مبادی الوصول الی علم الاصول (کتاب)
 | |
| نویسنده | علامه حلی |
| موضوع | اصول فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقیق | محمدعلی البقال |
|
| |
کتاب «مبادی الوصول الی علم الاصول» از آثار مهم علامه حلى (۷۲۶-۶۴۷ ق)، در موضوع «اصول فقه» شیعه است. مؤلف ضمن این کتاب با نقل نظریات دیگر علمای اصولی شیعه و سنی، به بیان دیدگاه‌های اصولی خود پرداخته است. بر این کتاب شروح و حواشى زیادى نوشته شده است.
مؤلف
حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى (۶۴۷-۷۲۶ ق)، مشهور به علامه حلى، در ۶۴۷ ق، در شهر حله عراق به دنیا آمد. پدر او، شیخ سدیدالدین، یوسف بن على بن مطهر حلى، از علماى برجسته و نامدار و داراى مقام علمى و اجتماعى بوده است. از اساتید وی می توان به محقق حلى (دایى علامه) و خواجه نصیرالدین طوسی اشاره کرد.
برخی دیگر از آثار علامه حلی عبارت است از: إرشاد الأذهان، قواعد الأحکام، تبصرة المتعلمین، تحریر الأحکام و خلاصة الأقوال.
علامه حلی یکی از مشهورترین علمای شیعه و صاحب آثاری در فقه، اصول، کلام و رجال و غیره است و ریاست و مرجعیت شیعه در قرن هفتم هجری به او منتهی گردید. وی در ۲۱ محرم سال ۷۲۶ق، وفات نمود و در یکى از صحن‌هاى حرم امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نجف اشرف دفن گردید.
معرفى کتاب
کتاب «مبادی الوصول الی علم الاصول» متنى مختصر در در «اصول فقه» شیعه امامیه است که از قدیم مورد توجه و رغبت علما و مجتهدان بوده و شروح و حواشى و تعلیقات زیادى بر آن نوشته شده است. علامه حلی این کتاب را به درخواست «شیخ تقی‌الدین ابراهیم بن محمد بصری» از شاگردان خود نوشته است.
این کتاب به شیوه کتاب «منهاج الوصول فی معرفة علم الاصول»، نوشته قاضی القضات ناصرالدین بیضاوی (م ۶۸۵ ق) نگاشته شده است.
شیخ آقا بزرگ تهرانى صاحب کتاب «الذریعة» دربارۀ این کتاب مى‌گوید: «مبادی الوصول إلی علم الأصول و یقال له "مبادی الأصول"، هو متن مختصر فی أصول الفقه تصنیف آیت‌الله العلامة جمال‌الدین الحسن بن یوسف الحلی المتوفى سنة ۷۲۶ و قد شرحه و علّق علیه الأصحاب من لدن حیاته حتى الیوم»؛ کتاب مبادی الوصول إلی علم الأصول که به آن "مبادی الأصول" نیز مى‌گویند متنى مختصر و کوتاه در اصول فقه است و مؤلف آن آیت‌الله علامه جمال‌الدین حسن بن یوسف حلى متوفی سال ۷۲۶ هجرى قمرى است. این کتاب از زمان حیات مؤلف تا این زمان مورد شرح و تعلیقۀ علماى شیعه قرار گرفته است.
محتواى کتاب
علامه حلی این کتاب را به ۱۲ فصل تقسیم کرده و در هر فصل به بررسی مباحث گوناگون اصولی پرداخته است. وی در آغاز هر بحث به طرح مهم‌ترین نظریاتی که درباره موضوعات علم اصول گفته شده می‌پردازد؛ سپس نظریات و ادلّه آن را مورد بررسی قرار می‌دهد و در نهایت دیدگاه خود را با ذکر دلیل مطرح نموده و یا اگر نظریات دیگران را پذیرفته باشد، به شرح و بسط و توضیح مختصر آن اقدام می کند.
از ویژگی‌های مهم این کتاب مقایسه میان دیدگاه‌های اصولی علمای شیعه و اهل تسنن است و این ویژگی، در نزدیکی آراء و عقاید به هم و شناخت شفافتر علمای مسلمان از دیدگاه‌های یکدیگر بسیار مؤثر است.
کتاب «مبادی الأصول» شامل قواعد اصلی و مهم علم اصول است که به شکلی مختصر و مفید بیان شده است. موضوعات کلى مورد بحث در این کتاب عبارت اند از: «اللغات، الاحکام، الاوامر والنواهى، العموم والخصوص، المجمل والمبین، الافعال، النسخ، الاجماع، الاخبار، القیاس، الترجیح، الاجتهاد و استصحاب».
شروح و تعلیقات
تاکنون شرح‌هاى فراوانى بر «مبادی الوصول» نوشته شده، از جمله:
- شرح فرزندش فخر المحققین بر کتاب.
- شرح شیخ على بن حسن امامى به نام «خلاصة الأصول».
- شرح شیخ محمد بن على بن محمد گرگانى غروى به نام «غایة البادی فی شرح المبادی».
- شرح سید على بن سید محمد على بن ابى المعالى.
- شرح سید مصطفى بن سید محمدهادى بن سید مهدى بن سید دلدار على نقوى.
- شرح میرزا محمد بن سلیمان تنکابنى (م، ۱۳۰۲ قمرى).
- شرح ملا محمدرضا بن محمدمحسن همدانى به نام «ریاض الأصول فی شرح مبادىء الوصول إلى علم الأصول».
منابع
- نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
