اسامی و صفات قرآن: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{خوب}} |
| + | در [[قرآن کریم]] و روایات اسلامی، اسامی و صفات متعددی برای «قرآن» به دلیل غنا و جامعیت این کتاب الهی ذکر شده، که هر یک بر ابعاد ویژه‌ای از عظمت [[معجزه]] ابدی [[خاتم الأنبیاء|خاتم پیامبران]] دلالت دارد و گوشه‌ای از کمال و جمال آن را نشان می‌دهد. | ||
==تعداد اسامی و صفات قرآن== | ==تعداد اسامی و صفات قرآن== | ||
ذکر نام های فراوان و اوصاف زیاد [[قرآن مجید]] باعث شده است که بعضی، اوصاف این کتاب را با نام های آن اشتباه گیرند، اما از آن جا که هر صفتی می تواند به صورت اسم استفاده شود، می توان اوصاف قرآن را جزء اسامی آن دانست. | ذکر نام های فراوان و اوصاف زیاد [[قرآن مجید]] باعث شده است که بعضی، اوصاف این کتاب را با نام های آن اشتباه گیرند، اما از آن جا که هر صفتی می تواند به صورت اسم استفاده شود، می توان اوصاف قرآن را جزء اسامی آن دانست. | ||
| − | از این رو است که در بین علمای [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، اختلافات فراوانی وجود دارد و هر یک برای قرآن اسمائی آورده اند، چنان که مرحوم [[طبرسى]] در [[مجمع | + | از این رو است که در بین علمای [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، اختلافات فراوانی وجود دارد و هر یک برای قرآن اسمائی آورده اند، چنان که مرحوم [[طبرسى]] در [[مجمع البیان ]] به ذکر ۴ نام برای قرآن اکتفا کرده است که عبارت اند از: قرآن، فرقان، کتاب، ذکر.<ref> تفسیر طبرسى، ج ۱، مقدمه، فن رابع، ص ۱۴. </ref> و [[ابوالفتوح رازی|ابوالفتوح رازى]] در مقدمه تفسیر خود ۴۳ نام براى [[قرآن]] آورده است،<ref>ر.ک: ابوالفتوح رازى، الروض الجنان و روح الجنان، ج ۱، مقدمه، ص ۵.</ref> که بیشتر جنبه وصفى دارد. [[بدرالدین محمد زرکشی|بدرالدین زرکشى]]<ref> البرهان، ج ۱، ص ۲۷۶-۲۷۳. الاتقان، ج ۱، ص ۱۴۶-۱۴۳. </ref> نقل می‌کند که ابوالحسن على حرالى (م ۶۳۷ ق) کتابی در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف برای قرآن یادآور شده است.<ref>محمدهادى معرفت، علوم قرآنى، صفحه ۱۰۶</ref> فیروزآبادی در بصائر ذوی التمییز ادعا می‌کند که برای قرآن صد اسم در [[قرآن کریم]] آمده و ۹۴ اسم را ذکر می‌کند.<ref>بصائرذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، ص۸۸-۹۶.</ref> |
==فهرست اسامی و اوصاف قرآن== | ==فهرست اسامی و اوصاف قرآن== | ||
| − | فرهنگ نامه علوم قرآن با استفاده از کتاب‌هاى مذکور، صد اسم و وصف قرآن را به شرح | + | فرهنگ نامه علوم قرآن با استفاده از کتاب‌هاى مذکور، صد اسم و وصف قرآن را به شرح ذیل استخراج نموده است:<ref>فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶</ref> |
| − | #آیات: ([[سوره بقره]]/ | + | #آیات: ([[سوره بقره]]/۲۵۲) |
| − | #اَثاره: ([[سوره احقاف]]/ | + | #اَثاره: ([[سوره احقاف]]/۴) |
| − | #احسن الحدیث: ([[سوره زمر]]/ | + | #احسن الحدیث: ([[سوره زمر]]/۲۳) |
| − | #اِمام ([[سوره اسراء]]/ | + | #اِمام ([[سوره اسراء]]/۷۱) |
| − | #امر: ([[سوره طلاق]]/ | + | #امر: ([[سوره طلاق]]/۵) |
| − | #إنزال ([[سوره نساء]]/ | + | #إنزال ([[سوره نساء]]/۱۷۴) |
| − | #ایمان: ([[سوره آل عمران]]/ | + | #ایمان: ([[سوره آل عمران]]/۱۹۳) |
| − | #بالغة: ([[سوره قمر]]/ | + | #بالغة: ([[سوره قمر]]/۵) |
| − | #برهان: ([[سوره نساء]]/ | + | #برهان: ([[سوره نساء]]/۱۷۴) |
| − | #بُشری: ([[سوره نمل]]/ | + | #بُشری: ([[سوره نمل]]/۲) |
| − | #بشیر: ([[سوره فصلت]]/ | + | #بشیر: ([[سوره فصلت]]/۳-۴) |
| − | #بصائر: ([[سوره جاثیه]]/ | + | #بصائر: ([[سوره جاثیه]]/۲۰) |
| − | #بلاغ: ([[سوره ابراهیم]]/ | + | #بلاغ: ([[سوره ابراهیم]]/۵۲) |
| − | #بیان: ([[سوره آل عمران]]/ | + | #بیان: ([[سوره آل عمران]]/۱۳۸) |
| − | #بیّنات: ([[سوره عنکبوت]]/ | + | #بیّنات: ([[سوره عنکبوت]]/۴۹) |
| − | #بیّنه: ([[سوره انعام]]/ | + | #بیّنه: ([[سوره انعام]]/۱۵۷) |
| − | #تبیان: ([[سوره نحل]]/ | + | #تبیان: ([[سوره نحل]]/۸۹) |
| − | #تبصره: ([[سوره ق]]/ | + | #تبصره: ([[سوره ق]]/۸) |
| − | #تذکره: ([[سوره مزمل]]/ | + | #تذکره: ([[سوره مزمل]]/۱۹)، ([[سوره الحاقه]]/۴۸) |
| − | #تصدیق: ([[سوره یونس]]/ | + | #تصدیق: ([[سوره یونس]]/۳۷) |
| − | #تفسیر: ([[سوره فرقان]]/ | + | #تفسیر: ([[سوره فرقان]]/۳۳) |
| − | #تفصیل: ([[سوره انعام]]/ | + | #تفصیل: ([[سوره انعام]]/۱۵۴)، ([[سوره اعراف]]/۱۴۵) |
| − | #تنزیل: ([[سوره اسراء]]/ | + | #تنزیل: ([[سوره اسراء]]/۱۰۶)، ([[سوره انسان]]/۲۳)، ([[سوره شعراء]]/۱۹۲) |
| − | #ثقیل: ([[سوره مزمل]]/ | + | #ثقیل: ([[سوره مزمل]]/۵) |
| − | #حبل: ([[سوره آل عمران]]/ | + | #حبل: ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) |
| − | #حجّة: ([[سوره انعام]]/ | + | #حجّة: ([[سوره انعام]]/۱۴۹) |
| − | #حدیث: ([[سوره طور]]/ | + | #حدیث: ([[سوره طور]]/۳۴)، ([[سوره نجم]]/۵۹-۶۰)، ([[سوره کهف]]/۶)، ([[سوره زمر]]/۲۳) |
| − | #حقّ: ([[سوره الحاقه]]/ | + | #حقّ: ([[سوره الحاقه]]/۵۱) |
| − | #حکم: ([[سوره رعد]]/ | + | #حکم: ([[سوره رعد]]/۳۷) |
| − | #حکمت: ([[سوره احزاب]]/ | + | #حکمت: ([[سوره احزاب]]/۳۴) |
| − | #حکیم: ([[سوره آل عمران]]/ | + | #حکیم: ([[سوره آل عمران]]/۵۸) |
| − | #حبل: ([[سوره آل عمران]]/ | + | #حبل: ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) |
| − | #خیر: ([[سوره نحل]]/ | + | #خیر: ([[سوره نحل]]/۳۰) |
| − | #ذکر: ([[سوره قمر]]/ | + | #ذکر: ([[سوره قمر]]/۱۷)، ([[سوره فصلت]]/۴۱) |
| − | #ذکری: ([[سوره هود]]/ | + | #ذکری: ([[سوره هود]]/۱۲۰) |
| − | #رحمة: ([[سوره نمل]]/ | + | #رحمة: ([[سوره نمل]]/۷۷) |
| − | #رسالة ([[سوره مائده]]/ | + | #رسالة ([[سوره مائده]]/۶۷) |
| − | #روح: ([[سوره شوری]]/ | + | #روح: ([[سوره شوری]]/۵۲) |
| − | #سراج: ([[سوره احزاب]]/ | + | #سراج: ([[سوره احزاب]]/۴۶) |
| − | #شفاء: ([[سوره فصلت]]/ | + | #شفاء: ([[سوره فصلت]]/۴۴) |
| − | #صُحُف: ([[سوره عبس]]/ | + | #صُحُف: ([[سوره عبس]]/۱۳) |
| − | #صدق ([[سوره زمر]]/ | + | #صدق ([[سوره زمر]]/۳۳) |
| − | #صراط مستقیم: ([[سوره حمد]]/ | + | #صراط مستقیم: ([[سوره حمد]]/۶) |
| − | #عَجَب: ([[سوره جن]]/ | + | #عَجَب: ([[سوره جن]]/۱) |
| − | #عدل: ([[سوره انعام]]/ | + | #عدل: ([[سوره انعام]]/۱۱۵) |
| − | #عربی: ([[سوره زمر]]/ | + | #عربی: ([[سوره زمر]]/۲۸) |
| − | #العروة الوثقی ([[سوره بقره]]/ | + | #العروة الوثقی ([[سوره بقره]]/۲۵۶)، ([[سوره لقمان]]/۲۲) |
| − | #عزیز: ([[سوره فصلت]]/ | + | #عزیز: ([[سوره فصلت]]/۴۱) |
| − | #عصمت: ([[سوره آل عمران]]/ | + | #عصمت: ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) |
| − | #عظیم: ([[سوره حجر]]/ | + | #عظیم: ([[سوره حجر]]/۸۷) |
| − | #علم: ([[سوره رعد]]/ | + | #علم: ([[سوره رعد]]/۳۷) |
| − | #علیّ: ([[سوره زخرف]]/ | + | #علیّ: ([[سوره زخرف]]/۴) |
| − | #غیب ([[سوره بقره]]/ | + | #غیب ([[سوره بقره]]/۳) |
| − | #فرقان: ([[سوره آل عمران]]/ | + | #فرقان: ([[سوره آل عمران]]/۳۴)، ([[سوره انفال]]/۲۹)، ([[سوره فرقان]]/۱) |
| − | #فصل: ([[سوره طارق]]/ | + | #فصل: ([[سوره طارق]]/۱۳) |
| − | #فضل ([[سوره یونس]]/ | + | #فضل ([[سوره یونس]]/۵۸) |
| − | #قرآن: ([[سوره قیامة]]/ | + | #قرآن: ([[سوره قیامة]]/۱۷-۱۸) |
| − | #قسط: ([[سوره مائده]]/ | + | #قسط: ([[سوره مائده]]/۴۲) |
| − | #قصص: ([[سوره یوسف]]/ | + | #قصص: ([[سوره یوسف]]/۳) |
| − | #قول: ([[سوره قصص]]/ | + | #قول: ([[سوره قصص]]/۵۱) |
| − | #قیل: ([[سوره نساء]]/ | + | #قیل: ([[سوره نساء]]/۱۲۲) |
| − | #قیّم: ([[سوره کهف]]/ | + | #قیّم: ([[سوره کهف]]/۱-۲) |
| − | #قیّمة: ([[سوره بیّنه|سوره بیّنة]]/ | + | #قیّمة: ([[سوره بیّنه|سوره بیّنة]]/۳) |
| − | #کتاب: ([[سوره نساء]]/ | + | #کتاب: ([[سوره نساء]]/۲۹)، ([[سوره فاطر]]/۱۰۵)، ([[سوره بقره]]/۲) |
| − | #کریم: ([[سوره واقعه]]/ | + | #کریم: ([[سوره واقعه]]/۷۷) |
| − | #کلام: ([[سوره توبه]]/ | + | #کلام: ([[سوره توبه]]/۶) |
| − | #کلمات: ([[سوره لقمان]]/ | + | #کلمات: ([[سوره لقمان]]/۲۷) |
| − | #کلمه: ([[سوره انعام]]/ | + | #کلمه: ([[سوره انعام]]/۱۱۵) |
| − | #کوثر: ([[سوره کوثر]]/ | + | #کوثر: ([[سوره کوثر]]/۱) |
| − | #ماء: ([[سوره مومنون]]/ | + | #ماء: ([[سوره مومنون]]/۱۸) |
| − | #مبارک: ([[سوره انبیاء]]/ | + | #مبارک: ([[سوره انبیاء]]/۵۰) |
| − | #مبشِّر: ([[سوره کهف]]/ | + | #مبشِّر: ([[سوره کهف]]/۲) |
| − | #مبِین: ([[سوره یوسف]]/ | + | #مبِین: ([[سوره یوسف]]/۱) |
| − | #متشابه: ([[سوره زمر]]/ | + | #متشابه: ([[سوره زمر]]/۲۳) |
| − | #متلُوّ: ([[سوره بقره]]/ | + | #متلُوّ: ([[سوره بقره]]/۱۲۱) |
| − | #مثانی: ([[سوره زمر]]/ | + | #مثانی: ([[سوره زمر]]/۲۳) |
| − | #مثبِّت: ([[سوره هود]]/ | + | #مثبِّت: ([[سوره هود]]/۱۲۰) |
| − | #مَثَل: ([[سوره ابراهیم]]/ | + | #مَثَل: ([[سوره ابراهیم]]/۲۴) |
| − | #مجید: ([[سوره ق]]/ | + | #مجید: ([[سوره ق]]/۱)، ([[سوره فرقان]]/۴۸)، ([[سوره لقمان]]/۱۰) |
| − | #محکمة: ([[سوره محمد]]/ | + | #محکمة: ([[سوره محمد]]/۲۰) |
| − | #مرتَّل: ([[سوره مزمل]]/ | + | #مرتَّل: ([[سوره مزمل]]/۴) |
| − | #مرفوع: ([[سوره عبس]]/ | + | #مرفوع: ([[سوره عبس]]/۱۴) |
| − | #مسطور: ([[سوره طور]]/ | + | #مسطور: ([[سوره طور]]/۲) |
| − | #مصدِّق: ([[سوره انعام]]/ | + | #مصدِّق: ([[سوره انعام]]/۹۲) |
| − | #مطهَّر: ([[سوره عبس]]/ | + | #مطهَّر: ([[سوره عبس]]/۱۴) |
| − | #مفصِّل: ([[سوره انعام]]/ | + | #مفصِّل: ([[سوره انعام]]/۱۴) |
| − | #مقروء: ([[سوره اسراء]]/ | + | #مقروء: ([[سوره اسراء]]/۱۰۶) |
| − | #مکرَّم: ([[سوره عبس]]/ | + | #مکرَّم: ([[سوره عبس]]/۱۳) |
| − | #منزَّل ([[سوره انعام]]/ | + | #منزَّل ([[سوره انعام]]/۱۱۴) |
| − | #منیر: ([[سوره احزاب]]/ | + | #منیر: ([[سوره احزاب]]/۴۶) |
| − | #موعظه: ([[سوره یونس]]/ | + | #موعظه: ([[سوره یونس]]/۵۷) |
| − | #مهیمن: ([[سوره مائده]]/ | + | #مهیمن: ([[سوره مائده]]/۴۸) |
| − | #نبأ: ([[سوره نبأ]]/ | + | #نبأ: ([[سوره نبأ]]/۱-۲) |
| − | #نذیر: ([[سوره فصلت]]/ | + | #نذیر: ([[سوره فصلت]]/۴) |
| − | #نجوم ([[سوره واقعه]]/ | + | #نجوم ([[سوره واقعه]]/۷۵) |
| − | #نعمت: ([[سوره ضحی]]/ | + | #نعمت: ([[سوره ضحی]]/۱۱) |
| − | #نور: ([[سوره اعراف]]/ | + | #نور: ([[سوره اعراف]]/۱۵۷) |
| − | #وحی: ([[سوره انبیاء]]/ | + | #وحی: ([[سوره انبیاء]]/۴۵) |
| − | #هادی: ([[سوره جن]]/ | + | #هادی: ([[سوره جن]]/۱-۲) |
| − | #هُدَی: ([[سوره بقره]]/ | + | #هُدَی: ([[سوره بقره]]/۲) |
| − | در تعیین این | + | در تعیین این که کدام‌یک از این واژه‌ها از حالت وصفی بیرون آمده و (به سبب کثرت استعمال) به صورت اسم عَلَم برای [[قرآن]] درآمده است، نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد؛ گرچه می‌توان اطمینان داشت برخی واژه‌ها حالت وصفی خود را حفظ کرده، اسم عَلَم برای قرآن نشده‌اند.<ref>فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶</ref> |
==آیات مربوط به اسامی و صفات قرآن== | ==آیات مربوط به اسامی و صفات قرآن== | ||
| − | {| border=" | + | {| border="۱" cellpadding="۵" cellspacing="۰" |- |
| − | !ردیف||نام | + | !ردیف||نام یا وصف قرآن||شاهد||نام سوره||شماره آیه |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱||قرآن||انه لقرآن کریم||[[سوره واقعه|سوره واقعة]]||۷۷ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲||فرقان||و انزل التوراة والانجیل من قبل هدى للناس و انزل الفرقان||[[سوره آل عمران]]||۳ و ۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲-۱||فرقان||یا ایها الذین آمنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا||[[سوره انفال]]||۲۹ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲-۲||فرقان||تبارک الذی نزل الفرقان على عبده لیکون للعالمین نذیرا||[[سوره فرقان]]||۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳||کتاب||انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس||[[سوره نساء]]||۱۰۵ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳-۱||کتاب||ان الذین یتلون کتاب الله واقاموا الصلاة||[[سوره فاطر]]||۲۹ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳-۲||کتاب||ذلک الکتاب لاریب فیه||[[سوره بقره]]||۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴||ذکر||انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون||[[سوره حجر]]||۹ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴-۱||ذکر||ذلک نتلوه علیک من الآیات والذکر الحکیم||[[سوره آل عمران]]||۵۸ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴-۲||ذکر||و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون||[[سوره نحل]]||۴۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴-۳||ذکر||و انه لذکرلک ولقومک||[[سوره زخرف]]||۴۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴-۴||ذکر||و هذا ذکر مبارک انزلناه افانتم له منکرون||[[سوره انبیاء]]||۵۰ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴-۵||ذکر||ص والقرآن ذى الذکر||[[سوره ص]]||۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴-۶||ذکر||ان هو الا ذکر و قرآن مبین||[[سوره یس]]||۶۹ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴-۷||ذکر||ان الذین کفروا بالذکر لما جائهم و انه لکتاب عزیز||[[سوره فصلت]]||۴۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴-۸||ذکر||ولقد یسرنا القرآن للذکر فهل من مدکر||[[سوره قمر]]||۱۷ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵||تنزیل||و انه لتنزیل رب العالمین||[[سوره اسراء]]||۱۹۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵-۱||تنزیل||انا نحن نزلنا علیک القرآن تنزیلا||[[سوره انسان]]||۲۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵-۲||تنزیل||و قرآنا فرقناه لتقراه على الناس على مکث و نزلناه تنزیلا||[[سوره شعراء]]||۱۰۶ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۶||حدیث||الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها مثانی تقشعر منه جلود الذین یخشون ربهم||[[سوره زمر]]||۲۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۶-۱||حدیث||فلعلک باخع نفسک على آثارهم ان لم یؤمنوا بهذاالحدیث اسفا||[[سوره کهف]]||۶ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۶-۲||حدیث||افمن هذا الحدیث تعجبون و تضحکون و لاتبکون||[[سوره نجم]]||۵۹ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۶-۳||حدیث||فلیاتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین||[[سوره طور]]||۳۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۷||موعظه||یا ایها الناس قد جائتکم موعظة من ربکم و شفاء لما فی الصدور||[[سوره یونس]]||۵۷ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۸||تذکره||و انه لتذکرة للمتقین||[[سوره الحاقة]]||۴۸ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۸-۱||تذکره||ان هذه تذکرة||[[سوره مزمل]]||۱۹ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۹||ذکرى||و جاءک فی هذه الحق و موعظة و ذکرى للمؤمنین||[[سوره هود]]||۱۲۰ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۰||بیان||هذا بیان للناس و هدى و موعظة للمتقین||[[سوره آل عمران]]||۱۳۸ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۱||هدى||ذلک الکتاب لاریب فیه هدى للمتقین||[[سوره بقره]]||۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۲||شفاء||اعجمی و عربی قل هو للذین آمنوا هدى و شفاء||[[سوره فصلت]]||۴۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۳||حکم||وکذلک انزلناه حکما عربیا||[[سوره رعد]]||۳۷ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۴||حکمت||و اذکرن ما یتلى فی بیوتکن من آیات الله والحکمة||[[سوره احزاب]]||۳۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۵||حکیم||ذلک نتلوه علیک من الآیات والذکر الحکیم||[[سوره آل عمران]]||۵۸ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۶||مهیمن||و انزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه من الکتاب و مهیمنا علیه||[[سوره مائده]]||۴۸ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۷||هادى||انا سمعنا قرآنا عجبا یهدی الى الرشد فآمنا به||[[سوره جن]]||۱ و ۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۸||نور||و اتبعوا النور الذی انزل معه||[[سوره اعراف]]||۱۵۷ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۱۹||رحمت||و انه لهدى و رحمة للمؤمنین||[[سوره نمل]]||۷۷ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۰||عصمت||و اعتصموا بحبل الله جمیعا||[[سوره آل عمران]]||۱۰۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۱||نعمت||و اما بنعمة ربک فحدث||[[سوره الضحى]]||۱۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۲||حق||و انه لحق الیقین||[[سوره الحاقة]]||۵۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۳||تبیان||و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شی ء||[[سوره نحل]]||۸۹ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۴||بصائر||بصائر للناس و هدى و رحمة لعلهم یتذکرون||[[سوره قصص]]||۴۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۵||مبارک||هذا ذکر مبارک انزلناه||[[سوره انبیاء]]||۵۰ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۶||مجید||ق والقرآن المجید||[[سوره ق]]||۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۷||عزیز||و انه لکتاب عزیز||[[سوره فصلت]]||۴۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۸||عظیم||ولقد آتیناک سبعا من المثانی والقرآن العظیم||[[سوره حجر]]||۸۷ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۲۹||کریم||انه لقرآن کریم||[[سوره واقعه]]||۷۷ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۰||سراج||و داعیا الى الله باذنه و سراجا منیرا||[[سوره احزاب]]||۴۶ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۱||منیر||و سراجا منیرا، (بنابر آن که «سراج منیر» قرآن باشد که همراه پیامبر فرستاده شد.)||[[سوره احزاب]]||۴۶ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۲||بشیر||کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرا فاعرض اکثرهم||[[سوره فصلت]]||۳ و ۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۳||نذیر||بشیرا و نذیرا فاعرض اکثرهم فهم لایسمعون||[[سوره فصلت]]||۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۴||صراط||اهدنا الصراط المستقیم||[[سوره حمد]]||۶ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۵||حبل||واعتصموا بحبل الله جمیعا ولاتفرقوا||[[سوره آل عمران]]||۱۰۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۶||روح||و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا||[[سوره شورى]]||۵۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۷||قصص||نحن نقص علیک احسن القصص||[[سوره یوسف]]||۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۸||فصل||انه لقول فصل||[[سوره الطارق]]||۱۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۳۹||نجوم||فلا اقسم بمواقع النجوم، (بنابر آن که نجوم به معناى تدریجى قرآن باشد.)||[[سوره واقعه]]||۷۵ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۰||عجب||انا سمعنا قرآنا عجبا||[[سوره جن]]||۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۱||قیم||ولم یجعل له عوجا قیما لینذر باسا شدیدا||[[سوره کهف]]||۱ و ۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۲||مبین||تلک آیات الکتاب المبین||[[سوره یوسف]]||۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۳||على||و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم||[[سوره زخرف]]||۴ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۴||کلام||و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتى یسمع کلام الله||[[سوره توبه]]||۶ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۵||قول||ولقد وصلنا لهم القول||[[سوره قصص]]||۵۱ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۶||بلاغ||هذا بلاغ للناس||[[سوره ابراهیم]]||۵۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۷||متشابه||الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها||[[سوره زمر]]||۲۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۸||عربى||قرآنا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون||[[سوره زمر]]||۲۸ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۴۹||عدل||و تمت کلمة ربک صدقا و عدلا||[[سوره انعام]]||۱۱۵ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵۰||بشرى||هدى و بشرى للمؤمنین||[[سوره نمل]]||۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵۱||امر||ذلک امرالله انزله الیکم||[[سوره طلاق]]||۵ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵۲||ایمان||سمعنا منادیا ینادی للایمان||[[سوره آل عمران]]||۱۹۳ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵۳||نبأ||عم یتسائلون عن النبا العظیم||[[سوره نبا]]||۱ و ۲ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵۴||وحى||انما انذرکم بالوحی||[[سوره انبیاء]]||۴۵ |
|- | |- | ||
| − | | | + | |۵۵||علم||ولئن اتبعت اهوائهم بعد ما جاءک من العلم||[[سوره رعد]]||۳۷ |
|} | |} | ||
نسخهٔ ۲۵ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۰۶
در قرآن کریم و روایات اسلامی، اسامی و صفات متعددی برای «قرآن» به دلیل غنا و جامعیت این کتاب الهی ذکر شده، که هر یک بر ابعاد ویژه‌ای از عظمت معجزه ابدی خاتم پیامبران دلالت دارد و گوشه‌ای از کمال و جمال آن را نشان می‌دهد.
محتویات
تعداد اسامی و صفات قرآن
ذکر نام های فراوان و اوصاف زیاد قرآن مجید باعث شده است که بعضی، اوصاف این کتاب را با نام های آن اشتباه گیرند، اما از آن جا که هر صفتی می تواند به صورت اسم استفاده شود، می توان اوصاف قرآن را جزء اسامی آن دانست.
از این رو است که در بین علمای تفسیر، اختلافات فراوانی وجود دارد و هر یک برای قرآن اسمائی آورده اند، چنان که مرحوم طبرسى در مجمع البیان به ذکر ۴ نام برای قرآن اکتفا کرده است که عبارت اند از: قرآن، فرقان، کتاب، ذکر.[۱] و ابوالفتوح رازى در مقدمه تفسیر خود ۴۳ نام براى قرآن آورده است،[۲] که بیشتر جنبه وصفى دارد. بدرالدین زرکشى[۳] نقل می‌کند که ابوالحسن على حرالى (م ۶۳۷ ق) کتابی در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف برای قرآن یادآور شده است.[۴] فیروزآبادی در بصائر ذوی التمییز ادعا می‌کند که برای قرآن صد اسم در قرآن کریم آمده و ۹۴ اسم را ذکر می‌کند.[۵]
فهرست اسامی و اوصاف قرآن
فرهنگ نامه علوم قرآن با استفاده از کتاب‌هاى مذکور، صد اسم و وصف قرآن را به شرح ذیل استخراج نموده است:[۶]
- آیات: (سوره بقره/۲۵۲)
- اَثاره: (سوره احقاف/۴)
- احسن الحدیث: (سوره زمر/۲۳)
- اِمام (سوره اسراء/۷۱)
- امر: (سوره طلاق/۵)
- إنزال (سوره نساء/۱۷۴)
- ایمان: (سوره آل عمران/۱۹۳)
- بالغة: (سوره قمر/۵)
- برهان: (سوره نساء/۱۷۴)
- بُشری: (سوره نمل/۲)
- بشیر: (سوره فصلت/۳-۴)
- بصائر: (سوره جاثیه/۲۰)
- بلاغ: (سوره ابراهیم/۵۲)
- بیان: (سوره آل عمران/۱۳۸)
- بیّنات: (سوره عنکبوت/۴۹)
- بیّنه: (سوره انعام/۱۵۷)
- تبیان: (سوره نحل/۸۹)
- تبصره: (سوره ق/۸)
- تذکره: (سوره مزمل/۱۹)، (سوره الحاقه/۴۸)
- تصدیق: (سوره یونس/۳۷)
- تفسیر: (سوره فرقان/۳۳)
- تفصیل: (سوره انعام/۱۵۴)، (سوره اعراف/۱۴۵)
- تنزیل: (سوره اسراء/۱۰۶)، (سوره انسان/۲۳)، (سوره شعراء/۱۹۲)
- ثقیل: (سوره مزمل/۵)
- حبل: (سوره آل عمران/۱۰۳)
- حجّة: (سوره انعام/۱۴۹)
- حدیث: (سوره طور/۳۴)، (سوره نجم/۵۹-۶۰)، (سوره کهف/۶)، (سوره زمر/۲۳)
- حقّ: (سوره الحاقه/۵۱)
- حکم: (سوره رعد/۳۷)
- حکمت: (سوره احزاب/۳۴)
- حکیم: (سوره آل عمران/۵۸)
- حبل: (سوره آل عمران/۱۰۳)
- خیر: (سوره نحل/۳۰)
- ذکر: (سوره قمر/۱۷)، (سوره فصلت/۴۱)
- ذکری: (سوره هود/۱۲۰)
- رحمة: (سوره نمل/۷۷)
- رسالة (سوره مائده/۶۷)
- روح: (سوره شوری/۵۲)
- سراج: (سوره احزاب/۴۶)
- شفاء: (سوره فصلت/۴۴)
- صُحُف: (سوره عبس/۱۳)
- صدق (سوره زمر/۳۳)
- صراط مستقیم: (سوره حمد/۶)
- عَجَب: (سوره جن/۱)
- عدل: (سوره انعام/۱۱۵)
- عربی: (سوره زمر/۲۸)
- العروة الوثقی (سوره بقره/۲۵۶)، (سوره لقمان/۲۲)
- عزیز: (سوره فصلت/۴۱)
- عصمت: (سوره آل عمران/۱۰۳)
- عظیم: (سوره حجر/۸۷)
- علم: (سوره رعد/۳۷)
- علیّ: (سوره زخرف/۴)
- غیب (سوره بقره/۳)
- فرقان: (سوره آل عمران/۳۴)، (سوره انفال/۲۹)، (سوره فرقان/۱)
- فصل: (سوره طارق/۱۳)
- فضل (سوره یونس/۵۸)
- قرآن: (سوره قیامة/۱۷-۱۸)
- قسط: (سوره مائده/۴۲)
- قصص: (سوره یوسف/۳)
- قول: (سوره قصص/۵۱)
- قیل: (سوره نساء/۱۲۲)
- قیّم: (سوره کهف/۱-۲)
- قیّمة: (سوره بیّنة/۳)
- کتاب: (سوره نساء/۲۹)، (سوره فاطر/۱۰۵)، (سوره بقره/۲)
- کریم: (سوره واقعه/۷۷)
- کلام: (سوره توبه/۶)
- کلمات: (سوره لقمان/۲۷)
- کلمه: (سوره انعام/۱۱۵)
- کوثر: (سوره کوثر/۱)
- ماء: (سوره مومنون/۱۸)
- مبارک: (سوره انبیاء/۵۰)
- مبشِّر: (سوره کهف/۲)
- مبِین: (سوره یوسف/۱)
- متشابه: (سوره زمر/۲۳)
- متلُوّ: (سوره بقره/۱۲۱)
- مثانی: (سوره زمر/۲۳)
- مثبِّت: (سوره هود/۱۲۰)
- مَثَل: (سوره ابراهیم/۲۴)
- مجید: (سوره ق/۱)، (سوره فرقان/۴۸)، (سوره لقمان/۱۰)
- محکمة: (سوره محمد/۲۰)
- مرتَّل: (سوره مزمل/۴)
- مرفوع: (سوره عبس/۱۴)
- مسطور: (سوره طور/۲)
- مصدِّق: (سوره انعام/۹۲)
- مطهَّر: (سوره عبس/۱۴)
- مفصِّل: (سوره انعام/۱۴)
- مقروء: (سوره اسراء/۱۰۶)
- مکرَّم: (سوره عبس/۱۳)
- منزَّل (سوره انعام/۱۱۴)
- منیر: (سوره احزاب/۴۶)
- موعظه: (سوره یونس/۵۷)
- مهیمن: (سوره مائده/۴۸)
- نبأ: (سوره نبأ/۱-۲)
- نذیر: (سوره فصلت/۴)
- نجوم (سوره واقعه/۷۵)
- نعمت: (سوره ضحی/۱۱)
- نور: (سوره اعراف/۱۵۷)
- وحی: (سوره انبیاء/۴۵)
- هادی: (سوره جن/۱-۲)
- هُدَی: (سوره بقره/۲)
در تعیین این که کدام‌یک از این واژه‌ها از حالت وصفی بیرون آمده و (به سبب کثرت استعمال) به صورت اسم عَلَم برای قرآن درآمده است، نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد؛ گرچه می‌توان اطمینان داشت برخی واژه‌ها حالت وصفی خود را حفظ کرده، اسم عَلَم برای قرآن نشده‌اند.[۷]
آیات مربوط به اسامی و صفات قرآن
| ردیف | نام یا وصف قرآن | شاهد | نام سوره | شماره آیه |
|---|---|---|---|---|
| ۱ | قرآن | انه لقرآن کریم | سوره واقعة | ۷۷ |
| ۲ | فرقان | و انزل التوراة والانجیل من قبل هدى للناس و انزل الفرقان | سوره آل عمران | ۳ و ۴ |
| ۲-۱ | فرقان | یا ایها الذین آمنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا | سوره انفال | ۲۹ |
| ۲-۲ | فرقان | تبارک الذی نزل الفرقان على عبده لیکون للعالمین نذیرا | سوره فرقان | ۱ |
| ۳ | کتاب | انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس | سوره نساء | ۱۰۵ |
| ۳-۱ | کتاب | ان الذین یتلون کتاب الله واقاموا الصلاة | سوره فاطر | ۲۹ |
| ۳-۲ | کتاب | ذلک الکتاب لاریب فیه | سوره بقره | ۲ |
| ۴ | ذکر | انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون | سوره حجر | ۹ |
| ۴-۱ | ذکر | ذلک نتلوه علیک من الآیات والذکر الحکیم | سوره آل عمران | ۵۸ |
| ۴-۲ | ذکر | و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون | سوره نحل | ۴۴ |
| ۴-۳ | ذکر | و انه لذکرلک ولقومک | سوره زخرف | ۴۴ |
| ۴-۴ | ذکر | و هذا ذکر مبارک انزلناه افانتم له منکرون | سوره انبیاء | ۵۰ |
| ۴-۵ | ذکر | ص والقرآن ذى الذکر | سوره ص | ۱ |
| ۴-۶ | ذکر | ان هو الا ذکر و قرآن مبین | سوره یس | ۶۹ |
| ۴-۷ | ذکر | ان الذین کفروا بالذکر لما جائهم و انه لکتاب عزیز | سوره فصلت | ۴۱ |
| ۴-۸ | ذکر | ولقد یسرنا القرآن للذکر فهل من مدکر | سوره قمر | ۱۷ |
| ۵ | تنزیل | و انه لتنزیل رب العالمین | سوره اسراء | ۱۹۲ |
| ۵-۱ | تنزیل | انا نحن نزلنا علیک القرآن تنزیلا | سوره انسان | ۲۳ |
| ۵-۲ | تنزیل | و قرآنا فرقناه لتقراه على الناس على مکث و نزلناه تنزیلا | سوره شعراء | ۱۰۶ |
| ۶ | حدیث | الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها مثانی تقشعر منه جلود الذین یخشون ربهم | سوره زمر | ۲۳ |
| ۶-۱ | حدیث | فلعلک باخع نفسک على آثارهم ان لم یؤمنوا بهذاالحدیث اسفا | سوره کهف | ۶ |
| ۶-۲ | حدیث | افمن هذا الحدیث تعجبون و تضحکون و لاتبکون | سوره نجم | ۵۹ |
| ۶-۳ | حدیث | فلیاتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین | سوره طور | ۳۴ |
| ۷ | موعظه | یا ایها الناس قد جائتکم موعظة من ربکم و شفاء لما فی الصدور | سوره یونس | ۵۷ |
| ۸ | تذکره | و انه لتذکرة للمتقین | سوره الحاقة | ۴۸ |
| ۸-۱ | تذکره | ان هذه تذکرة | سوره مزمل | ۱۹ |
| ۹ | ذکرى | و جاءک فی هذه الحق و موعظة و ذکرى للمؤمنین | سوره هود | ۱۲۰ |
| ۱۰ | بیان | هذا بیان للناس و هدى و موعظة للمتقین | سوره آل عمران | ۱۳۸ |
| ۱۱ | هدى | ذلک الکتاب لاریب فیه هدى للمتقین | سوره بقره | ۲ |
| ۱۲ | شفاء | اعجمی و عربی قل هو للذین آمنوا هدى و شفاء | سوره فصلت | ۴۴ |
| ۱۳ | حکم | وکذلک انزلناه حکما عربیا | سوره رعد | ۳۷ |
| ۱۴ | حکمت | و اذکرن ما یتلى فی بیوتکن من آیات الله والحکمة | سوره احزاب | ۳۴ |
| ۱۵ | حکیم | ذلک نتلوه علیک من الآیات والذکر الحکیم | سوره آل عمران | ۵۸ |
| ۱۶ | مهیمن | و انزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه من الکتاب و مهیمنا علیه | سوره مائده | ۴۸ |
| ۱۷ | هادى | انا سمعنا قرآنا عجبا یهدی الى الرشد فآمنا به | سوره جن | ۱ و ۲ |
| ۱۸ | نور | و اتبعوا النور الذی انزل معه | سوره اعراف | ۱۵۷ |
| ۱۹ | رحمت | و انه لهدى و رحمة للمؤمنین | سوره نمل | ۷۷ |
| ۲۰ | عصمت | و اعتصموا بحبل الله جمیعا | سوره آل عمران | ۱۰۳ |
| ۲۱ | نعمت | و اما بنعمة ربک فحدث | سوره الضحى | ۱۱ |
| ۲۲ | حق | و انه لحق الیقین | سوره الحاقة | ۵۱ |
| ۲۳ | تبیان | و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شی ء | سوره نحل | ۸۹ |
| ۲۴ | بصائر | بصائر للناس و هدى و رحمة لعلهم یتذکرون | سوره قصص | ۴۳ |
| ۲۵ | مبارک | هذا ذکر مبارک انزلناه | سوره انبیاء | ۵۰ |
| ۲۶ | مجید | ق والقرآن المجید | سوره ق | ۱ |
| ۲۷ | عزیز | و انه لکتاب عزیز | سوره فصلت | ۴۱ |
| ۲۸ | عظیم | ولقد آتیناک سبعا من المثانی والقرآن العظیم | سوره حجر | ۸۷ |
| ۲۹ | کریم | انه لقرآن کریم | سوره واقعه | ۷۷ |
| ۳۰ | سراج | و داعیا الى الله باذنه و سراجا منیرا | سوره احزاب | ۴۶ |
| ۳۱ | منیر | و سراجا منیرا، (بنابر آن که «سراج منیر» قرآن باشد که همراه پیامبر فرستاده شد.) | سوره احزاب | ۴۶ |
| ۳۲ | بشیر | کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرا فاعرض اکثرهم | سوره فصلت | ۳ و ۴ |
| ۳۳ | نذیر | بشیرا و نذیرا فاعرض اکثرهم فهم لایسمعون | سوره فصلت | ۴ |
| ۳۴ | صراط | اهدنا الصراط المستقیم | سوره حمد | ۶ |
| ۳۵ | حبل | واعتصموا بحبل الله جمیعا ولاتفرقوا | سوره آل عمران | ۱۰۳ |
| ۳۶ | روح | و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا | سوره شورى | ۵۲ |
| ۳۷ | قصص | نحن نقص علیک احسن القصص | سوره یوسف | ۳ |
| ۳۸ | فصل | انه لقول فصل | سوره الطارق | ۱۳ |
| ۳۹ | نجوم | فلا اقسم بمواقع النجوم، (بنابر آن که نجوم به معناى تدریجى قرآن باشد.) | سوره واقعه | ۷۵ |
| ۴۰ | عجب | انا سمعنا قرآنا عجبا | سوره جن | ۱ |
| ۴۱ | قیم | ولم یجعل له عوجا قیما لینذر باسا شدیدا | سوره کهف | ۱ و ۲ |
| ۴۲ | مبین | تلک آیات الکتاب المبین | سوره یوسف | ۱ |
| ۴۳ | على | و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم | سوره زخرف | ۴ |
| ۴۴ | کلام | و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتى یسمع کلام الله | سوره توبه | ۶ |
| ۴۵ | قول | ولقد وصلنا لهم القول | سوره قصص | ۵۱ |
| ۴۶ | بلاغ | هذا بلاغ للناس | سوره ابراهیم | ۵۲ |
| ۴۷ | متشابه | الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها | سوره زمر | ۲۳ |
| ۴۸ | عربى | قرآنا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون | سوره زمر | ۲۸ |
| ۴۹ | عدل | و تمت کلمة ربک صدقا و عدلا | سوره انعام | ۱۱۵ |
| ۵۰ | بشرى | هدى و بشرى للمؤمنین | سوره نمل | ۲ |
| ۵۱ | امر | ذلک امرالله انزله الیکم | سوره طلاق | ۵ |
| ۵۲ | ایمان | سمعنا منادیا ینادی للایمان | سوره آل عمران | ۱۹۳ |
| ۵۳ | نبأ | عم یتسائلون عن النبا العظیم | سوره نبا | ۱ و ۲ |
| ۵۴ | وحى | انما انذرکم بالوحی | سوره انبیاء | ۴۵ |
| ۵۵ | علم | ولئن اتبعت اهوائهم بعد ما جاءک من العلم | سوره رعد | ۳۷ |
پانویس
- ↑ تفسیر طبرسى، ج ۱، مقدمه، فن رابع، ص ۱۴.
- ↑ ر.ک: ابوالفتوح رازى، الروض الجنان و روح الجنان، ج ۱، مقدمه، ص ۵.
- ↑ البرهان، ج ۱، ص ۲۷۶-۲۷۳. الاتقان، ج ۱، ص ۱۴۶-۱۴۳.
- ↑ محمدهادى معرفت، علوم قرآنى، صفحه ۱۰۶
- ↑ بصائرذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، ص۸۸-۹۶.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶
