آیه وضو: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{متوسط}}
+
{{خوب}}
در آیه 6 [[سوره مائده]]/5 حكم [[وضو]] آمده است؛ از همین رو آن را «آیه وضو» گفته‌اند:<ref> الاتقان، ج‌ 1، ص‌ 80‌؛ [[بحارالانوار]]، ج‌ 56‌، ص‌ 15.</ref>
+
آیه 6 [[سوره مائده]] که در آن چگونگی «[[وضو]]» بیان شده است، «آیه وضو» نامیده می‌شود. وضوی [[شیعه]] و [[اهل سنت]] در چند مورد با هم تفاوت دارد و هر گروه به نحوی وضوی خود را به این [[آیه]] مستند می‌نمایند. شیعیان در این خصوص از روایاتی از [[اهل بیت]] علیهم‌السلام تبعیت می‌کنند که چگونگی وضو را آموزش داده است.
  
==متن آيه==
+
==متن و ترجمه آيه==
  
{{قرآن در قاب|«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ ...».|سوره=5|آیه=6|ترجمه=اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد چون به عزم [[نماز]] برخيزيد صورت و دست‌هايتان را تا آرنج بشوييد و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى پيشين هر دو پا مسح كنيد ...}}
+
{{قرآن در قاب|«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ ۚ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَٰكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»|سوره=5|آیه=6|ترجمه=ای اهل ایمان! هنگامی که به [قصدِ] نماز برخیزید، صورت و دست هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان و روی پاهایتان را تا برآمدگی پشت پا مسح کنید و اگر جُنُب بودید، غسل کنید و اگر بیمار هستید یا در سفر می باشید یا یکی از شما از قضای حاجت [دستشویی] آمده، یا با زنان آمیزش کرده اید و آبی [برای وضو یا غسل] نیافتید، به خاکی پاک، تیمم کنید و از آن بخشی از صورت و دست هایتان را مسح نمایید. خدا نمی خواهد [با احکامش] بر شما تنگی و مشقت قرار دهد، بلکه می خواهد شما را [از آلودگی ها] پاک کند و نعمتش را بر شما تمام نماید، تا سپاس گزارید.}}
  
==اختلاف شیعه و اهل سنت در وضو==
+
==اختلاف شیعه و اهل‌سنت در وضو==
فقهای شیعه معتقدند که برای وضو ساختن، شستن دستها از بالا به پایین واجب است ولی اهل تسنن به اتفاق می گویند: شخص مخیر است دستها را از پایین به بالا یا به عکس بشوید ولی شستن از پایین (از سر انگشتها) به بالا مستحب است.
+
فقهای [[شیعه]] معتقدند که برای [[وضو]] ساختن، شستن دستها از بالا به پایین واجب است، ولی [[اهل تسنن]] به اتفاق می گویند: شخص مخیّر است دستها را از پایین به بالا یا به عکس بشوید، ولی شستن از پایین (از سر انگشتها) به بالا [[مستحب]] است. از دیدگاه شیعه، كلمه «إلى» در «إلى المرافق» فقط براى بیان حدّ شستن است، نه كیفیت شستن (از آنجا كه كلمه‌ى «يَد» در زبان عربى، هم به دست از انگشتان تا مچ، و هم به دست از انگشتان تا آرنج، و هم به دست از انگشتان تا كتف اطلاق مى‌شود، اين آيه مى‌فرمايد: در وضو، دست تا آرنج را بشوييد، نه كمتر و نه بيشتر)؛ اما اهل سنت از كلمه «الى» استفاده كرده‌اند كه شایسته است شستن از نوک دست به آرنج پایان یابد.
  
در مورد مسح پا نیز شیعه معتقد است باید پا را مسح نمود ولی اهل سنت معتقدند باید پا را شست
+
در مورد مسح پا نیز شیعه معتقد است باید پا را مسح نمود، ولی اهل سنت معتقدند باید پا را شست. شیعه قائل است «أرجلَكم» عطف بر «رُءوسِكُم» است؛ بنابراین، پاها نیز چون سر باید مسح شود؛ چنان‌كه بسیارى «أرجلكم» را به جَرْ خوانده‌اند؛ حتى اگر قرائت به نصب هم باشد، باز وجوب مسح را مى‌توان از آن استفاده كرد؛ زیرا از آنجا كه «بِرُءُوسِكُم» مفعولٌ به «امسَحوا» است، در محل نصب قرار دارد.<ref> تفسیر المیزان، ج‌ 5‌، ص‌ 221-222.</ref> اما اهل سنت كلمه «أَرجلكُم» را بر «وُجوهَكُم» عطف دانسته و ‌لزوم شستن پا در وضو را استفاده‌ كرده‌اند.<ref> همان، ص‌ 223.</ref>
 
 
==تفاوت شیعه و اهل سنت در برداشت از آیه==
 
از دیدگاه شیعه، كلمه «إلى» در «إلى المرافق» فقط براى بیان حد شستن است نه كیفیت شستن و نیز «أرجلكم» عطف بر «رُءوسِكُم» است؛ بنابراین، پاها نیز چون سر باید مسح شود؛ چنان‌كه بسیارى «أرجلكم» را به جَرْ خوانده‌اند؛ حتى اگر قرائت به نصب هم باشد، باز وجوب مسح را مى‌توان از آن استفاده كرد؛ زیرا از آن جا كه «بِرُءُوسِكُم» مفعولٌ به «امسَحوا» است، در محل نصب قرار دارد.<ref> المیزان، ج‌ 5‌، ص‌ 221 و 222.</ref>
 
 
 
اهل سنت از كلمه «الى» استفاده كرده‌اند كه شایسته است شستن دست به آرنج پایان یابد و نیز كلمه «أَرجلكُم» را بر «وُجوهَكُم» عطف دانسته و ‌لزوم شستن پا در وضو را استفاده‌ كرده‌اند.<ref> همان، ص‌ 223.</ref>
 
  
 
==روایات وضو==
 
==روایات وضو==
از امام باقر علیه السلام پرسیدند : از کجا دانستید و گفتید که مسح فقط بعض سر است (بر عکس اهل سنت که مسح همه سر را لازم می دانند)؟
+
از [[امام باقر]] علیه السلام پرسیدند: از کجا دانستید و گفتید که مسح فقط بعض سر است (بر عکس اهل سنت که مسح همه سر را لازم می دانند)؟ فرمود: [[رسول خدا]] صلى الله علیه وآله فرمود و کتاب از جانب خدا به او نازل شده (و او مفسر کتاب است) زیرا خدا فرموده : "فاغسلوا وجوهکم" و می فهمیم که همه صورت باید شسته شود. بعد خدا فرمود: "و ایدیکم الی المرافق"، و دست ها تا مرفق ها را به وجه (صورت) عطف کرد. پس متوجه می شویم باید دست ها تا مرفق ها شسته شود. بعد بین شستن و مسح جدایی انداخت و فرمود: "و امسحوا برؤسکم". از این که فرمود "برؤسکم"، می فهمیم که مسح باید به بعض سر باشد؛ زیرا باء آمده و به معنای بعض است. بعد پاها را تا "کعبینبه سر در مسح عطف کرد، همچنان که دست ها را به وجه عطف کرده بود؛ می فهمیم که مسح پاها تا "کعبین" کافی است. رسول خدا آیه را این گونه [[تفسیر]] کرد، ولی مردم تفسیر پیامبر را ضایع کردند.<ref> تفسیرالبرهان، بحرانی، ج2، ص257. </ref>
 
 
فرمود: رسول خدا فرمود و کتاب از جانب خدا به او نازل شده (و او مفسر کتاب است) زیرا خدا فرموده : "فاغسلوا وجوهکم"و می فهمیم که همه صورت باید شسته شود. بعد خدا فرمود: "و ایدیکم الی المرافق" و دست ها تا مرفق ها را به وجه و صورت، عطف کرد. پس متوجه می شویم باید دست ها تا مرفق ها شسته شود. بعد بین شستن و مسح جدایی انداخت و فرمود :"و امسحوا برؤسکم " از این که فرمود "برؤسکم"می فهمیم که مسح باید به بعض سر باشد. زیرا باء آمده و به معنای بعض است. بعد پاها را تا کعبین به سر در مسح عطف کرد. همچنان که دست ها را به وجه و صورت عطف کرده بود. می فهمیم که مسح پاها تا کعبین کافی است . رسول خدا آیه را این گونه تفسیر کرد، ولی مردم تفسیر پیامبر را ضایع کردند.<ref> بحرانی، البرهان، چاپ اول، تهران، بنیاد بعثت، 1416 ق، ج2، ص257. </ref>
 
 
 
در روایتی دیگر آمده است: [[زراره]] و [[ابن بکیر]] خدمت امام باقر علیه السلام رسیدند و پرسیدند: وضوی رسول خدا چگونه بود؟ حضرت ظرف آبی طلب کرد و دست راستش را در آب فرو برد. کفی آب برداشت و بر صورت ریخت و آن را شست. بعد کف دست چپش را پر از آب کرد و بر دست راستش ریخت. آن را از آرنج تا نوک انگشتان از بالا به پایین شست، به طوری که هنگام شستن دستش به سوی مرفق باز نمی گشت. بعد با کف راستش بر دست چپش آب ریخت و آن را مانند دست راستش شست. سپس سر و دو قدمش را با خیسی وضو مسح کرد، بدون اینکه از آب دیگری استفاده کند و فرمود: خدای بزرگ می فرماید:
 
 
 
"یا ایها الذین آمنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم" پس او نباید جایی از صورت را نشسته بگذارد. بعد امر کرده به شستن دست ها تا آرنج ها، پس نباید جایی از دست ها تا آرنج ها را نشسته بگذارد، پس باید صورت و دست ها را تا آرنج بشوید، زیرا خدا فرموده "فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق"
 
  
بعد خداوند می فرماید: "و امسحوا برؤسکم و ارجلکم الی الکعبین" بنا بر این مسح به قسمتی از سر و پا از نوک انگشتان تا بلندی کعب و روی پا ها کافی است<ref> همان </ref>
+
در روایتی دیگر آمده است: [[زراره]] و [[عبدالله بن بکیر شیبانی|ابن بکیر]] خدمت [[امام باقر]] علیه السلام رسیدند و پرسیدند: وضوی [[رسول خدا]] صلى الله علیه وآله چگونه بود؟ آن حضرت ظرف آبی طلب کرد و دست راستش را در آب فرو برد. کفی آب برداشت و بر صورت ریخت و آن را شست. بعد کف دست چپش را پر از آب کرد و بر دست راستش ریخت. آن را از آرنج تا نوک انگشتان از بالا به پایین شست، به طوری که هنگام شستن دستش به سوی مرفق باز نمی گشت. بعد با کف راستش بر دست چپش آب ریخت و آن را مانند دست راستش شست. سپس سر و دو قدمش را با خیسی وضو مسح کرد، بدون اینکه از آب دیگری استفاده کند و فرمود: خدای بزرگ می فرماید: "یا ایها الذین آمنوا اذا قُمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهَکم و ایدیَکم" پس او نباید جایی از صورت را نشسته بگذارد. بعد امر کرده به شستن دست ها تا آرنج ها، پس نباید جایی از دست ها تا آرنج ها را نشسته بگذارد، پس باید صورت و دست ها را تا آرنج بشوید، زیرا خدا فرموده "فاغسلوا وجوهَکم و ایدیَکم الی المرافق". بعد خداوند می فرماید: "و امسحوا برؤسکم و ارجلَکم الی الکعبین"، بنابراین مسح به قسمتی از سر و پا از نوک انگشتان تا بلندی کعب و روی پاها کافی است.<ref> همان. </ref>
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
  
 
==منابع==
 
==منابع==
*قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
+
 
*علی خراسانی، دائرة‌المعارف قرآن كریم، جلد1، ص407.
+
*[[دائرة المعارف قرآن کریم]]، علی خراسانی، ج1، ص407.
*[http://pasokhgoo.ir/node/34957 مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی]، بازیابی: 19 شهریور 1393
+
*[http://pasokhgoo.ir/node/34957 مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی]، بازیابی: 19 شهریور 1393.
*[http://islampedia.ir/fa/1390/06/%DA%A9%D9%84%D9%85%D9%87-%C2%AB%D8%A7%D9%84%DB%8C%C2%BB-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%D9%88%D8%B6%D9%88/ اسلام پدیا]، بازیابی: 19 شهریور 1393
+
*[http://islampedia.ir/fa/1390/06/%DA%A9%D9%84%D9%85%D9%87-%C2%AB%D8%A7%D9%84%DB%8C%C2%BB-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%D9%88%D8%B6%D9%88/ اسلام پدیا]، بازیابی: 19 شهریور 1393.
 +
*[[تفسیر نور]]، محسن قرائتی، ج2، ص246.
  
 
{{قرآن}}
 
{{قرآن}}
  
 
[[رده:آیه‌های با عناوین خاص]]
 
[[رده:آیه‌های با عناوین خاص]]
 +
[[رده:آیات سوره مائده]]
 
[[رده:آیات الاحکام]]
 
[[رده:آیات الاحکام]]
[[رده:آیات سوره مائده]]
 
 
[[رده:وضو]]
 
[[رده:وضو]]
 
[[رده:مقاله های مهم]]
 
[[رده:مقاله های مهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۹

آیه 6 سوره مائده که در آن چگونگی «وضو» بیان شده است، «آیه وضو» نامیده می‌شود. وضوی شیعه و اهل سنت در چند مورد با هم تفاوت دارد و هر گروه به نحوی وضوی خود را به این آیه مستند می‌نمایند. شیعیان در این خصوص از روایاتی از اهل بیت علیهم‌السلام تبعیت می‌کنند که چگونگی وضو را آموزش داده است.

متن و ترجمه آيه

مشاهده آیه در سوره

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ ۚ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَٰكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»

ای اهل ایمان! هنگامی که به [قصدِ] نماز برخیزید، صورت و دست هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان و روی پاهایتان را تا برآمدگی پشت پا مسح کنید و اگر جُنُب بودید، غسل کنید و اگر بیمار هستید یا در سفر می باشید یا یکی از شما از قضای حاجت [دستشویی] آمده، یا با زنان آمیزش کرده اید و آبی [برای وضو یا غسل] نیافتید، به خاکی پاک، تیمم کنید و از آن بخشی از صورت و دست هایتان را مسح نمایید. خدا نمی خواهد [با احکامش] بر شما تنگی و مشقت قرار دهد، بلکه می خواهد شما را [از آلودگی ها] پاک کند و نعمتش را بر شما تمام نماید، تا سپاس گزارید.

مشاهده آیه در سوره


اختلاف شیعه و اهل‌سنت در وضو

فقهای شیعه معتقدند که برای وضو ساختن، شستن دستها از بالا به پایین واجب است، ولی اهل تسنن به اتفاق می گویند: شخص مخیّر است دستها را از پایین به بالا یا به عکس بشوید، ولی شستن از پایین (از سر انگشتها) به بالا مستحب است. از دیدگاه شیعه، كلمه «إلى» در «إلى المرافق» فقط براى بیان حدّ شستن است، نه كیفیت شستن (از آنجا كه كلمه‌ى «يَد» در زبان عربى، هم به دست از انگشتان تا مچ، و هم به دست از انگشتان تا آرنج، و هم به دست از انگشتان تا كتف اطلاق مى‌شود، اين آيه مى‌فرمايد: در وضو، دست تا آرنج را بشوييد، نه كمتر و نه بيشتر)؛ اما اهل سنت از كلمه «الى» استفاده كرده‌اند كه شایسته است شستن از نوک دست به آرنج پایان یابد.

در مورد مسح پا نیز شیعه معتقد است باید پا را مسح نمود، ولی اهل سنت معتقدند باید پا را شست. شیعه قائل است «أرجلَكم» عطف بر «رُءوسِكُم» است؛ بنابراین، پاها نیز چون سر باید مسح شود؛ چنان‌كه بسیارى «أرجلكم» را به جَرْ خوانده‌اند؛ حتى اگر قرائت به نصب هم باشد، باز وجوب مسح را مى‌توان از آن استفاده كرد؛ زیرا از آنجا كه «بِرُءُوسِكُم» مفعولٌ به «امسَحوا» است، در محل نصب قرار دارد.[۱] اما اهل سنت كلمه «أَرجلكُم» را بر «وُجوهَكُم» عطف دانسته و ‌لزوم شستن پا در وضو را استفاده‌ كرده‌اند.[۲]

روایات وضو

از امام باقر علیه السلام پرسیدند: از کجا دانستید و گفتید که مسح فقط بعض سر است (بر عکس اهل سنت که مسح همه سر را لازم می دانند)؟ فرمود: رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود و کتاب از جانب خدا به او نازل شده (و او مفسر کتاب است) زیرا خدا فرموده : "فاغسلوا وجوهکم" و می فهمیم که همه صورت باید شسته شود. بعد خدا فرمود: "و ایدیکم الی المرافق"، و دست ها تا مرفق ها را به وجه (صورت) عطف کرد. پس متوجه می شویم باید دست ها تا مرفق ها شسته شود. بعد بین شستن و مسح جدایی انداخت و فرمود: "و امسحوا برؤسکم". از این که فرمود "برؤسکم"، می فهمیم که مسح باید به بعض سر باشد؛ زیرا باء آمده و به معنای بعض است. بعد پاها را تا "کعبین"، به سر در مسح عطف کرد، همچنان که دست ها را به وجه عطف کرده بود؛ می فهمیم که مسح پاها تا "کعبین" کافی است. رسول خدا آیه را این گونه تفسیر کرد، ولی مردم تفسیر پیامبر را ضایع کردند.[۳]

در روایتی دیگر آمده است: زراره و ابن بکیر خدمت امام باقر علیه السلام رسیدند و پرسیدند: وضوی رسول خدا صلى الله علیه وآله چگونه بود؟ آن حضرت ظرف آبی طلب کرد و دست راستش را در آب فرو برد. کفی آب برداشت و بر صورت ریخت و آن را شست. بعد کف دست چپش را پر از آب کرد و بر دست راستش ریخت. آن را از آرنج تا نوک انگشتان از بالا به پایین شست، به طوری که هنگام شستن دستش به سوی مرفق باز نمی گشت. بعد با کف راستش بر دست چپش آب ریخت و آن را مانند دست راستش شست. سپس سر و دو قدمش را با خیسی وضو مسح کرد، بدون اینکه از آب دیگری استفاده کند و فرمود: خدای بزرگ می فرماید: "یا ایها الذین آمنوا اذا قُمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهَکم و ایدیَکم" پس او نباید جایی از صورت را نشسته بگذارد. بعد امر کرده به شستن دست ها تا آرنج ها، پس نباید جایی از دست ها تا آرنج ها را نشسته بگذارد، پس باید صورت و دست ها را تا آرنج بشوید، زیرا خدا فرموده "فاغسلوا وجوهَکم و ایدیَکم الی المرافق". بعد خداوند می فرماید: "و امسحوا برؤسکم و ارجلَکم الی الکعبین"، بنابراین مسح به قسمتی از سر و پا از نوک انگشتان تا بلندی کعب و روی پاها کافی است.[۴]

پانویس

  1. تفسیر المیزان، ج‌ 5‌، ص‌ 221-222.
  2. همان، ص‌ 223.
  3. تفسیرالبرهان، بحرانی، ج2، ص257.
  4. همان.

منابع

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن (اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن