زیارت جامعه کبیره: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
(ویرایش)
 
(۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
'''«زیارت جامعه کبیره»'''، یکى از میراث هاى گرانقدر [[امام هادی علیه السلام|امام هادى]] (علیه السلام) است. این زیارت، یک دوره کامل [[امام]] شناسی محسوب می شود.
 +
 
==معنا و مفهوم زیارت==
 
==معنا و مفهوم زیارت==
  
واژه «زيارت» از ريشه «زور» به معناى ميل كردن به چيزى و روى گردانى از چيزى ديگر است و از اين رو، ديدارهايى كه داراى اين مضمون و حامل اين پيام باشند، زيارت ناميده مى شوند.
+
واژه «[[زیارت]]» به معنای دیدار همراه با میل و محبت و اُنس و اِکرام نسبت به کسی است. [[فخرالدین طریحی|طُرَیحى]] مى گوید: وَالزیارة فى العرف: قصد المزور إکراما له وَ تعظیما له وَاستئناسا به.<ref>مجمع البحرین، ج ۲، ص ۷۹۲.</ref> زیارت در عرف، آهنگِ زیارت شونده را کردن، به منظور تکریم و بزرگداشت او و همدم بودن با اوست. گفتنى است که معناى عرفى «زیارت» نیز ریشه در اصل لغوى آن، یعنى میل و عدول دارد.
 
 
ابن فارِس در اين باره مى گويد: الزاء والواو والراء، أصل واحد يدلّ على الميل والعدول... و من الباب الزائر لأنّه إذا زارك فقد عدل عن غيرك.<ref>معجم مقاييس اللغة، ج ۲، ص ۳۶.</ref> زاء و واو و راء (زور)، از يك ريشه اند كه بر تمايل و انصراف، دلالت مى كنند... و زائر نيز از همين ريشه است زيرا وقتى زائر، تو را زيارت كند، از ديگرى روى گردانده است.
 
 
 
ابن منظور نيز اين معنا را تأييد كرده، مى گويد: زار فلان فلانا أى مال إليه والتزوير: كرامة الزائر و إكرام المزور للزائر.<ref>لسان العرب، ج ۴، ص ۳۳۵.</ref> فلانى، فلانى را زيارت كرد؛ يعنى به او روى آورد. تزوير نيز به معناى بزرگ شمرده شدن زائر و اِكرام او توسط زيارت شونده است.
 
 
 
طُرَيحى هم مى گويد: وَالزيارة فى العرف: قصد المزور إكراما له وَ تعظيما له وَاستئناسا به.<ref>مجمع البحرين، ج ۲، ص ۷۹۲.</ref> زيارت در عرف، آهنگِ زيارت شونده را كردن، به منظور تكريم و بزرگداشت او و همدم بودن با اوست. گفتنى است كه معناى عرفى «زيارت» نيز ريشه در اصل لغوى آن، يعنى ميل و عدول دارد.
 
  
بنابراين مفهوم واژه «زيارت»، با معناى واژه هايى مانند: رؤيت، مشاهده و اِبصار، متفاوت است زيرا در اين واژه ها، تنها مفهوم ديدار منظور است ولى در واژه «زيارت»، ديدار همراه با ميل و محبت و اُنس و اِكرام، مورد توجه قرار دارد.
+
انسان، ذاتا موجودى اجتماعى است که با همنوع خود، اُنس مى گیرد و رابطه اجتماعى برقرار مى نماید. از این رو، دیدار همراه با میل و محبت انسانها با یکدیگر، ریشه در [[فطرت]] آنها دارد و زیارت، در واقع تأمین کننده یکى از نیازهاى فطرى [[انسان]] است. این نیاز فطرى پس از [[مرگ]] محبوب انسان نیز ادامه دارد، هر چند ممکن است از شدت آن، کاسته گردد. به دلیل همین نیاز فطرى، زیارت [[قبر|قبور]] دوستان و نزدیکان، کمابیش، در میان همه اقوام و ملل جهان مرسوم است.
  
==ريشه يابی «زیارت» در فطرت انسان==
+
==زیارت اهل بیت علیهم السلام==
  
انسان، ذاتا موجودى اجتماعى است كه با همنوع خود، اُنس مى گيرد و رابطه اجتماعى برقرار مى نمايد. از اين رو، ديدار همراه با ميل و محبت انسانها با يكديگر، ريشه در فطرت آنها دارد و زيارت، در واقع تأمين كننده يكى از نيازهاى فطرى انسان است. اين نياز فطرى پس از مرگ محبوب انسان نيز ادامه دارد، هر چند ممكن است از شدت آن، كاسته گردد. به دليل همين نياز فطرى، زيارت قبور دوستان و نزديكان، كمابيش، در ميان همه اقوام و ملل جهان مرسوم است.
+
از آنجا که [[اسلام]] آیینى فطرى است، به موضوع [[زیارت]] توجه ویژه اى دارد. [[حدیث|احادیث]] اسلامى به منظور بهره گیرى هر چه بیشتر از این نیاز طبیعى انسان ها در جهت رشد و شکوفایى آنها و ساختن جامعه آرمانى، رهنمودهاى ارزنده اى درباره زیارت، ارائه کرده اند. نکته قابل توجه این که با تأمّل در احادیث [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلى الله علیه و آله و [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام، معلوم مى شود که معیار توصیه و تشویق آنان به زیارت، میزان تأثیر و نقش آن در سازندگى فردى و اجتماعىِ انسان است و بدین سان هر چه زیارت براى ساختن جامعه توحیدى سودمندتر باشد، انجام دادن آن بیشتر مورد تأکید است و بر این اساس، زیارت خویشاوندان، اهل ایمان، دانشمندان، اولیاى الهى و به ویژه خاندان [[خاتم الأنبیاء|خاتم انبیا]] صلى الله علیه و آله در زندگانى و پس از مرگ آنها توصیه شده است.
  
==زيارت از نگاه اسلام==
+
زیارت [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام، [[آداب و سنن اسلامی|آداب]] ظاهرى و باطنى متعددى دارد<ref>گفتنى است که این آداب، درباره برخى از امامان متفاوت است. براى مثال در زیارت [[امام حسین]] علیه السلام مستحب است که زائر از استعمال هر گونه بوى خوش و آراستگى، اجتناب کند و با غبار راه و چهره اى ژولیده و اندوهناک، وارد حرم شود. (ر.ک: دانشنامه امام حسین علیه السلام: «مهمترین آداب زیارت سیدالشهدا علیه السلام»).</ref> که مهمترین آنها دارا بودن «[[معرفت]]» است. از این رو، در بسیارى از روایات فضیلت زیارت [[ائمه اطهار|امامان]] علیهم السلام، مقید به «معرفت به حق آنان» ـ یعنى شناخت منزلت آنان در عالَم و در پیشگاه خداوند ـ شده است.<ref>این قید، درباره زیارت [[امام على]]، [[امام حسین]] و [[امام رضا]] علیهم السلام تکرار شده است.</ref> این قید در واقع، زیارت اهل بیت علیهم السلام را در جهت اصلى ترین هدف زیارت آنان، یعنى زمینه سازى براى حکومت جهانى [[اسلام]] به رهبرى اهل بیت علیهم السلام قرار مى دهد.
  
از آنجا كه اسلام، آيينى فطرى است به موضوع زيارت توجه ويژه اى دارد. احاديث اسلامى به منظور بهره گيرى هر چه بيشتر از اين نياز طبيعى انسان ها در جهت رشد و شكوفايى آنها و ساختن جامعه آرمانى، رهنمودهاى ارزنده اى درباره زيارت، ارائه كرده اند. نكته قابل توجه اين كه با تأمّل در [[احاديث]] پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام، معلوم مى شود كه معيار توصيه و تشويق آنان به زيارت، ميزان تأثير و نقش آن در سازندگى فردى و اجتماعىِ انسان است و بدين سان هر چه زيارت براى ساختن جامعه توحيدى سودمندتر باشد، انجام دادن آن بيشتر مورد تأكيد است و بر اين اساس زيارت خويشاوندان، اهل ايمان، دانشمندان، اولياى الهى و به ويژه خاندان خاتم انبيا صلى الله عليه و آله در زندگانى و پس از مرگ آنها توصيه شده است.
+
گفتنى است که معرفت اهل بیت علیهم السلام مراتبى دارد که کمترینِ آنها، شناخت جایگاه [[امامت]] و رهبرى اهل بیت و وجوب اطاعت از آنان است و بالاترینِ آنها نیز آشنایى با ویژگى هاى اخلاقى و عملى و فضائل و کمالات معنوى اهل بیت و میزان تقربشان به ساحت قدس رُبوبى است. بنابراین هر چه معرفت زائر نسبت به اهل بیت علیهم السلام بیشتر باشد، ارزش زیارت او افزونتر است و بهره بیشترى از زیارت آنان خواهد داشت.
  
==معرفت؛ مهمترین ادب زیارت اهل بیت علیهم السلام==
+
==معرفی زیارت جامعه کبیره==
  
زيارت اهل بيت عليهم السلام، آداب ظاهرى و باطنى متعددى دارد<ref>گفتنى است كه اين آداب، درباره برخى از امامان متفاوت است. براى مثال در زيارت [[امام حسين]] عليه السلام مستحب است كه زائر از استعمال هر گونه بوى خوش و آراستگى، اجتناب كند و با غبار راه و چهره اى ژوليده و اندوهناك، وارد حرم شود. (ر.ك: دانشنامه امام حسين عليه السلام: «مهمترين آداب زيارت سيدالشهدا عليه السلام»).</ref> كه مهمترين آنها دارابودن «معرفت» است. از اين رو، در بسيارى از روايات فضيلت زيارت امامان عليهم السلام، مقيد به «معرفت به حق آنان» ـ يعنى شناخت منزلت آنان در عالَم و در پيشگاه خداوند ـ شده است.<ref>اين قيد، درباره زيارت [[امام على]]، [[امام حسين]] و [[امام رضا]] عليهم السلام تكرار شده است.</ref>
+
'''«زیارت جامعه کبیره»'''،<ref>زیارت جامعه به زیارتى گفته مى شود که جامع باشد؛ یعنى بتوان با آن یکى از اهل بیت علیهم السلام یا همه آنان را زیارت کرد. از میان زیارتهاى جامعه، این زیارت خاص را به دلیل عُلوّ مضامین و نیز مفصل بودنش، «زیارت جامعه کبیره» نامیده اند. همچنین، تعبیر «زیارت جامعه»، چنانچه بدون هیچ قیدى بکار رود، دقیقا بر همین زیارت خاص (جامعه کبیره) دلالت دارد و بر آن، اطلاق مى شود.</ref> یکى از میراث هاى گرانقدر دهمین پیشواى [[معصوم]]، یعنی [[امام هادی علیه السلام|امام هادى]] علیه السلام است. یکى از محورهاى مهم فعالیت هاى فرهنگى ـ سیاسى این امام بزرگوار، جهت تبیین جایگاه واقعى [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام و گسترش مکتب [[تشیع]]، فرهنگ سازى براى زیارت قبور نیاکان خود به ویژه [[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان]] و [[امام حسین]] علیهماالسلام بوده است.
  
اين قيد در واقع، زيارت اهل بيت عليهم السلام را در جهت اصلى ترين هدف زيارت آنان، يعنى زمينه سازى براى حكومت جهانى اسلام به رهبرى اهل بيت عليهم السلام قرار مى دهد.
+
به نظر مى رسد که هدف [[امام هادى]] علیه السلام از این گونه اقدامات فرهنگى ـ سیاسى، تبدیل کردن زیارتگاه هاى اهل بیت علیهم السلام به مراکزى براى آشناشدن مسلمانان با اسلام ناب و جایگاه اهل بیت علیهم السلام در اسلام بود. این کوشش ارجمند، در برابر توطئه دشمنان اسلام علوى ـ که تلاش مى کردند تا این پایگاه هاى مستحکم را در میان مردم از بین ببرند ـ و براى مقابله با شیادانى که با نشر افکار [[غلو|غلوآمیز]] خود درباره امامان علیهم السلام، زمینه ساز جدایى جامعه اسلامى از اهل بیت علیهم السلام مى شدند، انجام گرفت و بدین سان مجموعه اى از زیارتنامه هاى ارزنده و آموزنده، از این امام بزرگوار به یادگار ماند که مشهورترین و معتبرترین آنها، «زیارت جامعه کبیره» است.
  
گفتنى است كه معرفت اهل بيت عليهم السلام مراتبى دارد كه كمترينِ آنها، شناخت جايگاه امامت و رهبرى اهل بيت و وجوب اطاعت از آنان است و بالاترينِ آنها نيز آشنايى با ويژگى هاى اخلاقى و عملى و فضائل و كمالات معنوى اهل بيت و ميزان تقربشان به ساحت قدس رُبوبى است. بنابراين هر چه معرفت زائر نسبت به اهل بيت عليهم السلام بيشتر باشد، ارزش زيارت او افزونتر است و بهره بيشترى از زيارت آنان خواهد داشت.
+
این زیارتنامه در واقع، کوتاه ترین و کامل ترین متون [[امام]] شناسى است که به روشنى، مرزهاى [[توحید|توحید]]، [[نبوت]] و [[امامت]] را مشخص کرده، آنها را توضیح مى دهد و به دور از هر گونه [[غلو|غلوّ]]، جایگاه راستین اهل بیت علیهم السلام را بیان مى نماید.
 
 
==زیارت جامعه کبیره==
 
 
 
زيارت جامعه كبيره،<ref>زيارت جامعه به زيارتى گفته مى شود كه جامع باشد؛ يعنى بتوان با آن يكى از اهل بيت عليهم السلام يا همه آنان را زيارت كرد. از ميان زيارتهاى جامعه، اين زيارت خاص را به دليل عُلوّ مضامين و نيز مفصل بودنش، «زيارت جامعه كبيره» ناميده اند. همچنين، تعبير «زيارت جامعه»، چنانچه بدون هيچ قيدى بكار رود، دقيقا بر همين زيارت خاص (جامعه كبيره) دلالت دارد و بر آن، اطلاق مى شود.</ref> يكى از ميراث هاى گرانقدر دهمين پيشواى پيروان اهل بيت عليهم السلام، امام هادى عليه السلام است. يكى از محورهاى مهم فعاليت هاى فرهنگى ـ سياسى اين امام بزرگوار، جهت تبيين جايگاه واقعى اهل بيت عليهم السلام و گسترش مكتب تشيع، فرهنگ سازى براى زيارت قبور نياكان خود به ويژه اميرمؤمنان و [[امام حسين]] عليهماالسلام بوده است.
 
 
 
به نظر مى رسد كه هدف [[امام هادى]] عليه السلام از اين گونه اقدامات فرهنگى ـ سياسى، تبديل كردن زيارتگاه هاى اهل بيت عليهم السلام به مراكزى براى آشناشدن مسلمانان با اسلام ناب و جايگاه اهل بيت عليهم السلام در اسلام بود. اين كوشش ارجمند، در برابر توطئه دشمنان اسلام علوى ـ كه تلاش مى كردند تا اين پايگاه هاى مستحكم را در ميان مردم، از بين ببرند ـ و براى مقابله با شيادانى كه با نشر افكار غلوآميز خود درباره امامان عليهم السلام، زمينه ساز جدايى جامعه اسلامى از اهل بيت عليهم السلام مى شدند، انجام گرفت و بدين سان مجموعه اى از زيارتنامه هاى ارزنده و آموزنده، از اين امام بزرگوار به يادگار ماند كه مشهورترين و معتبرترين آنها، «زيارت جامعه كبيره» است.
 
 
 
اين زيارتنامه در واقع، كوتاه ترين و كامل ترين متون امام شناسى است كه به روشنى، مرزهاى توحيد، نبوت و امامت را مشخص كرده، آنها را توضيح مى دهد و به دور از هر گونه غلو، جايگاه راستين اهل بيت عليهم السلام را بيان مى نمايد.
 
  
 
==اعتبار زیارت جامعه کبیره==
 
==اعتبار زیارت جامعه کبیره==
  
بايد گفت در مواردى اصلًا به سند نياز نيست؛ به اين معنا كه وقتى سخنى از گوينده‌اى دريافت كنيم و از مذاق او آگاهى داشته باشيم و سطح انديشه، علم، سبك كلام او را از جهت فصاحت، بلاغت، ادبيات بشناسيم، از طرفى معانى و مفاهيم والا و مطالبى كه در سخن گوينده است، حقايقى باشند كه دست بشر عادى به آن نمى‌رسد، در اين گونه موارد شكى در صدور سخن نداشته و به دنبال سند نمى‌گرديم.
+
باید گفت در مواردى اصلًا به ذکر [[سند حدیث|سند]] نیاز نیست؛ به این معنا که وقتى سخنى از گوینده‌اى دریافت کنیم و از مذاق او آگاهى داشته باشیم و سطح اندیشه، علم، سبک کلام او را از جهت فصاحت، [[بلاغت]] و ادبیات بشناسیم، از طرفى معانى و مفاهیم والا و مطالبى که در سخن گوینده است، حقایقى باشند که دست بشر عادى به آن نمى‌رسد، در این گونه موارد شکى در صدور سخن نداشته و به دنبال سند نمى‌گردیم.
 
 
به سخن ديگر كلامى كه از جهت سبك، لحن، اسلوب ادبى، فصاحت و بلاغت‌ و از جهت محتوا در سطح بالا و داراى حقايق و واقعيت‌هايى است كه بشر عادى را توان رسيدن به آن نيست، نيازى به سند ندارد و به يقين از معصوم عليه السلام است.
 
 
 
با این حال توضیح مختصری در این باره ذکر می شود: زيارت جامعه كبيره از منظر علم رجال، داراى سندى معتبر است. محدث بزرگوار [[شيخ صدوق]] رحمه اللَّه اين زيارت را در دو كتاب از مصنفات خود آورده است؛ يكى كتاب من لايحضره الفقيه و ديگر كتاب عيون أخبار الرّضا عليه السلام.
 
 
 
علاوه بر آن، متن و محتواى اين زيارتنامه نيز به قدرى قوى و هماهنگ با قرآن و ساير سخنان اهل بيت عليهم السلام است كه شمارى از كارشناسان عالى رتبه سخنان اهل بيت عليهم السلام، آن را صحيح و استناد آن را به معصوم قطعى مى دانند.
 
 
 
مرحوم ملا محمدتقى مجلسى (مجلسى اول)، در اين باره مى گويد: فصاحت و بلاغت و جامعيت اوصافى كه هر يك از آنها در اخبار بسيار وارد شده، دليل صحت اين زيارت است.<ref>شرح زيارت جامعه كبيره، ص ۳۵.</ref> همچنين فرزند مجلسى اول، علامه محمدباقر مجلسى، پس از شرح اين زيارت نامه در كتاب ارزشمند [[بحارالأنوار]]، مى نويسد: إنّما بَسَطتُ الكلامَ فى شرح تلك الزيارة قليلاً وَ إنْ لَم أستوف حقّها حذرا من الإطالة؛ لأنَّها أصحّ الزيارات سندا و أعمّها موردا و أفصحها لفظا و أبلغها معنى و أعلاها شأنا.<ref>بحارالأنوار، ج ۱۰۲، ص ۱۴۴.</ref> من براى پرهيز از طولانى شدن سخن، شرح اين [[زيارت]] را تنها اندكى بسط دادم هر چند حق آن را به درستى به جا نياوردم؛ چرا كه اين زيارت، صحيحترين سند و فراگيرترين نتيجه و محصول و فصيح ترين واژه ها و رساترين معنا و برترين جايگاه را دارد و در نوشتارى ديگر، آورده است: الزيارة نفسها شاهد عدل على صحّتها.<ref>ملاذ الأخيار، ج ۹، ص ۲۴۷.</ref> اين زيارت به خودى خود، گواه صادقى بر درستى خويش است.
 
 
 
==محورهاى زيارت جامعه‌ کبیره==
 
 
 
با تأمل در متن زيباى زيارت جامعه، متوجه مى‌شويم كه اين زيارت از چند محور اساسى تشكيل شده است:
 
 
 
1. '''سلام‌ها'''
 
  
پرواضح است، اگر كسى نزد كسى برود نخست سلام مى‌كند. البته بيان خواهد شد كه سلام بر معصوم با سلام بر غيرمعصوم فرق دارد؛ چرا كه در آن عبارت‌ها با ذكر برخى از خصوصيات اهل بيت عليهم السلام بر آنان عرض سلام مى‌نماييم. در اين باره نيز بايد سلام‌هايى باشد كه از خودشان به ما رسيده است.
+
به سخن دیگر کلامى که از جهت سبک، لحن، اسلوب ادبى، فصاحت و بلاغت‌ و از جهت محتوا در سطح بالا و داراى حقایق و واقعیت‌هایى است که بشر عادى را توان رسیدن به آن نیست، نیازى به سند ندارد و به یقین از [[معصوم]] علیه السلام است.
  
2. '''شهادت‌ها'''
+
با این حال توضیح مختصری در این باره ذکر می شود: زیارت جامعه کبیره از منظر علم [[علم رجال|رجال]]، داراى سندى معتبر است. [[محدث]] بزرگوار [[شیخ صدوق]] (رحمه اللَّه) این زیارت را در دو کتاب از مصنفات خود آورده است؛ یکى کتاب [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] و دیگر کتاب [[عیون اخبارالرضا (کتاب)|عیون أخبار الرّضا علیه السلام]].
  
پس از سلام دو شهادت را بر زبان جارى مى‌كنيم:
+
علاوه بر آن، متن و محتواى این زیارتنامه نیز به قدرى قوى و هماهنگ با [[قرآن]] و سایر سخنان اهل بیت علیهم السلام است که شمارى از کارشناسان عالى رتبه، آن را صحیح و استناد آن را به معصوم قطعى مى دانند.
  
# شهادت بر يگانگى خداوند متعال
+
[[محمدتقی مجلسی|ملا محمدتقى مجلسى]] (مجلسى اول)، در این باره مى گوید: فصاحت و بلاغت و جامعیت اوصافى که هر یک از آنها در اخبار بسیار وارد شده، دلیل صحت این زیارت است.<ref>شرح زیارت جامعه کبیره، ص ۳۵.</ref>
#‌ شهادت بر رسالت پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه وآله.
 
  
3. '''شهادت ثالثه‌'''
+
همچنین فرزندش، [[علامه مجلسى|علامه محمدباقر مجلسى]]، پس از شرح این [[زیارتنامه|زیارت نامه]] در کتاب ارزشمند [[بحارالأنوار]]، مى نویسد: إنّما بَسَطتُ الکلامَ فى شرح تلک الزیارة قلیلاً وَ إنْ لَم أستوف حقّها حذرا من الإطالة؛ لأنَّها أصحّ الزیارات سندا و أعمّها موردا و أفصحها لفظا و أبلغها معنى و أعلاها شأنا.<ref>بحارالأنوار، ج ۱۰۲، ص ۱۴۴.</ref> (من براى پرهیز از طولانى شدن سخن، شرح این [[زیارت]] را تنها اندکى بسط دادم هر چند حق آن را به درستى به جا نیاوردم؛ چرا که این زیارت، صحیحترین سند و فراگیرترین نتیجه و محصول و فصیح ترین واژه ها و رساترین معنا و برترین جایگاه را دارد). مرحوم مجلسی در نوشتارى دیگر، آورده است: الزیارة نفسها شاهد عدل على صحّتها.<ref>ملاذ الأخیار، ج ۹، ص ۲۴۷.</ref> (این زیارت به خودى خود، گواه صادقى بر درستى خویش است).
  
اين شهادت درباره خود ائمه عليهم السلام شروع مى‌شود كه مى‌خوانيم: وأشهد أنّكم الأئمّة الراشدون المعصومون المكرّمون المقرّبون...؛ و گواهى مى‌دهم كه شما پيشوايان هدايت يافته، معصوم، بزرگوار مقرب... هستيد.
+
==محورهاى زیارت جامعه‌==
  
البته اين شهادت غير از شهادت به ولايت على عليه السلام است كه در اذان و اقامه مى‌گوييم: «اشهد أنّ عليّاً ولى اللَّه»؛ بلكه در اين مورد به ولايت، مقامات، فضايل و مناقب فراوانى از اهل بيت عليهم السلام شهادت مى‌دهيم.
+
با تأمل در متن زیباى زیارت جامعه کبیره، متوجه مى‌شویم که این زیارت از چند محور اساسى تشکیل شده است:
  
4. '''عرضه اعتقادات بر معصوم‌'''
+
'''۱. سلام‌ها:'''
  
در اين زيارت انسان اعتقادات خود را بر ائمه عليهم السلام عرضه مى‌دارد.
+
پرواضح است، اگر کسى نزد کسى برود نخست [[سلام]] مى‌کند. البته سلام بر [[معصوم]] با سلام بر غیرمعصوم فرق دارد؛ چرا که در آن عبارت‌ها با ذکر برخى از خصوصیات اهل بیت علیهم السلام بر آنان عرض سلام مى‌نماییم. در این باره نیز باید سلام‌هایى باشد که از خودشان به ما رسیده است.
  
5. '''دعا و توسّل‌'''
+
'''۲. شهادت‌ها:'''
  
پس از عرضه مبانى اعتقادى به محضر امام عليه السلام، دست توسل به حضرتش دراز مى‌كند و از آن حضرت يارى مى‌طلبد و او را شفيع قرار مى‌دهد و به وسيله آن بزرگوار به خداى متعال توجه مى‌جويد.
+
پس از سلام، دو شهادت را بر زبان جارى مى‌کنیم: شهادت بر [[توحید|یگانگى]] خداوند متعال‌ و شهادت بر [[رسالت]] پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه وآله. شهادت دیگر درباره خود [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام شروع مى‌شود که مى‌خوانیم: «وأشهد أنّکم الأئمّة الراشدون المعصومون المکرّمون المقرّبون...»؛ البته این شهادت غیر از شهادت به [[ولایت]] [[امام علی علیه السلام|امام على]] علیه السلام است که در [[اذان]] و [[اقامه]] مى‌گوییم: «أشهد أنّ علیاً ولى اللَّه»؛ بلکه در این مورد، به ولایت، مقامات، فضایل و مناقب فراوانى از اهل بیت علیهم السلام شهادت مى‌دهیم.  
  
بنابراين، پس از اذن دخول، عرض سلام، وارد شدن، شهادتين گفتن، ابراز شهادت ثالثه، عرضه اعتقادات و مبانى آن‌ها و توسل به محضر ايشان، چند دعا مى‌نماييم. اين‌ها محورهاى اساسى زيارت جامعه است.
+
'''۳. عرضه اعتقادات بر معصومین:'''
  
==انسان کامل در آینه ی زیارت جامعه کبیره==
+
در این زیارت انسان اعتقادات خود را بر ائمه علیهم السلام عرضه مى‌دارد.
  
شناخت انسان کامل از اهمیت زیادی برخوردار است چون:  
+
'''۴. دعا و توسّل‌:'''
  
* انسان کامل خلیفه ی خداوند است که هم در عالم تکوین و هم در عالم تشریع نقش و مسئولیت مهمی دارد.
+
پس از عرضه مبانى اعتقادى به محضر امام علیه السلام، دست [[توسل به اهل بیت علیهم السلام|توسل]] به حضرتش دراز مى‌کند و از آن حضرت یارى مى‌طلبد و او را [[شفاعت|شفیع]] قرار مى‌دهد و به وسیله آن بزرگوار به خداى متعال توجه مى‌جوید. بنابراین، پس از [[اذن دخول]]، عرض سلام، وارد شدن، شهادتین گفتن، ابراز شهادت ثالثه، عرضه اعتقادات و مبانى آن‌ها و توسل به محضر ایشان، چند دعا مى‌نماییم.
* سعادت انسان در گرو شناخت و اتصال انسان کامل (که همان امام معصوم زمان خویش است) می باشد.
 
  
این زیارت، یک دوره کامل امام شناسی است. البته جمله به جمله و کلمه به کلمه زیارت جامعه کبیره از چنان غنایی برخوردار است که هر کدام شرح و تفسیر جداگانه ای را می طلبد.
+
==معارفی از زیارت جامعه==
 +
'''انسان کامل در زیارت جامعه''':
  
* السلام علیکم یا اهل بیت النبوه: سلام اعلام سلامت همه جانبه و حیات خواهی (چه حیات ظاهری و چه حیات باطنی) برای طرف مقابل است.
+
شناخت انسان کامل از اهمیت زیادی برخوردار است چون: انسان کامل خلیفه [[الله|خداوند]] است که هم در عالم تکوین و هم در عالم تشریع نقش و مسئولیت مهمی دارد. و اینکه سعادت انسان در گرو شناخت و اتصال به انسان کامل (که همان امام معصوم زمان خویش است) می باشد.  
  
پس از «سلام» و یادآور شدن این نکته که زیارت خطاب به ذوات مقدسه چهارده معصوم علیهم السلام است، ویژگی های انسان کامل برشمرده می شود که برخی از آنها به این شرح است:
+
این زیارت، یک دوره کامل امام شناسی است. در آغاز این زیارت از امامان معصوم با صفت های رحمت، خزانه دار علم، نهایت بردباری، ریشه های کرم، منزلگاه وحی، پیشوایان امت ها، درهای ایمان و نژاد پاک در پیامبران یاد شده است که اهمیت این توصیف ها را می رساند. پس از «سلام» و یادآور شدن این نکته که زیارت خطاب به ذوات مقدسه چهارده معصوم علیهم السلام است، ویژگی های انسان کامل برشمرده می شود که برخی از آنها به این شرح است:
  
* مَوْضِعَ الرِّسالَة: این ویژگی نشان دهنده آن است که مهمترین جایگاه امامان و ویژگی این بزرگواران آن است که در جایگاه رسالت قرار می گیرند.
+
*مَوْضِعَ الرِّسالَة: این ویژگی نشان دهنده آن است که مهمترین جایگاه امامان و ویژگی این بزرگواران آن است که در جایگاه [[رسالت]] قرار می گیرند.
 +
*ساسَةَ العِباد: در میان ویژگی ها و توصیف هایی که برای اهل بیت پیامبر شمرده شده، در صفت «ساسَةَ العِباد» نکته ظریفی نهفته که عبارت است از این که امامان بزرگوار، تدبیرکنندگان و سیاستمداران بندگان هستند؛ یعنی پیوند [[دین]] با سیاست و نفی جدایی آن دو.
 +
*سعادت و هلاکت: در این زیارت به صورت صریح بیان شده است: «سَعَدَ مَنْ والاکُمْ و هَلَکَ مَنْ عاداکُمْ؛ سعادتمند است، آن که دوست شما باشد و هلاک شود، آن که با شما دشمنی کند» و در ادامه آمده است: «هر که از شما جدا شد، گمراه است و هر که برخلاف شما باشد، [[دوزخ]] جایگاه اوست و هر که منکر شماست، کافر است و هر که با شما جنگ کند، مشرک است و هر کس حکم شما را رَد کند، در درک اسفل است». در تمام این بخش ها با قاطعیت تمام آمده است: اهل بیت پیامبر علیهاالسلام میزان حق و باطل هستند.
 +
*مهمترین نکته ای که این زیارت دربردارد، این است که [[امام هادی]] علیه السلام چنان زیارت جامعه را دقیق و عمیق بیان کرده که تمامی صفت ها و ویژگی های یک انسان کامل در آن بیان شده است، به طوری که هیچ انسانی هر چقدر بزرگ باشد، به بزرگی امامان معصوم نمی رسد و نخواهد رسید.
  
در آغاز این زیارت از امامان معصوم با صفت های رحمت، خزانه دار علم، نهایت بردباری، ریشه های کرم، منزلگاه وحی، پیشوایان امت ها، درهای ایمان و نژاد پاک در [[پیامبران]] یاد شده است که اهمیت این توصیف ها را می رساند.
+
'''ارتباط با امام در زیارت جامعه:'''
  
* ساسَةَ العِباد: در میان ویژگی ها و توصیف هایی که برای اهل بیت پیامبر شمرده شده، در صفت «ساسَةَ العِباد» نکته ظریفی نهفته که عبارت است از این که امامان بزرگوار، تدبیرکنندگان و سیاستمداران بندگان هستند؛ یعنی پیوند دین با سیاست و نفی جدایی آن.
+
ارتباط و اتصال با امام باید در ابعاد گوناگونی باشد. این ابعاد عبارتند از بعد اعتقادی، قلبی و عملی. رابطه و معیت یا اتصال در بعد اعتقادی به معنای پذیرش و اعتقاد به نظام [[امامت]] و [[ولایت|ولایت]] است و در بعد قلبی به مفهوم [[تسلیم]] و خلوص کامل در محبت و مودت نسبت به صاحب ولایت است. و بالاخره در بعد عملی عبارت است از پویش راه [[دین]]، بندگی خدا و آمادگی برای فداکاری و جانفشانی در کوی ولایت و امامت.  
  
* سعادت و هلاکت: در این زیارت به صورت صریح بیان شده است: «سَعَدَ مَنْ والاکُمْ و هَلَکَ مَنْ عاداکُمْ؛ سعادتمند است، آن که دوست شما باشد و هلاک شود، آن که با شما دشمنی کند» و در ادامه آمده است: «هر که از شما جدا شد، گمراه است و هر که برخلاف شما باشد، دوزخ جایگاه اوست و هر که منکر شماست، کافر است و هر که با شما جنگ کند، مشرک است و هر کس حکم شما را رَد کند، در درک اسفل است». در تمام این بخش ها با قاطعیت تمام آمده است: اهل بیت پیامبر علیهاالسلام میزان حق و باطل هستند.
+
در فرازهایی از زیارت جامعه کبیره به این ابعاد اشاره شده است:
  
* مهمترین نکته:
+
*قلبی لکم مسلّم؛ دل و قلب من تسلیم شماست.
 
+
*و رایی لکم تبع؛ رای و نظر من تابع شماست.
مهمترین نکته ای که این زیارت دربردارد، این است که [[امام هادی]] علیه السلام چنان زیارت جامعه را دقیق و عمیق بیان کرده که تمامی صفت ها و ویژگی های یک انسان کامل در آن بیان شده است، به طوری که هیچ انسانی هر چقدر بزرگ باشد، به بزرگی امامان معصوم نمی رسد و نخواهد رسید.
+
*و نصرتی لکم معدّة؛ یاری و نصرت من برای شما آماده است (من آماده یاری شما هستم).
 
+
*فمعکم معکم، لا مع غیرکم؛ من فقط با شما هستم، آری فقط با شما و نه با غیر شما.
==ارتباط با امام==
 
 
 
ارتباط و اتصال با امام باید در ابعاد گوناگونی باشد. این ابعاد عبارتند از بعد اعتقادی، قلبی و عملی. رابطه و معیت یا اتصال در بعد اعتقادی به معنای پذیرش و اعتقاد به نظام امامت و ولایت است و در بعد قلبی به مفهوم تسلیم و خلوص کامل در محبت و مودت نسبت به صاحب ولایت است.
 
 
 
و بالاخره در بعد عملی عبارت است از پویش راه دین، بندگی خدا و آمادگی برای فداکاری و جانفشانی در کوی ولایت امامت. در فرازهایی از زیارت جامعه کبیره به این ابعاد اشاره شده است:
 
 
 
* قلبی لکم مسلم؛ دل و قلب من تسلیم شماست.
 
* و رایی لکم تبع؛ رای و نظر من تابع شماست.
 
* و نصرتی لکم معدة؛ یاری و نصرت من برای شما آماده است (من آماده یاری شما هستم).
 
* فمعکم معکم لامع غیرکم؛ من فقط با شما هستم، آری فقط با شما و نه با غیر شما.  
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
 
 
 
==منابع==
 
==منابع==
* سید علی حسینی میلانی، با پیشوایان هدایتگر.
+
*سید علی حسینی میلانی، با پیشوایان هدایتگر.
* سید محمدصادق میر قصری، ولادت حضرت امام علی النقی علیه السلام، اشارات، شماره 127، آذر 1388.
+
*سید محمدصادق میر قصری، ولادت حضرت امام علی النقی علیه السلام، اشارات، شماره ۱۲۷، آذر ۱۳۸۸.
* فرامرز سهرابی، مهندسی احیاگری دین، موعود، شماره های 29 و 30، اسفند 1380.
+
*فرامرز سهرابی، مهندسی احیاگری دین، موعود، شماره های ۲۹ و ۳۰، اسفند ۱۳۸۰.
* [http://www.hadith.net//n144-e4762.html محمد محمدی ری شهری (با همکاری احمد غلامعلی)، شرح زیارت جامعه کبیره یا تفسیر قرآن ناطق].
+
*[http://www.hadith.net//n144-e4762.html محمد محمدی ری شهری (با همکاری احمد غلامعلی)، شرح زیارت جامعه کبیره یا تفسیر قرآن ناطق].
  
 
==پیوست==
 
==پیوست==
 
[[زیارت جامعه کبیره/متن و ترجمه زیارت]]
 
[[زیارت جامعه کبیره/متن و ترجمه زیارت]]
[[رده:زیارت ها]]
+
 
 +
[[رده:زیارت نامه ها]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۰۶

«زیارت جامعه کبیره»، یکى از میراث هاى گرانقدر امام هادى (علیه السلام) است. این زیارت، یک دوره کامل امام شناسی محسوب می شود.

معنا و مفهوم زیارت

واژه «زیارت» به معنای دیدار همراه با میل و محبت و اُنس و اِکرام نسبت به کسی است. طُرَیحى مى گوید: وَالزیارة فى العرف: قصد المزور إکراما له وَ تعظیما له وَاستئناسا به.[۱] زیارت در عرف، آهنگِ زیارت شونده را کردن، به منظور تکریم و بزرگداشت او و همدم بودن با اوست. گفتنى است که معناى عرفى «زیارت» نیز ریشه در اصل لغوى آن، یعنى میل و عدول دارد.

انسان، ذاتا موجودى اجتماعى است که با همنوع خود، اُنس مى گیرد و رابطه اجتماعى برقرار مى نماید. از این رو، دیدار همراه با میل و محبت انسانها با یکدیگر، ریشه در فطرت آنها دارد و زیارت، در واقع تأمین کننده یکى از نیازهاى فطرى انسان است. این نیاز فطرى پس از مرگ محبوب انسان نیز ادامه دارد، هر چند ممکن است از شدت آن، کاسته گردد. به دلیل همین نیاز فطرى، زیارت قبور دوستان و نزدیکان، کمابیش، در میان همه اقوام و ملل جهان مرسوم است.

زیارت اهل بیت علیهم السلام

از آنجا که اسلام آیینى فطرى است، به موضوع زیارت توجه ویژه اى دارد. احادیث اسلامى به منظور بهره گیرى هر چه بیشتر از این نیاز طبیعى انسان ها در جهت رشد و شکوفایى آنها و ساختن جامعه آرمانى، رهنمودهاى ارزنده اى درباره زیارت، ارائه کرده اند. نکته قابل توجه این که با تأمّل در احادیث پیامبر صلى الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام، معلوم مى شود که معیار توصیه و تشویق آنان به زیارت، میزان تأثیر و نقش آن در سازندگى فردى و اجتماعىِ انسان است و بدین سان هر چه زیارت براى ساختن جامعه توحیدى سودمندتر باشد، انجام دادن آن بیشتر مورد تأکید است و بر این اساس، زیارت خویشاوندان، اهل ایمان، دانشمندان، اولیاى الهى و به ویژه خاندان خاتم انبیا صلى الله علیه و آله در زندگانى و پس از مرگ آنها توصیه شده است.

زیارت اهل بیت علیهم السلام، آداب ظاهرى و باطنى متعددى دارد[۲] که مهمترین آنها دارا بودن «معرفت» است. از این رو، در بسیارى از روایات فضیلت زیارت امامان علیهم السلام، مقید به «معرفت به حق آنان» ـ یعنى شناخت منزلت آنان در عالَم و در پیشگاه خداوند ـ شده است.[۳] این قید در واقع، زیارت اهل بیت علیهم السلام را در جهت اصلى ترین هدف زیارت آنان، یعنى زمینه سازى براى حکومت جهانى اسلام به رهبرى اهل بیت علیهم السلام قرار مى دهد.

گفتنى است که معرفت اهل بیت علیهم السلام مراتبى دارد که کمترینِ آنها، شناخت جایگاه امامت و رهبرى اهل بیت و وجوب اطاعت از آنان است و بالاترینِ آنها نیز آشنایى با ویژگى هاى اخلاقى و عملى و فضائل و کمالات معنوى اهل بیت و میزان تقربشان به ساحت قدس رُبوبى است. بنابراین هر چه معرفت زائر نسبت به اهل بیت علیهم السلام بیشتر باشد، ارزش زیارت او افزونتر است و بهره بیشترى از زیارت آنان خواهد داشت.

معرفی زیارت جامعه کبیره

«زیارت جامعه کبیره»،[۴] یکى از میراث هاى گرانقدر دهمین پیشواى معصوم، یعنی امام هادى علیه السلام است. یکى از محورهاى مهم فعالیت هاى فرهنگى ـ سیاسى این امام بزرگوار، جهت تبیین جایگاه واقعى اهل بیت علیهم السلام و گسترش مکتب تشیع، فرهنگ سازى براى زیارت قبور نیاکان خود به ویژه امیرمؤمنان و امام حسین علیهماالسلام بوده است.

به نظر مى رسد که هدف امام هادى علیه السلام از این گونه اقدامات فرهنگى ـ سیاسى، تبدیل کردن زیارتگاه هاى اهل بیت علیهم السلام به مراکزى براى آشناشدن مسلمانان با اسلام ناب و جایگاه اهل بیت علیهم السلام در اسلام بود. این کوشش ارجمند، در برابر توطئه دشمنان اسلام علوى ـ که تلاش مى کردند تا این پایگاه هاى مستحکم را در میان مردم از بین ببرند ـ و براى مقابله با شیادانى که با نشر افکار غلوآمیز خود درباره امامان علیهم السلام، زمینه ساز جدایى جامعه اسلامى از اهل بیت علیهم السلام مى شدند، انجام گرفت و بدین سان مجموعه اى از زیارتنامه هاى ارزنده و آموزنده، از این امام بزرگوار به یادگار ماند که مشهورترین و معتبرترین آنها، «زیارت جامعه کبیره» است.

این زیارتنامه در واقع، کوتاه ترین و کامل ترین متون امام شناسى است که به روشنى، مرزهاى توحید، نبوت و امامت را مشخص کرده، آنها را توضیح مى دهد و به دور از هر گونه غلوّ، جایگاه راستین اهل بیت علیهم السلام را بیان مى نماید.

اعتبار زیارت جامعه کبیره

باید گفت در مواردى اصلًا به ذکر سند نیاز نیست؛ به این معنا که وقتى سخنى از گوینده‌اى دریافت کنیم و از مذاق او آگاهى داشته باشیم و سطح اندیشه، علم، سبک کلام او را از جهت فصاحت، بلاغت و ادبیات بشناسیم، از طرفى معانى و مفاهیم والا و مطالبى که در سخن گوینده است، حقایقى باشند که دست بشر عادى به آن نمى‌رسد، در این گونه موارد شکى در صدور سخن نداشته و به دنبال سند نمى‌گردیم.

به سخن دیگر کلامى که از جهت سبک، لحن، اسلوب ادبى، فصاحت و بلاغت‌ و از جهت محتوا در سطح بالا و داراى حقایق و واقعیت‌هایى است که بشر عادى را توان رسیدن به آن نیست، نیازى به سند ندارد و به یقین از معصوم علیه السلام است.

با این حال توضیح مختصری در این باره ذکر می شود: زیارت جامعه کبیره از منظر علم رجال، داراى سندى معتبر است. محدث بزرگوار شیخ صدوق (رحمه اللَّه) این زیارت را در دو کتاب از مصنفات خود آورده است؛ یکى کتاب من لایحضره الفقیه و دیگر کتاب عیون أخبار الرّضا علیه السلام.

علاوه بر آن، متن و محتواى این زیارتنامه نیز به قدرى قوى و هماهنگ با قرآن و سایر سخنان اهل بیت علیهم السلام است که شمارى از کارشناسان عالى رتبه، آن را صحیح و استناد آن را به معصوم قطعى مى دانند.

ملا محمدتقى مجلسى (مجلسى اول)، در این باره مى گوید: فصاحت و بلاغت و جامعیت اوصافى که هر یک از آنها در اخبار بسیار وارد شده، دلیل صحت این زیارت است.[۵]

همچنین فرزندش، علامه محمدباقر مجلسى، پس از شرح این زیارت نامه در کتاب ارزشمند بحارالأنوار، مى نویسد: إنّما بَسَطتُ الکلامَ فى شرح تلک الزیارة قلیلاً وَ إنْ لَم أستوف حقّها حذرا من الإطالة؛ لأنَّها أصحّ الزیارات سندا و أعمّها موردا و أفصحها لفظا و أبلغها معنى و أعلاها شأنا.[۶] (من براى پرهیز از طولانى شدن سخن، شرح این زیارت را تنها اندکى بسط دادم هر چند حق آن را به درستى به جا نیاوردم؛ چرا که این زیارت، صحیحترین سند و فراگیرترین نتیجه و محصول و فصیح ترین واژه ها و رساترین معنا و برترین جایگاه را دارد). مرحوم مجلسی در نوشتارى دیگر، آورده است: الزیارة نفسها شاهد عدل على صحّتها.[۷] (این زیارت به خودى خود، گواه صادقى بر درستى خویش است).

محورهاى زیارت جامعه‌

با تأمل در متن زیباى زیارت جامعه کبیره، متوجه مى‌شویم که این زیارت از چند محور اساسى تشکیل شده است:

۱. سلام‌ها:

پرواضح است، اگر کسى نزد کسى برود نخست سلام مى‌کند. البته سلام بر معصوم با سلام بر غیرمعصوم فرق دارد؛ چرا که در آن عبارت‌ها با ذکر برخى از خصوصیات اهل بیت علیهم السلام بر آنان عرض سلام مى‌نماییم. در این باره نیز باید سلام‌هایى باشد که از خودشان به ما رسیده است.

۲. شهادت‌ها:

پس از سلام، دو شهادت را بر زبان جارى مى‌کنیم: شهادت بر یگانگى خداوند متعال‌ و شهادت بر رسالت پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه وآله. شهادت دیگر درباره خود ائمه علیهم السلام شروع مى‌شود که مى‌خوانیم: «وأشهد أنّکم الأئمّة الراشدون المعصومون المکرّمون المقرّبون...»؛ البته این شهادت غیر از شهادت به ولایت امام على علیه السلام است که در اذان و اقامه مى‌گوییم: «أشهد أنّ علیاً ولى اللَّه»؛ بلکه در این مورد، به ولایت، مقامات، فضایل و مناقب فراوانى از اهل بیت علیهم السلام شهادت مى‌دهیم.

۳. عرضه اعتقادات بر معصومین:

در این زیارت انسان اعتقادات خود را بر ائمه علیهم السلام عرضه مى‌دارد.

۴. دعا و توسّل‌:

پس از عرضه مبانى اعتقادى به محضر امام علیه السلام، دست توسل به حضرتش دراز مى‌کند و از آن حضرت یارى مى‌طلبد و او را شفیع قرار مى‌دهد و به وسیله آن بزرگوار به خداى متعال توجه مى‌جوید. بنابراین، پس از اذن دخول، عرض سلام، وارد شدن، شهادتین گفتن، ابراز شهادت ثالثه، عرضه اعتقادات و مبانى آن‌ها و توسل به محضر ایشان، چند دعا مى‌نماییم.

معارفی از زیارت جامعه

انسان کامل در زیارت جامعه:

شناخت انسان کامل از اهمیت زیادی برخوردار است چون: انسان کامل خلیفه خداوند است که هم در عالم تکوین و هم در عالم تشریع نقش و مسئولیت مهمی دارد. و اینکه سعادت انسان در گرو شناخت و اتصال به انسان کامل (که همان امام معصوم زمان خویش است) می باشد.

این زیارت، یک دوره کامل امام شناسی است. در آغاز این زیارت از امامان معصوم با صفت های رحمت، خزانه دار علم، نهایت بردباری، ریشه های کرم، منزلگاه وحی، پیشوایان امت ها، درهای ایمان و نژاد پاک در پیامبران یاد شده است که اهمیت این توصیف ها را می رساند. پس از «سلام» و یادآور شدن این نکته که زیارت خطاب به ذوات مقدسه چهارده معصوم علیهم السلام است، ویژگی های انسان کامل برشمرده می شود که برخی از آنها به این شرح است:

  • مَوْضِعَ الرِّسالَة: این ویژگی نشان دهنده آن است که مهمترین جایگاه امامان و ویژگی این بزرگواران آن است که در جایگاه رسالت قرار می گیرند.
  • ساسَةَ العِباد: در میان ویژگی ها و توصیف هایی که برای اهل بیت پیامبر شمرده شده، در صفت «ساسَةَ العِباد» نکته ظریفی نهفته که عبارت است از این که امامان بزرگوار، تدبیرکنندگان و سیاستمداران بندگان هستند؛ یعنی پیوند دین با سیاست و نفی جدایی آن دو.
  • سعادت و هلاکت: در این زیارت به صورت صریح بیان شده است: «سَعَدَ مَنْ والاکُمْ و هَلَکَ مَنْ عاداکُمْ؛ سعادتمند است، آن که دوست شما باشد و هلاک شود، آن که با شما دشمنی کند» و در ادامه آمده است: «هر که از شما جدا شد، گمراه است و هر که برخلاف شما باشد، دوزخ جایگاه اوست و هر که منکر شماست، کافر است و هر که با شما جنگ کند، مشرک است و هر کس حکم شما را رَد کند، در درک اسفل است». در تمام این بخش ها با قاطعیت تمام آمده است: اهل بیت پیامبر علیهاالسلام میزان حق و باطل هستند.
  • مهمترین نکته ای که این زیارت دربردارد، این است که امام هادی علیه السلام چنان زیارت جامعه را دقیق و عمیق بیان کرده که تمامی صفت ها و ویژگی های یک انسان کامل در آن بیان شده است، به طوری که هیچ انسانی هر چقدر بزرگ باشد، به بزرگی امامان معصوم نمی رسد و نخواهد رسید.

ارتباط با امام در زیارت جامعه:

ارتباط و اتصال با امام باید در ابعاد گوناگونی باشد. این ابعاد عبارتند از بعد اعتقادی، قلبی و عملی. رابطه و معیت یا اتصال در بعد اعتقادی به معنای پذیرش و اعتقاد به نظام امامت و ولایت است و در بعد قلبی به مفهوم تسلیم و خلوص کامل در محبت و مودت نسبت به صاحب ولایت است. و بالاخره در بعد عملی عبارت است از پویش راه دین، بندگی خدا و آمادگی برای فداکاری و جانفشانی در کوی ولایت و امامت.

در فرازهایی از زیارت جامعه کبیره به این ابعاد اشاره شده است:

  • قلبی لکم مسلّم؛ دل و قلب من تسلیم شماست.
  • و رایی لکم تبع؛ رای و نظر من تابع شماست.
  • و نصرتی لکم معدّة؛ یاری و نصرت من برای شما آماده است (من آماده یاری شما هستم).
  • فمعکم معکم، لا مع غیرکم؛ من فقط با شما هستم، آری فقط با شما و نه با غیر شما.

پانویس

  1. مجمع البحرین، ج ۲، ص ۷۹۲.
  2. گفتنى است که این آداب، درباره برخى از امامان متفاوت است. براى مثال در زیارت امام حسین علیه السلام مستحب است که زائر از استعمال هر گونه بوى خوش و آراستگى، اجتناب کند و با غبار راه و چهره اى ژولیده و اندوهناک، وارد حرم شود. (ر.ک: دانشنامه امام حسین علیه السلام: «مهمترین آداب زیارت سیدالشهدا علیه السلام»).
  3. این قید، درباره زیارت امام على، امام حسین و امام رضا علیهم السلام تکرار شده است.
  4. زیارت جامعه به زیارتى گفته مى شود که جامع باشد؛ یعنى بتوان با آن یکى از اهل بیت علیهم السلام یا همه آنان را زیارت کرد. از میان زیارتهاى جامعه، این زیارت خاص را به دلیل عُلوّ مضامین و نیز مفصل بودنش، «زیارت جامعه کبیره» نامیده اند. همچنین، تعبیر «زیارت جامعه»، چنانچه بدون هیچ قیدى بکار رود، دقیقا بر همین زیارت خاص (جامعه کبیره) دلالت دارد و بر آن، اطلاق مى شود.
  5. شرح زیارت جامعه کبیره، ص ۳۵.
  6. بحارالأنوار، ج ۱۰۲، ص ۱۴۴.
  7. ملاذ الأخیار، ج ۹، ص ۲۴۷.

منابع

پیوست

زیارت جامعه کبیره/متن و ترجمه زیارت