان [[امیرالمومنین]] علیه السلام (و ولده الکرام)
 
#الاغلاط فیما یرویه الجمهور
 
#الاغلاط فیما یرویه الجمهور
#الاقناع عند تعذر الاجماع
+
#الاقناع عند تعذّر الاجماع
#انتفاع المومنین بما فی ایدی السلاطین
+
#انتفاع المؤمنین بما فی ایدی السلاطین
#الانتقام ممن عذر به امیرالمومنین علیه السلام
+
#الانتقام ممن عذر به امیرالمؤمنین علیه السلام
#الایضاح بین طریقی الزیدیه والامامیه<ref> در بعضی از منابع با نام «الایضاح بین السنه والامامیه» آورده شده است.</ref>
+
#الایضاح بین طریقی الزیدیه و الامامیه یا «الایضاح بین السنة والامامیه»  
 
#ایضاح السبیل الی علم اوقات اللیل
 
#ایضاح السبیل الی علم اوقات اللیل
#ایضاح المماثله؛ که «الابانه عن المماثله»
 
 
#الایضاح عن احکام النکاح
 
#الایضاح عن احکام النکاح
 
#الباهر فی الاخبار
 
#الباهر فی الاخبار
#بر الوالدین
+
#برّ الوالدین
#البرهان علی صحه طول عمر الامام صاحب الزمان عجل الله تعالی و فرجه الشریف
+
#البستان فی الفقه، یا المشجر
#البستان فی الفقه یا المشجر
 
 
#البیان عن اعتقاد اهل الایمان
 
#البیان عن اعتقاد اهل الایمان
 
#التأدیب
 
#التأدیب
#التحفه فی الخواتیم
+
#التحفة فی الخواتیم
 
#التذکر باصول الفقه یا مختصر التذکره
 
#التذکر باصول الفقه یا مختصر التذکره
#تسلیه الرؤساء
+
#تسلیة الرؤساء
 
#الناصریه فی اللیل والجمعه
 
#الناصریه فی اللیل والجمعه
#التعجب من اغلاط العامة فی مسألة الامامه <ref> در شماره 9.</ref>
+
#التعریف بوجوب حق الوالدین
#التعریف بوجوب حق الوالدین<ref> در شماره 20 آورده شد.</ref>
 
#التفضیل
 
 
#تفضیل الانبیاء علی الملائکه
 
#تفضیل الانبیاء علی الملائکه
#التلقین لاولاد المومنین
+
#التلقین لأولاد المؤمنین
 
#رساله التنبیه علی اغلاط ابی الحسین البصری
 
#رساله التنبیه علی اغلاط ابی الحسین البصری
#التنبیه علی حقیقه البلاغه
+
#التنبیه علی حقیقة البلاغه
#تهذیب
 
 
#التهذیب متصل بالتلقین یا تهذیب المسترشدین
 
#التهذیب متصل بالتلقین یا تهذیب المسترشدین
#الجدول فی طبقات الارث یا مختصر طبقات الوراث
+
#الجدول فی طبقات الارث، یا مختصر طبقات الورّاث
#الجدول المدهش یا المدهش
+
#الجدول المدهش  
 
#الجلیس
 
#الجلیس
#جواب رساله الاخوان (الاخوین)
+
#جواب رسالة الاخوان (الاخوین)
#جواب الرساله الحازمیه
+
#جواب الرسالة الحازمیه.
# [[معدن الجواهر]] و ریاضه الخواطر
 
 
 
==از منظر دانشوران==
 
 
 
*1. شیخ منتجب الدین بن بابویه؛
 
 
 
شیخ عالم ثقه ابوالفتح محمد بن علی کراجکی، فقیه اصحاب، که نزد [[سید مرتضی]] و [[شیخ طوسی]] روایت [[قرائت (علم الحدیث)|قرائت]] نموده است و صاحب تصانیف نیز هست که از جمله آن ها می توان به کتاب «التعجب» و کتاب «النوادر» اشاره کرد و اخبار ما از او، به واسطه پدرم، از پدرش نقل شده است.<ref> الفهرست، ص 100، رقم 355.</ref>
 
 
 
*2. [[شیخ حر عاملی]]؛
 
 
 
عالم، فاضل، متکلم، فقیه، محدث، ثقه جلیل القدر. حر عاملی در ادامه، پس از ذکر تعدادی از کتاب های کراجکی، آن چه را که [[ابن بابویه]] و [[ابن شهر آشوب]] در مورد کراجکی گفته اند آورده و سپس می گوید: کتاب الفهرست متعلق به کراجکی است، [[سید بن طاووس]] هم همین مطلب را در آخر کتاب «الدرع الواقیه» تأیید کرده است.<ref> [[امل الآمل]]، ج 2، ص 278 و 288، رقم 857.</ref>
 
 
 
*3. مجلسی؛
 
  
اما کراجکی، او از عالمان و متکلمان بزرگ است و جمیع ارباب اجازات به او مستند می شوند. کتاب «کنز الوائد؛ او از کتاب های مشهوری است که همه کسانی که بعد از او آمده اند از آن بهره برده اند و بقیه کتاب هایش نیز در نهایت متانت هستند.<ref> [[بحارالانوار]]، ج 1، ص 35.</ref> فقیهان طرابلس که شیخ اجل سعید، ابوالفتح کراجکی، مقیم رمله البیضاء نیز از آنان است ـ از عالمان و فقیهان بزرگ ما هستند؛ بلکه از رؤسای آن هاست.<ref> بحارالانوار، ج 1، ص 35.</ref>
+
==کراجکی از منظر عالمان==
  
*4. شهید اول؛
+
*[[شیخ منتجب الدین رازی]]: شیخ عالم ثقه ابوالفتح محمد بن علی کراجکی، فقیه اصحاب، که نزد [[سید مرتضی]] و [[شیخ طوسی]] روایت [[قرائت (علم الحدیث)|قرائت]] نموده است و صاحب تصانیف نیز هست که از جمله آنها می توان به کتاب «التعجب» و کتاب «النوادر» اشاره کرد و اخبار ما از او، به واسطه پدرم، از پدرش نقل شده است.<ref> الفهرست، ص ۱۰۰، رقم ۳۵۵.</ref>
  
[[شهید اول]] در بسیاری از کتاب هایش از کراجکی به علامه تعبیر می کند؛ با این که از [[علامه حلی]] به فاضل تعبیر می نماید.<ref> الکنی والالقاب، ج ص 94.</ref>
+
*[[شهید اول]]: شهید اول در بسیاری از کتابهایش از کراجکی به «علامه» تعبیر می کند؛ با این که از [[علامه حلی]] به «فاضل» تعبیر می نماید.<ref> الکنی والالقاب، ج ۳، ص ۹۴.</ref>
  
==وفات==
+
*[[شیخ حر عاملی]]: عالم، فاضل، متکلم، فقیه، محدث، ثقه جلیل القدر. حر عاملی در ادامه، پس از ذکر تعدادی از کتاب های کراجکی، آن چه را که [[ابن بابویه]] و [[ابن شهر آشوب]] در مورد کراجکی گفته اند آورده و سپس می گوید: کتاب الفهرست متعلق به کراجکی است، [[سید بن طاووس]] هم همین مطلب را در آخر کتاب «الدرع الواقیه» تأیید کرده است.<ref> امل الآمل، ج ۲، ص ۲۷۸ و ۲۸۸، رقم ۸۵۷.</ref>
  
تاریخ نگاران در مورد زمان دقیق وفات کراجکی اختلاف نظر دارند و اکثر مورخین زمان فوت وی را قرن پنجم هجری ذکر کرده اند و بر این نظر اتفاق دارند.
+
*[[علامه مجلسى|علامه مجلسی]]: اما کراجکی، او از عالمان و متکلمان بزرگ است و جمیع ارباب اجازات به او مستند می شوند. کتاب «[[کنز الفوائد (کتاب)|کنز الفوائد]] او از کتاب های مشهوری است که همه کسانی که بعد از او آمده اند از آن بهره برده اند و بقیه کتاب هایش نیز در نهایت متانت هستند.<ref> بحارالانوار، ج ۱، ص ۳۵.</ref> فقیهان طرابلس که شیخ اجل سعید، ابوالفتح کراجکی، مقیم رمله البیضاء نیز از آنان است ـ از عالمان و فقیهان بزرگ ما هستند؛ بلکه از رؤسای آنهاست.<ref> بحارالانوار، ج ۱، ص ۳۵.</ref>
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
<references />
 
<references />
  
==منبع==
+
==منابع==
تلخيص از مجموعه [[گلشن ابرار]]، جلد 5، زندگی نامه "محمد بن علی الكراجكی" از نزار منصوري
 
 
 
'''پیوندها:'''
 
 
 
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64545&scope=GGExsrZOLQzQ-tcjh7Q4xQp8B7e1asw6&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%83%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D9%83%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه (عربی)]'''
 
 
 
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36341&scope=GGExsrZOLQxPBeOBoW-mek3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%83%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D9%83%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه]'''
 
  
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=74910&scope=GGExsrZOLQyeA3uM1DP59fHv43nuRs99&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA%D8%AD&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب كنز الفوائد]'''
+
*[[گلشن ابرار]]، جلد ۵، زندگی‌نامه "محمد بن علی الكراجكی" از نزار منصوری.
 +
*[[نرم افزار جامع الاحادیث ۵ / ۳|نرم افزار جامع الاحادیث]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
  
[[رده:علمای قرن پنجم]]
+
[[رده:علمای قرن پنجم]][[رده:علماء شیعه]][[رده:فقیهان]][[رده:متکلمان]][[رده:محدثان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۴۱

«ابوالفتح محمد بن علی کراجکی» (م، ۴۴۹ ق)، فقیه، محدث و متکلم بزرگ شیعه در قرن پنجم هجری و از شاگردان شیخ مفید است. کراجکی در علوم مختلف اسلامی مانند فقه، اصول، ریاضی، حدیث، کلام، نحو، اخلاق، تاریخ و...، صاحب نظر و تألیف بود. «کنز الفوائد» از معروفترین آثار اوست.

نام کامل محمد بن علی کراجکی
زادروز ۳۷۴ قمری
زادگاه کراجک، عراق
وفات ۴۴۹ قمری
مدفن صور، لبنان

Line.png

اساتید

شیخ مفید، سید مرتضى، حمزة بن عبدالعزیز سلار، شیخ طوسى، ابن شاذان قمى،...

شاگردان

عبدالرحمن بن احمد خزاعى، ریحان بن عبدالله حبشى، ظفر بن داعى علوى، حسین بن هبةالله طرابلسى‏،...

آثار

کنز الفوائد، معدن الجواهر، الاصول الی مذهب آل الرسول، الاعلام بحقیقة ایمان امیرالمؤمنین، التعجب من اغلاط العامة فی مسألة الامامه،...

زندگی‌نامه

تاریخ ولادت ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان بن علی کراجکی به طور دقیق روشن نیست و در کتاب های تراجم نیز مطلبی در این باره دیده نمی شود؛ اما به طور احتمالی ـ با توجه به این که وی در سال (۳۹۹ ه.ق)، از ابوالحسن علی بن احمد لغوی، معروف به «رکاز» روایت کرده و معمولاً این کار در سنین ۲۵ سالگی امکان پذیر است، می توان حدس زد که سال ولادت او (۳۷۴ ه.ق) بوده و حدود ۷۵ سال عمر نموده است.

در مورد علت نامگذاری او به «کراجکی» و نحوه تلفظ این اسم در بین تاریخ نگاران چند ایده وجود دارد: برخی مانند: صاحب ریاض العلماء و محدث قمی در کتاب «الکُنی و الالقاب»، کَراجُک را ـ به فتح کاف و ضم جیم ـ روستایی واقع در دروازه واسط، در مرکز شرقی عراق، سر راه بغداد ـ بصره دانسته اند. ابن حجر عسقلانی، کراجک را برگرفته از کلمه «کَراجَک» ـ به فتح کاف و جیم ـ می داند؛ که به معنای یک نوع کار بدنی است.

ابوالفتح کراجکى سرانجام پس از عمرى خدمت به علوم اهل بیت علیهم السلام، در شهر صور و در کشور لبنان، در ماه ربیع الثانى سال ۴۴۹ هجرى دیده از این دنیا فرو بست.

تحصیل و اساتید

کراجکی عشق روزافزونی به تحصیل دانش داشت و در دوران زندگی اش، پیوسته برای آموختن تازه ها به سرزمین های مختلف اسلامی و غیراسلامی سفر نمود. در این سفرها علاوه بر تحصیل، آثار گرانسنگی را نیز برای برخی اشخاص مانند: امیران، صاحب منصبان و عالمان به رشته تحریر درآورده است. اسامی برخی سرزمین هایی که کراجکی بدان جا سفر کرده بدین شرح است: دمشق، طرابلس، بغداد (۳۹۹ ه.ق)، قاهره (۴۰۷ و ۴۲۶ ه.ق)، صیدا ـ لبنان (۴۱۱ ه.ق)، مکه (۴۱۳ ه.ق)، مصر (۴۳۶ ه.ق)، حلب (۴۳۶ ه.ق)، طبریه ـ فلسطین (۴۳۶ ه.ق) و... .

ابوالفتح کراجکى در محضر علماى بزرگى به شاگردى پرداخت و از آنان بهره برد. از جمله این بزرگان مى ‏توان به این افراد اشاره نمود:

وی همچنین از بزرگان حدیث در شهرهای مختلف بهره برد و به نقل حدیث مبادرت ورزید. اسامی تعدادی از مشایخ وی در این دانش عبارتند از:

  • احمد بن حمزه الشریف ابومنصور حسینی عریضی
  • احمد بن محمد بن احمد هالینی هروی (۴۱۰ ه.ق)
  • اسد بن ابراهیم بن کلیب قاضی ابوالحسن سلمی خراسانی (۴۱۰ ه.ق)
  • ابوالعباس بن نوح بن محمد حنبلی (۴۱۱ ه.ق)
  • علی بن محمد ابوالحسن بساط بغدادی (۴۱۰ ه.ق)
  • ابوالحسن بن موسی بن جعفر حسینی، قاهره (۴۰۷ ه.ق)
  • محمد بن علی بن محمد صخر قاضی ابوالحسن ازدی، مصر (۴۲۶ ه.ق)
  • علی بن احمد، ابوالحسن لغوی، معروف به ابن رکاز، میافارقین (۳۹۹ ه.ق)
  • شیخ ابوالعباس احمد بن اسماعیل بن عثمان، حلب (۴۳۶ ه.ق)

شاگردان‏

شخصیت‏هاى فراوانى نیز در محضر درس کراجکى به کسب علم و دانش پرداخته‏ اند مانند:

  • عبدالرحمن بن احمد خزاعى، معروف به مفید نیشابورى
  • ابو محمد ریحان بن عبدالله حبشى
  • سید ابوالفضل ظفر بن داعى بن مهدى علوى
  • عبدالعزیز بن ابى کامل قاضى عزالدین طرابلسى
  • حسین بن هبةالله طرابلسى‏.

آثار و تألیفات

کراجکی آثار گوناگونی در رشته های مختلف علوم اسلامی به یادگار گذاشته است. از تألیفات متعدد و متنوع این عالم فرزانه در زمینه های: فقه، اصول، ریاضیات، نجوم، ادبیات، حدیث، فلسفه، کلام، نحو، اخلاق، تاریخ، رجال و تفسیر، به روشنی می توان دریافت، که وی به معارف و دانش های موجود در عصرش، توجه خاصی داشته است. برخی از آثار او در «مستدرک الوسائل» و «روضات الجنات» ذکر گردیده اند، از جمله:

  1. کنز الفوائد
  2. معدن الجواهر و ریاضة الخواطر
  3. التعجب من اغلاط العامة فی مسألة الامامه
  4. البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه
  5. الابانه عن المماثله فی الاستدلال لاثبات النبوة والامامة
  6. الاخبار فی الآحاد
  7. الاختیار من الاخبار
  8. ادّکار (اذکار) الاخوان بوجوب حقوق الایمان
  9. الاستطراف فیما ورد فی الفقه من الانصاف
  10. الاستنصار فی النص علی الائمة الاطهار علیهم السلام
  11. الاصول الی مذهب آل الرسول علیهم السلام
  12. الاعلام بحقیقة ایمان امیرالمومنین علیه السلام (و ولده الکرام)
  13. الاغلاط فیما یرویه الجمهور
  14. الاقناع عند تعذّر الاجماع
  15. انتفاع المؤمنین بما فی ایدی السلاطین
  16. الانتقام ممن عذر به امیرالمؤمنین علیه السلام
  17. الایضاح بین طریقی الزیدیه و الامامیه یا «الایضاح بین السنة والامامیه»
  18. ایضاح السبیل الی علم اوقات اللیل
  19. الایضاح عن احکام النکاح
  20. الباهر فی الاخبار
  21. برّ الوالدین
  22. البستان فی الفقه، یا المشجر
  23. البیان عن اعتقاد اهل الایمان
  24. التأدیب
  25. التحفة فی الخواتیم
  26. التذکر باصول الفقه یا مختصر التذکره
  27. تسلیة الرؤساء
  28. الناصریه فی اللیل والجمعه
  29. التعریف بوجوب حق الوالدین
  30. تفضیل الانبیاء علی الملائکه
  31. التلقین لأولاد المؤمنین
  32. رساله التنبیه علی اغلاط ابی الحسین البصری
  33. التنبیه علی حقیقة البلاغه
  34. التهذیب متصل بالتلقین یا تهذیب المسترشدین
  35. الجدول فی طبقات الارث، یا مختصر طبقات الورّاث
  36. الجدول المدهش
  37. الجلیس
  38. جواب رسالة الاخوان (الاخوین)
  39. جواب الرسالة الحازمیه.

کراجکی از منظر عالمان

  • شیخ منتجب الدین رازی: شیخ عالم ثقه ابوالفتح محمد بن علی کراجکی، فقیه اصحاب، که نزد سید مرتضی و شیخ طوسی روایت قرائت نموده است و صاحب تصانیف نیز هست که از جمله آنها می توان به کتاب «التعجب» و کتاب «النوادر» اشاره کرد و اخبار ما از او، به واسطه پدرم، از پدرش نقل شده است.[۱]
  • شهید اول: شهید اول در بسیاری از کتابهایش از کراجکی به «علامه» تعبیر می کند؛ با این که از علامه حلی به «فاضل» تعبیر می نماید.[۲]
  • شیخ حر عاملی: عالم، فاضل، متکلم، فقیه، محدث، ثقه جلیل القدر. حر عاملی در ادامه، پس از ذکر تعدادی از کتاب های کراجکی، آن چه را که ابن بابویه و ابن شهر آشوب در مورد کراجکی گفته اند آورده و سپس می گوید: کتاب الفهرست متعلق به کراجکی است، سید بن طاووس هم همین مطلب را در آخر کتاب «الدرع الواقیه» تأیید کرده است.[۳]
  • علامه مجلسی: اما کراجکی، او از عالمان و متکلمان بزرگ است و جمیع ارباب اجازات به او مستند می شوند. کتاب «کنز الفوائد او از کتاب های مشهوری است که همه کسانی که بعد از او آمده اند از آن بهره برده اند و بقیه کتاب هایش نیز در نهایت متانت هستند.[۴] فقیهان طرابلس که شیخ اجل سعید، ابوالفتح کراجکی، مقیم رمله البیضاء نیز از آنان است ـ از عالمان و فقیهان بزرگ ما هستند؛ بلکه از رؤسای آنهاست.[۵]

پانویس

  1. الفهرست، ص ۱۰۰، رقم ۳۵۵.
  2. الکنی والالقاب، ج ۳، ص ۹۴.
  3. امل الآمل، ج ۲، ص ۲۷۸ و ۲۸۸، رقم ۸۵۷.
  4. بحارالانوار، ج ۱، ص ۳۵.
  5. بحارالانوار، ج ۱، ص ۳۵.

منابع

مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه