کفایة الأثر (کتاب)

نویسنده	علی بن محمد خزاز قمی
موضوع	احادیث امامت
زبان	عربی
تعداد جلد	1
كفایة الأثر

کتاب «کفایة الاثر فی النّصوص علی الأئمه الاثنی عشر» تألیف ابوالقاسم علی بن محمد خزاز قمی (از علمای قرن چهارم و پنجم) در موضوع امامت است. این کتاب یکی از منابع مهم مجموعه‌های روایی شیعه مانند بحارالانوار بوده است. كتاب كفاية الاثر به عنايت خداوند متعال، از دست تطاول روزگار، مصون و محفوظ ماند و به نسل هاى آينده رسيده و راه روشن و ادله قطعى شيعه را در مسئله امامت، پايدار و جاودانه كرد.

زندگی‌نامه مؤلف

علی بن محمد خزاز قمی رازی در شهر قم -احتمالا در نیمه دوم سده چهارم هجرى قمرى- به دنیا آمد و از کودکی در این شهر به فراگیری علم و دانش روی آورد و مراحل مقدماتی آن را فراگرفت. خزاز قمی برای فراگیری علم از محضر شیخ صدوق به شهر ری سفر کرد و از محضر آن دانشمند بزرگ بهره‌های فراوان برد و در مدت کوتاهی به یکی از راویان بزرگ حدیث و شخصیت‌های معتبر روایی شیعه مبدل گشت. وی همچنین از معاصران شیخ مفید ـ عالم برجسته شیعه در آن دوران ـ به شمار می‌آید. تألیفات دیگر او: الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه و الایضاح فی اصول الدین علی مذهب اهل البیت می باشد.

انگیزه نگارش

خزاز قمی در مطلع كتابش، راز و رمز اين تلاش مقدس را چنين مى نگارد: آنچه انگيزه شد تا من در جهت نوشتن اين كتاب گام بردارم، اين بود كه مشاهده كردم گروهى از عوام بلكه خواص شيعه، در مسئله نص و دليل قطعى بر امامت امامان معصوم، دچار نوعى تحيرند و شبهه افكنى هاى گروه معتزله از اهل سنت، آن‌ها را سر در گم كرده است و كار به جائى رسيده كه بعضى از علاقه مندان به خاندان پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله مى گويند: از صحابه پيامبر، و حتى از خود امامان علیهم‌السلام نيز دليلى بر اين باور شيعه (امامت ائمه علیهم‌السلام) نداريم. چون چنين انحراف و كتمان حقيقت را ديديم، دامن همت به كمر بستم تا حقايق را روشن و شك و شبهه مخالفين را برطرف كنم. اين اقدام را فقط براى خشنودى پروردگار عالم و تقرب به رسول الله صلی الله علیه و آله و امامان علیهم‌السلام انجام دادم.

محتوای کتاب

موضوع این کتاب امامت است. مؤلف در این کتاب به جمع‌آوری روایات معتبر از حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله، که شخصیت‌های مشهور صحابه نقل کرده‌اند و همچنین روایات فراوانی از ائمه علیهم‌السلام درباره تعداد و نام امامان بعد از آن حضرت پرداخته است.

خزاز قمی برای اثبات امامت دوازده امام معصوم، به روایات معتبری از علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، امام حسن علیه‌السلام، امام حسین علیه‌السلام و صحابه معروف پیامبر صلی الله علیه و آله استناد نموده است؛ صحابه‌ای چون: عبدالله بن عباس، عبدالله بن مسعود، ابوسعید خدری، ابوذر غفاری، سلمان فارسی، جابر بن عبدالله انصاری، زید بن ارقم، ابو ایوب انصاری، عمار یاسر، حذیفه بن یمام، و از میان زنان به سخنان شخصیت‌هایی مانند حضرت فاطمه علیهاالسلام دختر حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله، ام سلمه و عایشه استناد جسته است. در پایان نیز به روایاتی که از دیگر ائمه در این باره وارد شده، می‌پردازد.

تمام روايات اين كتاب، ارزنده و اصيل است. ما در اين جا به ذكر چند روايت از آن بسنده مى كنيم:

عصمت پيامبر و امامان: مؤلف باواسطه از ابن عباس روايت مى كند كه گفت: از رسول اكرم صلی الله علیه و آله شنيدم كه به من فرمود: «من و على و حسن و حسين و نه امام از نسل حسين، پاك و معصوم هستيم».

على ترازوى حق: همچنين باواسطه از ابن عباس نقل مى كند كه گفت: از رسول اكرم صلی الله علیه و آله بارها و بارها مى شنيدم كه مى فرمود: «على با حق و حق با على است. او پيشوا و خليفه بعد از من است، هر آن كس به ولايت او چنگ بزند رستگار شده و اهل نجات خواهد بود و هر كس از على دور شود گمراه و بدبخت خواهد شد».

اهل بيت ستارگان آسمانى: با واسطه از ابوسعید خدری آورده است كه او مى گويد: از رسول اكرم مرتباً مى شنيدم كه مى فرمود: «اهل بيت من، مايه امن و امان اهل زمين‌اند آن گونه كه ستارگان، امان اهل آسمانند».

ثقلين: و باز باواسطه از ابوهريره روايت مى كند كه گفت: از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله شنيدم كه مى فرمود: «من در ميان شما دو گوهر گرانبها و ارزشمند، به يادگار مى گذارم. قرآن، كتاب الهى، هر كس از آن پيروى كند، در مسير هدايت خواهد بود و هر كس از قرآن دورى كند به گمراهى خواهد افتاد. و اهل بيت من، شما را به خدا سوگند مى دهم كه حرمت و عظمت اهل بيت مرا رعايت كنيد». و اين را سه مرتبه فرمود.

اعتبار و اهمیت کتاب

این کتاب از معتبرترین کتاب‌های روایی شیعه به شمار می‌آید و از زمان نگارش تا حال، پیوسته مورد توجه علما و بزرگان شیعه بوده و از مآخذ عمده دو کتاب معروف شیعه یعنی بحارالانوار و وسائل الشیعه می باشد.

علامه مجلسى در این مورد می گوید: «شیخ سعادتمند على بن محمد خزار قمى...، کتاب «کفایة الأثر» از او، کتابى است که مانند آن در زمینه امامت تألیف نشده و این اثر بهترین نشانه بر فضل و کمال و وثاقت و دیانت مؤلف اوست».

وحید بهبهانى نیز در وصف خزار قمى و اثرش نگاشته است: «کتاب «کفایة الاثر» در کمال خوبى و متانت نوشته شده و از تحقیقات خود مؤلف در این نوشتار بدست مى آید که این شخصیت بزرگوار در کمال فضل و دانش قرار داشته است».

وضعیت نشر

اين اثر به طبع بسيار قديمى در كتابخانه هاى نجف و قم موجود بود تا اين كه در طليعه انقلاب اسلامى ايران با همت مدير محترم انتشارات بيدار قم و تحقيق ارزشمند يكى از محققان حوزه علميه قم، آقاى سيد عبداللطيف كوه كمرى خوئى در یک جلد به صورتى زيبا و وزين در سال ۱۴۰۱ ق به قطع وزیری چاپ شده و در دسترس دانش‌پژوهان حوزه دين‌پژوهى و امام شناسى قرار گرفت.

منابع

• محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی،‌ صفحه ۲۶۹.
• ابوالحسن ربانى صالح‌آبادى، ستارگان حرم، جلد ۹.

متن کتاب

كفایة الأثر فی النصوص علی الأئمه الاثنی عشر