آیه تربّص
آیه 234 سوره بقره را كه به تشریع عدّه وفات پرداخته، «آیه تَربُّص» و یا «عدّه وفات» نامیده‌اند.[۱] «تربُّص» به معناى درنگ و انتظار کشیدن، و در اصطلاح مدتى است (چهارماه و ده روز) كه زن پس از وفات شوهرش باید صبر كند و از ازدواج بپرهیزد.
برخی این آیه را ناسخ آیه 240 سوره بقره «وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا وَصِيَّةً لِأَزْوَاجِهِمْ مَتَاعًا إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْرَاجٍ...» (آیه اخراج) دانسته‌اند؛[۲] كه طبق آن، عدّۀ زنى كه شوهرش وفات یافته، یک سال مشخص شده است. روایتى از امام باقر علیه‌السلام نیز به این نسخ اشاره دارد.[۳] گرچه برخی دیگر از مفسران قائل به نسخ نیستند؛ یعنی «آيه تربص»، مقدار ضرورى و واجب را مطرح كرده كه زن فلان مدّت واجب است عدّه نگهدارد، ولى آيه 240 بقره را مى‌توان در كنار وظيفه‌ى واجب، به صورت يك عمل مستحب قلمداد كرد.[۴]
در تفسير الميزان، گزارشى از عقايد اقوام و ملل مختلف، در مورد زنانى كه شوهران خود را از دست مى‌دهند، آمده است، از جمله: برخى اقوام معتقد بودند كه بايد بعد از مرگ شوهر، زن را زنده بسوزانند. و برخى ديگر مى‌گفتند كه او را به همراه شوهر، زنده در زير خاك دفن كنند. بعضى از اقوام براى هميشه ازدواج مجدّد همسر را ممنوع مى‌دانستند. و برخى زودتر از يك سال و يا نه ماه را مجاز نمى‌دانستند... . در ميان اين عقايد انحرافى كه افراط و تفريط در آنها نمايان است، اسلام نظريه خود را مبنى بر نگاه داشتن عدّه و سپس اجازه ازدواج با مرد دلخواه را در چارچوب شايستگى و معروف بودن، ارائه داده است.
در مدّت چهار ماه و ده روز عدّه‌ى وفات که در آیه فوق مطرح شده، روشن مى‌شود كه آيا زن باردار است يا نه؛ البته اين مدّت در مورد زنانِ غير باردار است و زنان باردار بايد تا وقت وضع حمل عدّه نگهدارند.
پانویس
منابع
- دائرة المعارف قرآن کریم، علی خراسانی، ج1، ص378.
- تفسیر نور، محسن قرائتی، ج1، ص366.
