فوائد الرضویه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
جز (Aghajani صفحهٔ فوائد الرضویه را به فوائد الرضویه (کتاب) منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| (۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
|تصویر= [[پرونده:فوائد الرضوية على الفوائد المرتضوية.jpg|240px|وسط]] | |تصویر= [[پرونده:فوائد الرضوية على الفوائد المرتضوية.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= آقا رضا | + | |نویسنده= آقا رضا همدانی |
|موضوع= فقه شیعه | |موضوع= فقه شیعه | ||
| سطر ۲۱: | سطر ۲۱: | ||
|افزوده2= | |افزوده2= | ||
| − | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/78948/ | + | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/78948/ فوائد الرضویه] |
}} | }} | ||
| − | نام | + | نام کامل کتاب «فوائد الرضویة على الفرائد المرتضویة» و مؤلف آن [[آقا رضا همدانی|شیخ آقا رضا همدانى]] (متوفى ۱۳۲۲ قمرى) است. این کتاب حاشیه بر [[فرائد الاصول (کتاب)|فرائد الاصول]] (رسائل) [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ اعظم مرتضى انصارى]] در علم [[اصول فقه]] می باشد. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ==مؤلف== | ||
| + | آقا رضا بن ملا محمدهادى تهرانى نجفى معروف به [[آقا رضا همدانی|شیخ آقا رضا همدانی]] از فقهای بزرگ [[شیعه]] است. صاحب [[اعیان الشیعه (کتاب)|اعیان الشیعه]] در مورد او می گوید: "کان عالماً فقیهاً أصولیاً محققاً مدققاً من أفضل تلامیذ المیرزا السید محمدحسن الشیرازی"؛ عالمی [[فقیه]] اصولی محقق و مدقق بود و از برترین شاگردان [[میرزا سید محمد حسن شیرازی|میرزا سید محمدحسن شیرازی]]. | ||
| + | او به جز این حاشیه، شرح و حاشیه هائی نیز بر کتابهای [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرائع الإسلام]]، [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]، ریاض و نجاة العباد دارد. همچنین تقریرات درس میرزای شیرازی و رساله ای عملی در عبادات، طهارت، صلاة، زکات، [[خمس]] و [[اعتکاف|اعتکاف]] با نام "ذخیرة الأحکام فی مسائل الحلال والحرام". | ||
==روش مؤلف== | ==روش مؤلف== | ||
| − | در مقدمه رسائلى | + | در مقدمه رسائلى که حواشى آقا رضا به آن ضمیمه شده، گفته شده قسمتهایى که حواشى مربوط به آن مى‌باشد با علامت «ضا» مشخص شده است. کتاب حاشیه بر رسائل «شرح بالقول» است یعنى عبارات آن به صورت «قوله... أقول» آمده، البته در چند مورد نیز با لفظ «تنبیه» مطالبى تذکر داده شده است. |
| − | به نظر مى‌رسد آقا رضا همدانى دو بار بر رسائل | + | به نظر مى‌رسد آقا رضا همدانى دو بار بر رسائل حاشیه زده و این دومین حاشیه او بر رسائل است. این مطلب را از عبارتى که در صفحه ۹۰ آمده است مى‌توان فهمید «هذا ما سطرناه فی الحاشیة القدیمة بأدنى اختلاف فی التعبیر». |
| − | مؤلف در موارد | + | مؤلف در موارد زیادى مثل نیت [[وضو]] و [[تذکیه|تذکیه]] حیوانى که گوشت او حلال است و مبحث [[قبله]] به کتاب [[مصباح الفقیه|مصباح الفقیه]] ارجاع مى‌دهد (ص ۹۱ و ۱۳ و ۵۳)، که در ابتدا به نظر مى‌رسد تألیف کتاب مصباح الفقیه (توسط مؤلف) پایان یافته، اما با عبارتهایى نظیر «وفقنا الله لإتمامه» و یا «وفقنا لإتمام ذلک الکتاب» معلوم مى‌شود. مؤلف کتاب حاشیه بر رسائل را در حین نوشتن مصباح الفقیه تألیف نموده است. |
| − | به | + | به دلیل استفاده از محضر [[میرزا محمدحسن شیرازی|سید حسن شیرازى]] (میرزاى شیرازى معروف، متوفى ۱۳۱۲ قمرى) که از اجلاء شاگردان شیخ اعظم بوده، مؤلف در بعضى موارد عبارتهاى رسائل را تصحیح مى‌کند مثل: «قوله أقواهما العدم، أقول حکى سید مشایخنا أدام الله بقائه عدم ذکر لفظ أقواهما فی النسخة المرقومة بخط المصنف فهو بحسب الظاهر من تحریفات النساخ». |
| − | + | همچنین وجود نسخه‌هاى معتبر نزد مؤلف در تصحیح عبارتهاى رسائل نقش بسزایى داشته است مثل «قوله لأن الأقل حینئذ معلوم الحرمة والشک فی حرمة الأکثر أقول فی بعض النسخ المصححة لأن الأکثر معلوم الحرمة والشک فی حرمة الأقل و هذا هو الأنسب بالمقام». | |
| − | در | + | از طرفى دیگر استفاده آقا رضا همدانى از حاشیه شیخ اعظم بر رسائل و احاطه او بر این حاشیه در بسیارى موارد براى توضیح عبارت رسائل مورد استفاده واقع شده است. مثل «ولأجل ذلک غیر العبارة و أتى فی الحاشیة، المرجع فیه البرائة مطلقاً على ما فی الحاشیة، لکن فی بعض الحواشی المنسوبة إلیه بعد أن ذکر وجه التأمل، أقول فی بعض الحواشی المنسوبة إلیه...». |
| − | + | با توجه به آنچه قبلاً ذکر شد که مؤلف دو بار بر رسائل حاشیه زده، داراى احاطه کاملى به تمام مباحث مطرح شده است. به عنوان نمونه در بحث برائت مى‌گوید «و سیتضح وجهها فی مبحث التعادل والتراجیح... کما ستعرفه فی مبحث الاستصحاب... ستعرف فی خاتمة الکتاب». | |
| + | و گاهى این طور مى‌نویسد «قوله و سیأتی ذکره عندالکلام على الاحتیاط، أقول الظاهر أنّه - قده - لم یتعرض لکلام السید فی طی مقدمات دلیل الانسداد». | ||
| − | با | + | نحوه نگارش حاشیه آقا رضا همدانى نیز با سایر حواشى مثل [[بحرالفوائد]] و [[أوثق الوسائل]] فرق دارد زیرا مؤلف صرفا به ذکر منابع و مآخذ کلمات [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] نمى‌پردازد، بلکه سعى بر این دارد که به صورت تحلیلى به نظریات شیخ اعظم بپردازد و در واقع اصول و امهات نظریات شیخ را مورد بررسى و تحلیل قرار دهد. البته در تحلیل نظریات نیز مؤلف بناى بر اختصار دارد و این گونه عبارت در کتاب دیده مى‌شود «ربما یترتب على اختلاف الجعل ثمرات فی مقام الاستنباط لیس المقام مقام شرحها... و تحقیق هذا الفروض و نظائرها یحتاج إلى بسط لایناسب المقام». البته همچنانکه گذشت، گاهى تفصیل مطالب را به کتاب مصباح الفقیه ارجاع مى‌دهد. |
| − | |||
| − | == | + | ==ویژگیهاى کتاب== |
| − | + | اگر چه کتاب حاشیه بر رسائل به صورت مختصر نگاشته شده، اما از بهترین حواشى بر [[فرائد الاصول (کتاب)|فرائد الأصول]] (رسائل) [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصارى]] است و مملو از تحقیقات با ارزش و ابتکارات و ابداعات مى‌باشد که در سایر حواشى رسائل دیده نمى‌شود. | |
| − | + | از نکاتى که باعث شده کتاب حاشیه آقا رضا همدانى مورد توجه خاص بزرگان و محققین علم اصول واقع شود ابتکارات و نوآوری هاى مؤلف در عین استحکام نظریات او است که به بعضى از آنها اشاره مى‌شود: | |
| − | + | بحث کفایت امتثال علم اجمالى و این که در احکام وضعى فقط [[اصل استصحاب]] جارى است در صفحه ۳، بحث حرمت اطراف شبهه در مواردى که نص وجود ندارد در صفحه ۴۱، تقدیر بناء عقلاء در جریان استصحاب در غیر، هنگام شک در مقتضى و اینکه اخبار و روایات حکم عقلاء را امضاء مى‌کند در صفحه ۸۲، این که مرجع اصول جارى در مباحث الفاظ، بلکه تمامى اصول معتبر عقلایى را اصول عدمى دانسته که داراى أصلى نیست و مرجع آنها اصل عدم احتمالات منافى با ظاهر است، در صفحه ۱۹ بحث دوران واجب بین تعبدى و توصلى در صفحه ۱۰، بحث أصالة الصحة در صفحه ۱۰۸ و قاعده شک بعد از تجاوز محل در صفحه ۱۱۰. | |
| − | + | از دیگر نکات باارزش کتاب این که مؤلف گاهى مطالبى را که شیخ اعظم به بعضى از بزرگان نسبت داده به گونه‌اى دیگر تفسیر مى‌کند، مثل نسبتى که به سید در غنیة داده شده «و فی ظهور کلامه فی ما ذکره المصنف - قده - نظر» و «قوله فإنّ الظاهر کلام الشیخ - قده - الخ أقول الاستشهاد لکلام الشیخ - قده - لجواز طرح قول الإمام عن حیث الالتزام لایخلو من نظر» و «قوله و منهم الصدوق - قده - الخ أقول لا یظهر من هذه العبارة التی نقلها عن الصدوق إلاّ أنه...». | |
| − | + | مؤلف گاهى از نظر استادش میرزاى شیرازى معروف (متوفى ۱۳۱۲ قمرى) استفاده مى‌کند که نشان از نگارش کتاب در زمان حیات ایشان دارد: «و قد صرح بجریان الاستصحاب المزبور سید مشایخنا أدام الله أیام إفاضاته فی البحث...». | |
| − | مؤلف | + | با توجه به این که مؤلف بیشتر قصد تحلیل نظریات اصولى شیخ اعظم را دارد به منابع و مآخذ فقط در صورت نیاز مراجعه کرده و از بعضى از منابع و بزرگان مثل شرح عضدى، حاشیه شیخ اعظم بر رسائل، محقق قمى در حواشى‌اش بر [[قوانين الاصول (کتاب)|قوانین]]، [[صاحب فصول]]، [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]]، [[صاحب حدائق]] و [[محقق خوانساری|محقق خوانسارى]] نام برده است. |
| − | + | این کتاب در حدود ۱۳۱ صفحه است که در جلد اول، مباحث حجیت قطع و مباحث مربوط به آن تا صفحه ۱۷ و حجیت ظن تا صفحه ۳۰ آورده شده و در جلد دوم حواشى مربوط به [[اصل برائت]] از صفحه ۳۰ تا صفحه ۷۲ و [[استصحاب]] تا صفحه ۱۱۸ و [[تعادل و تراجیح|تعادل و تراجیح]] تا صفحه ۱۳۱ را دربردارد. | |
| − | + | ==تدوین و چاپ کتاب== | |
| − | + | مؤلف در سال ۱۳۰۸ از تألیف این کتاب فراغت یافته و در سال ۱۳۱۸ در [[ایران|ایران]] چاپ شده است. چاپ حاضر کتاب نیز در سال ۱۳۷۷ تجدید چاپ شده است. | |
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | *نرم افزار اصول فقه، مرکز نور. | |
| − | * نرم افزار اصول فقه، مرکز نور. | + | *مدخل [[آقا رضا همدانی]] در همین [[دانشنامه اسلامی|دانشنامه]]. |
| − | * مدخل | ||
| − | ==متن کتاب | + | ==متن کتاب == |
| − | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/78948/ | + | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/78948/ '''فوائد الرضویه'''] |
[[رده:منابع اصول فقه]] | [[رده:منابع اصول فقه]] | ||
{{منابع اصول فقه}} | {{منابع اصول فقه}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۳۳
 | |
| نویسنده | آقا رضا همدانی |
| موضوع | فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
|
| |
نام کامل کتاب «فوائد الرضویة على الفرائد المرتضویة» و مؤلف آن شیخ آقا رضا همدانى (متوفى ۱۳۲۲ قمرى) است. این کتاب حاشیه بر فرائد الاصول (رسائل) شیخ اعظم مرتضى انصارى در علم اصول فقه می باشد.
مؤلف
آقا رضا بن ملا محمدهادى تهرانى نجفى معروف به شیخ آقا رضا همدانی از فقهای بزرگ شیعه است. صاحب اعیان الشیعه در مورد او می گوید: "کان عالماً فقیهاً أصولیاً محققاً مدققاً من أفضل تلامیذ المیرزا السید محمدحسن الشیرازی"؛ عالمی فقیه اصولی محقق و مدقق بود و از برترین شاگردان میرزا سید محمدحسن شیرازی.
او به جز این حاشیه، شرح و حاشیه هائی نیز بر کتابهای شرائع الإسلام، مکاسب، ریاض و نجاة العباد دارد. همچنین تقریرات درس میرزای شیرازی و رساله ای عملی در عبادات، طهارت، صلاة، زکات، خمس و اعتکاف با نام "ذخیرة الأحکام فی مسائل الحلال والحرام".
روش مؤلف
در مقدمه رسائلى که حواشى آقا رضا به آن ضمیمه شده، گفته شده قسمتهایى که حواشى مربوط به آن مى‌باشد با علامت «ضا» مشخص شده است. کتاب حاشیه بر رسائل «شرح بالقول» است یعنى عبارات آن به صورت «قوله... أقول» آمده، البته در چند مورد نیز با لفظ «تنبیه» مطالبى تذکر داده شده است.
به نظر مى‌رسد آقا رضا همدانى دو بار بر رسائل حاشیه زده و این دومین حاشیه او بر رسائل است. این مطلب را از عبارتى که در صفحه ۹۰ آمده است مى‌توان فهمید «هذا ما سطرناه فی الحاشیة القدیمة بأدنى اختلاف فی التعبیر».
مؤلف در موارد زیادى مثل نیت وضو و تذکیه حیوانى که گوشت او حلال است و مبحث قبله به کتاب مصباح الفقیه ارجاع مى‌دهد (ص ۹۱ و ۱۳ و ۵۳)، که در ابتدا به نظر مى‌رسد تألیف کتاب مصباح الفقیه (توسط مؤلف) پایان یافته، اما با عبارتهایى نظیر «وفقنا الله لإتمامه» و یا «وفقنا لإتمام ذلک الکتاب» معلوم مى‌شود. مؤلف کتاب حاشیه بر رسائل را در حین نوشتن مصباح الفقیه تألیف نموده است.
به دلیل استفاده از محضر سید حسن شیرازى (میرزاى شیرازى معروف، متوفى ۱۳۱۲ قمرى) که از اجلاء شاگردان شیخ اعظم بوده، مؤلف در بعضى موارد عبارتهاى رسائل را تصحیح مى‌کند مثل: «قوله أقواهما العدم، أقول حکى سید مشایخنا أدام الله بقائه عدم ذکر لفظ أقواهما فی النسخة المرقومة بخط المصنف فهو بحسب الظاهر من تحریفات النساخ».
همچنین وجود نسخه‌هاى معتبر نزد مؤلف در تصحیح عبارتهاى رسائل نقش بسزایى داشته است مثل «قوله لأن الأقل حینئذ معلوم الحرمة والشک فی حرمة الأکثر أقول فی بعض النسخ المصححة لأن الأکثر معلوم الحرمة والشک فی حرمة الأقل و هذا هو الأنسب بالمقام».
از طرفى دیگر استفاده آقا رضا همدانى از حاشیه شیخ اعظم بر رسائل و احاطه او بر این حاشیه در بسیارى موارد براى توضیح عبارت رسائل مورد استفاده واقع شده است. مثل «ولأجل ذلک غیر العبارة و أتى فی الحاشیة، المرجع فیه البرائة مطلقاً على ما فی الحاشیة، لکن فی بعض الحواشی المنسوبة إلیه بعد أن ذکر وجه التأمل، أقول فی بعض الحواشی المنسوبة إلیه...».
با توجه به آنچه قبلاً ذکر شد که مؤلف دو بار بر رسائل حاشیه زده، داراى احاطه کاملى به تمام مباحث مطرح شده است. به عنوان نمونه در بحث برائت مى‌گوید «و سیتضح وجهها فی مبحث التعادل والتراجیح... کما ستعرفه فی مبحث الاستصحاب... ستعرف فی خاتمة الکتاب». و گاهى این طور مى‌نویسد «قوله و سیأتی ذکره عندالکلام على الاحتیاط، أقول الظاهر أنّه - قده - لم یتعرض لکلام السید فی طی مقدمات دلیل الانسداد».
نحوه نگارش حاشیه آقا رضا همدانى نیز با سایر حواشى مثل بحرالفوائد و أوثق الوسائل فرق دارد زیرا مؤلف صرفا به ذکر منابع و مآخذ کلمات شیخ انصاری نمى‌پردازد، بلکه سعى بر این دارد که به صورت تحلیلى به نظریات شیخ اعظم بپردازد و در واقع اصول و امهات نظریات شیخ را مورد بررسى و تحلیل قرار دهد. البته در تحلیل نظریات نیز مؤلف بناى بر اختصار دارد و این گونه عبارت در کتاب دیده مى‌شود «ربما یترتب على اختلاف الجعل ثمرات فی مقام الاستنباط لیس المقام مقام شرحها... و تحقیق هذا الفروض و نظائرها یحتاج إلى بسط لایناسب المقام». البته همچنانکه گذشت، گاهى تفصیل مطالب را به کتاب مصباح الفقیه ارجاع مى‌دهد.
ویژگیهاى کتاب
اگر چه کتاب حاشیه بر رسائل به صورت مختصر نگاشته شده، اما از بهترین حواشى بر فرائد الأصول (رسائل) شیخ انصارى است و مملو از تحقیقات با ارزش و ابتکارات و ابداعات مى‌باشد که در سایر حواشى رسائل دیده نمى‌شود.
از نکاتى که باعث شده کتاب حاشیه آقا رضا همدانى مورد توجه خاص بزرگان و محققین علم اصول واقع شود ابتکارات و نوآوری هاى مؤلف در عین استحکام نظریات او است که به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:
بحث کفایت امتثال علم اجمالى و این که در احکام وضعى فقط اصل استصحاب جارى است در صفحه ۳، بحث حرمت اطراف شبهه در مواردى که نص وجود ندارد در صفحه ۴۱، تقدیر بناء عقلاء در جریان استصحاب در غیر، هنگام شک در مقتضى و اینکه اخبار و روایات حکم عقلاء را امضاء مى‌کند در صفحه ۸۲، این که مرجع اصول جارى در مباحث الفاظ، بلکه تمامى اصول معتبر عقلایى را اصول عدمى دانسته که داراى أصلى نیست و مرجع آنها اصل عدم احتمالات منافى با ظاهر است، در صفحه ۱۹ بحث دوران واجب بین تعبدى و توصلى در صفحه ۱۰، بحث أصالة الصحة در صفحه ۱۰۸ و قاعده شک بعد از تجاوز محل در صفحه ۱۱۰.
از دیگر نکات باارزش کتاب این که مؤلف گاهى مطالبى را که شیخ اعظم به بعضى از بزرگان نسبت داده به گونه‌اى دیگر تفسیر مى‌کند، مثل نسبتى که به سید در غنیة داده شده «و فی ظهور کلامه فی ما ذکره المصنف - قده - نظر» و «قوله فإنّ الظاهر کلام الشیخ - قده - الخ أقول الاستشهاد لکلام الشیخ - قده - لجواز طرح قول الإمام عن حیث الالتزام لایخلو من نظر» و «قوله و منهم الصدوق - قده - الخ أقول لا یظهر من هذه العبارة التی نقلها عن الصدوق إلاّ أنه...».
مؤلف گاهى از نظر استادش میرزاى شیرازى معروف (متوفى ۱۳۱۲ قمرى) استفاده مى‌کند که نشان از نگارش کتاب در زمان حیات ایشان دارد: «و قد صرح بجریان الاستصحاب المزبور سید مشایخنا أدام الله أیام إفاضاته فی البحث...».
با توجه به این که مؤلف بیشتر قصد تحلیل نظریات اصولى شیخ اعظم را دارد به منابع و مآخذ فقط در صورت نیاز مراجعه کرده و از بعضى از منابع و بزرگان مثل شرح عضدى، حاشیه شیخ اعظم بر رسائل، محقق قمى در حواشى‌اش بر قوانین، صاحب فصول، صاحب مدارک، صاحب حدائق و محقق خوانسارى نام برده است.
این کتاب در حدود ۱۳۱ صفحه است که در جلد اول، مباحث حجیت قطع و مباحث مربوط به آن تا صفحه ۱۷ و حجیت ظن تا صفحه ۳۰ آورده شده و در جلد دوم حواشى مربوط به اصل برائت از صفحه ۳۰ تا صفحه ۷۲ و استصحاب تا صفحه ۱۱۸ و تعادل و تراجیح تا صفحه ۱۳۱ را دربردارد.
تدوین و چاپ کتاب
مؤلف در سال ۱۳۰۸ از تألیف این کتاب فراغت یافته و در سال ۱۳۱۸ در ایران چاپ شده است. چاپ حاضر کتاب نیز در سال ۱۳۷۷ تجدید چاپ شده است.
منابع
- نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
- مدخل آقا رضا همدانی در همین دانشنامه.
متن کتاب
