جامع احادیث الشیعه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
|تصویر= [[پرونده:جامع احادیث الشیعه.jpg|240px|وسط]] | |تصویر= [[پرونده:جامع احادیث الشیعه.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= | + | |نویسنده= اسماعیل معزی ملایری |
| − | |موضوع= احادیث | + | |موضوع= احادیث فقهی شیعه |
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۲۶ |
| − | |عنوان افزوده1= | + | |عنوان افزوده1= تحت اشراف |
| − | |افزوده1= | + | |افزوده1=آیت اللّه بروجردی |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''«جامع احادیث الشیعة»'''، کتابی جامع شامل [[حدیث|احادیث]] [[فقه|فقهی]] بر مبنای کتاب «[[وسائل الشیعه (کتاب)|وسائل الشیعه]]» است، که با پیشنهاد و نظارت «[[آیت اللّه حاج آقا حسین بروجردی|آیت اللّه بروجردی]]» توسط «حجةالاسلام اسماعیل معزّی ملایری» تألیف شد. | |
| − | == | + | ==چگونگی نگارش کتاب == |
| − | آیت الله بروجردی | + | [[آیت الله بروجردی|آیت اللّه بروجردی]] که بر اهمیت [[علم رجال]] و شناخت [[سند حدیث|اسناد]] و جایگاه آن در استنباط فقهی تأکید می کرد،<ref>فاضل لنکرانی، ص۱۴۵؛ سبحانی، ص۱۷۷.</ref> کتاب [[وسائل الشیعه (کتاب)|وسائل الشیعه]] (اثر [[شیخ حر عاملی|شیخ حرّ عاملی]]، متوفی ۱۱۰۴) - که [[حدیث|احادیث]] فقهی را به ترتیب ابواب [[فقه|فقهی]] دربر دارد - بسیار ارج می نهاد، ولی اصرار داشت که این کتاب به سبب برخی اشکالات و کاستی ها نیازمند تنقیح و تکمیل است.<ref>استادی، ص ۲۹۵-۲۹۶؛ معزّی ملایری، ج۱، مقدمة محمدحسن بروجردی، ص۹.</ref> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
برخی از این کاستی ها از دیدگاه او عبارت بودند از: | برخی از این کاستی ها از دیدگاه او عبارت بودند از: | ||
| − | + | *[[تقطیع حدیث|تقطیع]] احادیث که موجب شده یک حدیث به شکل چند پاره حدیث در چندین باب گوناگون کتاب [[وسائل الشیعه (کتاب)|وسائل]] بیاید، از این رو مجتهد در مقام استنباط فقهی به درستی نمی تواند متوجه فضای صدور حدیث و قرائن موجود در متن آن شود. از سوی دیگر، تقطیع سبب تکرار اسناد احادیث و زیادشدن ابواب کتاب و در نتیجه پرحجم شدن کتاب شده، تا آنجا که گفته اند نزدیک به یک سوم احادیث آن تکراری است.<ref>بروجردی، مقدمه واعظ زاده خراسانی، ص۴۲؛ استادی، ص۲۹۵-۲۹۷؛ واعظ زاده خراسانی، ۱۳۷۰ش، ص۲۱۶.</ref> | |
| − | + | *ذکر نشدن [[آیات الاحکام]] در ابتدای ابواب | |
| − | + | *درآمیختن احادیث آداب و سنن با احادیث [[احکام شرعی|احکام]] فقهی | |
| − | + | *نقل نکردن دقیق برخی احادیث از [[کتب اربعه]] ([[الکافی (کتاب)|کافی]]، [[من لایحضره الفقیه]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]]، [[الاستبصار]]) به طوری که گاه معنای احادیث منقول با احادیث اصلی تفاوت دارد. | |
| − | + | *صاحب وسائل در ارجاع خواننده به دیگر احادیثِ هم مضمون، تعابیری مبهم مانند «تَقَدَّم» یا «یَأتی» بکار برده و نشانی حدیثِ مورد اشاره را دقیقاً معلوم نکرده است. | |
| − | + | *گاه همه احادیثِ یک موضوع ذکر نشده و برعکس، احادیث غیرمرتبط نقل شده است.<ref>معزّی ملایری، همان مقدمه، ص۹۱۰.</ref> | |
| − | این واقعیت ها آیت اللّه بروجردی را بر آن داشت تا طرح اثری حدیثی را پیشنهاد کند که دربردارنده تمامی احادیث فقهی و دارای باب بندی مناسب و بدون تکرار و تقطیع باشد. با استقبال شاگردان ایشان از این طرح، اجرای آن به اهتمامِ شماری از آنان و با اِشراف و نظارت مستمر خود او آغاز شد.<ref>همان مقدمه، | + | این واقعیت ها آیت اللّه بروجردی را بر آن داشت تا طرح اثری حدیثی را پیشنهاد کند که دربردارنده تمامی احادیث فقهی و دارای باب بندی مناسب و بدون تکرار و تقطیع باشد. با استقبال شاگردان ایشان از این طرح، اجرای آن به اهتمامِ شماری از آنان و با اِشراف و نظارت مستمر خود او آغاز شد.<ref>همان مقدمه، ص۱۰-۱۱؛ استادی، ص۲۹۷-۲۹۸؛ علوی، ص۳۲۲.</ref> |
| − | در جریان تألیف کتاب، بسیاری از افراد گروه از ادامه همکاری بازایستادند و در نهایت، کار تألیف و باب بندی و چاپ کتاب را اسماعیل معزّی ملایری به انجام رساند. در | + | در جریان تألیف کتاب، بسیاری از افراد گروه از ادامه همکاری بازایستادند و در نهایت، کار تألیف و باب بندی و چاپ کتاب را اسماعیل معزّی ملایری به انجام رساند. در مقدمۀ فرزند آیت الله بروجردی بر نخستین جلد کتاب،<ref>ص۱۰.</ref> اسماعیل معزّی و شیخ علی پناه اشتهاردی، دو تن از افراد فعال در این باره معرفی شده اند. |
| − | به گفته برخی مؤلفان<ref>برای نمونه رجوع کنید به واعظ زاده خراسانی، | + | به گفته برخی مؤلفان<ref>برای نمونه رجوع کنید به واعظ زاده خراسانی، ۱۳۷۰ش، ص۲۰۹-۲۱۰.</ref> در ابتدا قرار بود که این کتاب، تنها ناظر به احادیث کتاب [[وسائل الشیعه]] باشد و با نام «تهذیب الوسائل» منتشر شود، اما در ادامه کار تصمیم گرفته شد که کتاب، شامل تمام احادیث فقهی [[شیعه]] باشد؛ از این رو احادیث «[[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]» [[محدث نوری]] نیز بدان افزوده شد. نام کتاب را آیت اللّه بروجردی خود برگزید.<ref>بروجردی، مقدمة واعظ زاده خراسانی، ص۴۳.</ref> |
| − | == | + | ==ویژگی‌های کتاب== |
| − | کتاب شریف "جامع احادیث الشیعه" در | + | کتاب شریف "جامع احادیث الشیعه" در ۳۱ جلد در ابواب مختلف [[فقه|فقهی]] چاپ شده و مجموعه ای از [[احادیث]] متنوع و متعدد فقهی [[ائمه اطهار]] علیهم السلام را پیش روی شیفتگان علوم آل الله قرار داده است. |
| − | گرچه تاکنون جوامع حدیثی دیگری در اختیار فقها بوده | + | گرچه تاکنون جوامع حدیثی دیگری در اختیار فقها بوده است، اما ویژگی‌های این کتاب شریف که حسب الا‌مر و با نظارت مرحوم [[آیت الله بروجردی|آیت الله العظمی بروجردی]] تألیف و تحقیق شده، چنان بود که ضمن گزینش در پنجمین دوره کتاب سال ولا‌یت در سال ۱۳۸۲، تایید و تحسین بسیاری از علما را برانگیخته است. |
| − | مرحوم آیت الله | + | مرحوم [[سید محمدهادی میلانی|آیت الله میلانی]] معتقد بودند جامعیت کتاب «جامع احادیث الشیعه» هر روز ۵ ساعت از وقت تحقیق و مطالعه درسی ایشان را صرفه‌جویی می‌کند. این کتاب همچنین مورد عنایت و استفاده جمعی از بزرگان و مراجع عالیقدر همچون [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی|آیت الله گلپایگانی]]، [[سید محسن حکیم]] و... قرار گرفته است و مرحوم [[امام خمینی]] رحمة الله علیه که از این کتاب، تدریس داشته‌اند در [[نجف]] به مولف محترم توصیه می‌فرمایند که تمام وقتشان را صرف تدوین و تکمیل این کتاب نمایند. |
| − | + | [[سید ابوالقاسم خویی|آیت الله العظمی خویی]] نیز در [[تقریظ|تقریظی]] که برای این کتاب، خطاب به دانشمند فرزانه حجت الاسلام اسماعیل معزی ملایری گردآورنده این اثر نوشته‌اند، می‌فرمایند: «فریدا فی نوعه و جمیلا فی اسلوبه و ممن بذل جهوده فیه العلا‌مة المحقق حجت الاسلام الحاج شیخ اسماعیل المعزی الملا‌یری دامت برکات وجوده فانه ایده الله تعالی قد اتعب نفسه فی تالیف هذالکتاب و ترتیبه حتی اخرجه باحسن اسلوب و اجمل نظام». | |
| − | + | «جامع احادیث الشیعة» امتیازات بارزی دارد که به برخی از آنان اشاره می‌نمائیم: | |
| − | + | *اول این که افزون بر احادیث [[وسائل الشیعه]] و [[مستدرک الوسائل]]، حاوی هشتصد [[حدیث]] دیگر نیز می‌باشد. | |
| + | *دوم، [[آیه|آیات]] مربوط به [[واجب|واجبات]] و [[مستحب|مستحبات]] احکام [[شریعت]] را در ابتدای هر باب متذکر شده است. | ||
| + | *سوم، احادیث بدون تلخیص، تبدیل، تغییر و [[تقطیع حدیث|تقطیع]] درج شده است. | ||
| + | *چهارم، در هر باب به روایاتی که به ابواب دیگر نیز ارتباط دارد دقیقاً و با نشانی ارجاع داده شده تا محققان به راحتی به روایات مربوط به یک موضوع در ابواب مختلف دست یابند. | ||
| + | *پنجم آن که روایات "معتبر" و "مفتی به" متمایز شده است. | ||
| + | *ششم، رعایت نظم و دقت در مکا‌ن‌یابی احادیث است که هر حدیث دقیقاً در باب مربوط ذکر شود. | ||
| + | *هفتم آن که وجوهی که فقهای بزرگ سلف در جمع بین متعارضین بیان کرده‌اند، ذکر شده است. | ||
| + | *هشتم، یادآوری نسبت به واژگان غریب، مشکل و توضیحات ضروری برای فهم احادیث، اصلا‌ح خلل اسناد و تذکر موارد مشتبه در کتاب، امدادگر محققان است. | ||
| − | + | در آغاز این جامع حدیثی، مقدمه مفیدی در خصوص علم حدیث و وجوب تمسک به [[قرآن|کتاب الله]] و [[عترت]] رسول الله آمده که حاوی نکات ارزشمند حدیثی است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | در آغاز این جامع حدیثی، مقدمه مفیدی در خصوص علم حدیث و وجوب تمسک به کتاب الله و عترت رسول الله آمده که حاوی نکات ارزشمند حدیثی است. | ||
==وضعیت نشر== | ==وضعیت نشر== | ||
| − | آیت اللّه بروجردی از تألیف کتاب، بسیار خرسند بود و آن را | + | [[آیت الله بروجردی|آیت اللّه بروجردی]] از تألیف کتاب، بسیار خرسند بود و آن را ثمره عمر خویش می دانست.<ref>رجوع کنید به معزّی ملایری، ج۱، مقدمة محمدحسن بروجردی، ص۱۱.</ref> چاپ کتاب در زمان حیات ایشان آغاز شد و نخستین جلد (شامل ابواب مقدمات و مبحث طهارت) در ۱۳۸۰ ق، چند روز پس از وفات ایشان در قطع رحلی منتشر گردید.<ref>رجوع کنید به مشار، ستون ۲۳۹.</ref> در ابتدای کتاب، بابی مقدماتی گشوده شده که دربردارنده برخی مباحث مهم اصولی است، مانند حجیت عقل، حجیت ظاهر قرآن و سنّت پیامبر اکرم و مشروط بودن تکلیف به عقل و بلوغ از دیدگاه احادیث. |
| − | |||
| − | |||
| − | + | تألیف مقدمه کتاب را آیت اللّه بروجردی خود آغاز کرد و پس از وفات او، فرزندش سید محمدحسن آن را تکمیل نمود. جلد دوم کتاب در همان قطع و شامل ابوابی از مباحث نماز در ۱۳۸۵ چاپ شد. چاپ کامل کتاب در قطع وزیری در ۱۳۹۹ با توصیه و حمایت مالی [[سید ابوالقاسم خویی|آیت اللّه خوئی]] در [[قم]] آغاز شد و در ۱۴۱۵ ق، در ۲۶ جلد به پایان رسید. در ابتدای مجلدات کتاب تا جلد بیستم، دستخط تشویق آمیز آیت اللّه خوئی دیده می شود. چاپ مجلدات پایانی کتاب نیز از حمایت [[سید محمدرضا گلپایگانی]] و [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] برخوردار شد. | |
| + | آخرین چاپ جامع احادیث الشیعه، با اضافات و اصلاحاتی بر چاپ پیشین، در ۱۳۷۱ش آغاز شد و در ۱۳۸۳ش در ۳۱ جلد به پایان رسید. مهمترین ویژگی های این چاپ، بنابر آنچه در مقدمه آن آمده، عبارت است از: افزودن حدود هزار حدیث که در [[وسائل الشیعه]] و [[مستدرک الوسائل]] نیامده است، ذکر معانی لغات، آوردن تعلیق و توضیح درباره برخی احادیث، تبدیل شماره صفحات منابع حدیثی به چاپهای جدیدتر آنها و تصحیح اشتباهات چاپ اول.<ref>درباره کتاب رجوع کنید به واعظ زاده خراسانی، ۱۳۷۹ش، ص۱۸۲-۱۸۶.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * | + | *[[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، جلد ۲، زندگی نامه "آیت الله بروجردی" از عباس عبیری. |
| − | * | + | *[[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، "مدخل جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة" از محمدکاظم رحمان ستایش. |
| − | + | ==متن کتاب == | |
| − | + | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/45929/ '''جامع أحاديث الشيعة'''] | |
| − | ==متن کتاب | ||
| − | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/45929/ جامع أحاديث الشيعة] | ||
[[رده:منابع حدیثی]] | [[رده:منابع حدیثی]] | ||
{{حدیث}} | {{حدیث}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۹
 | |
| نویسنده | اسماعیل معزی ملایری |
| موضوع | احادیث فقهی شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲۶ |
| تحت اشراف | آیت اللّه بروجردی |
|
| |
«جامع احادیث الشیعة»، کتابی جامع شامل احادیث فقهی بر مبنای کتاب «وسائل الشیعه» است، که با پیشنهاد و نظارت «آیت اللّه بروجردی» توسط «حجةالاسلام اسماعیل معزّی ملایری» تألیف شد.
چگونگی نگارش کتاب
آیت اللّه بروجردی که بر اهمیت علم رجال و شناخت اسناد و جایگاه آن در استنباط فقهی تأکید می کرد،[۱] کتاب وسائل الشیعه (اثر شیخ حرّ عاملی، متوفی ۱۱۰۴) - که احادیث فقهی را به ترتیب ابواب فقهی دربر دارد - بسیار ارج می نهاد، ولی اصرار داشت که این کتاب به سبب برخی اشکالات و کاستی ها نیازمند تنقیح و تکمیل است.[۲]
برخی از این کاستی ها از دیدگاه او عبارت بودند از:
- تقطیع احادیث که موجب شده یک حدیث به شکل چند پاره حدیث در چندین باب گوناگون کتاب وسائل بیاید، از این رو مجتهد در مقام استنباط فقهی به درستی نمی تواند متوجه فضای صدور حدیث و قرائن موجود در متن آن شود. از سوی دیگر، تقطیع سبب تکرار اسناد احادیث و زیادشدن ابواب کتاب و در نتیجه پرحجم شدن کتاب شده، تا آنجا که گفته اند نزدیک به یک سوم احادیث آن تکراری است.[۳]
- ذکر نشدن آیات الاحکام در ابتدای ابواب
- درآمیختن احادیث آداب و سنن با احادیث احکام فقهی
- نقل نکردن دقیق برخی احادیث از کتب اربعه (کافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب الاحکام، الاستبصار) به طوری که گاه معنای احادیث منقول با احادیث اصلی تفاوت دارد.
- صاحب وسائل در ارجاع خواننده به دیگر احادیثِ هم مضمون، تعابیری مبهم مانند «تَقَدَّم» یا «یَأتی» بکار برده و نشانی حدیثِ مورد اشاره را دقیقاً معلوم نکرده است.
- گاه همه احادیثِ یک موضوع ذکر نشده و برعکس، احادیث غیرمرتبط نقل شده است.[۴]
این واقعیت ها آیت اللّه بروجردی را بر آن داشت تا طرح اثری حدیثی را پیشنهاد کند که دربردارنده تمامی احادیث فقهی و دارای باب بندی مناسب و بدون تکرار و تقطیع باشد. با استقبال شاگردان ایشان از این طرح، اجرای آن به اهتمامِ شماری از آنان و با اِشراف و نظارت مستمر خود او آغاز شد.[۵]
در جریان تألیف کتاب، بسیاری از افراد گروه از ادامه همکاری بازایستادند و در نهایت، کار تألیف و باب بندی و چاپ کتاب را اسماعیل معزّی ملایری به انجام رساند. در مقدمۀ فرزند آیت الله بروجردی بر نخستین جلد کتاب،[۶] اسماعیل معزّی و شیخ علی پناه اشتهاردی، دو تن از افراد فعال در این باره معرفی شده اند.
به گفته برخی مؤلفان[۷] در ابتدا قرار بود که این کتاب، تنها ناظر به احادیث کتاب وسائل الشیعه باشد و با نام «تهذیب الوسائل» منتشر شود، اما در ادامه کار تصمیم گرفته شد که کتاب، شامل تمام احادیث فقهی شیعه باشد؛ از این رو احادیث «مستدرک الوسائل» محدث نوری نیز بدان افزوده شد. نام کتاب را آیت اللّه بروجردی خود برگزید.[۸]
ویژگی‌های کتاب
کتاب شریف "جامع احادیث الشیعه" در ۳۱ جلد در ابواب مختلف فقهی چاپ شده و مجموعه ای از احادیث متنوع و متعدد فقهی ائمه اطهار علیهم السلام را پیش روی شیفتگان علوم آل الله قرار داده است.
گرچه تاکنون جوامع حدیثی دیگری در اختیار فقها بوده است، اما ویژگی‌های این کتاب شریف که حسب الا‌مر و با نظارت مرحوم آیت الله العظمی بروجردی تألیف و تحقیق شده، چنان بود که ضمن گزینش در پنجمین دوره کتاب سال ولا‌یت در سال ۱۳۸۲، تایید و تحسین بسیاری از علما را برانگیخته است.
مرحوم آیت الله میلانی معتقد بودند جامعیت کتاب «جامع احادیث الشیعه» هر روز ۵ ساعت از وقت تحقیق و مطالعه درسی ایشان را صرفه‌جویی می‌کند. این کتاب همچنین مورد عنایت و استفاده جمعی از بزرگان و مراجع عالیقدر همچون آیت الله گلپایگانی، سید محسن حکیم و... قرار گرفته است و مرحوم امام خمینی رحمة الله علیه که از این کتاب، تدریس داشته‌اند در نجف به مولف محترم توصیه می‌فرمایند که تمام وقتشان را صرف تدوین و تکمیل این کتاب نمایند.
آیت الله العظمی خویی نیز در تقریظی که برای این کتاب، خطاب به دانشمند فرزانه حجت الاسلام اسماعیل معزی ملایری گردآورنده این اثر نوشته‌اند، می‌فرمایند: «فریدا فی نوعه و جمیلا فی اسلوبه و ممن بذل جهوده فیه العلا‌مة المحقق حجت الاسلام الحاج شیخ اسماعیل المعزی الملا‌یری دامت برکات وجوده فانه ایده الله تعالی قد اتعب نفسه فی تالیف هذالکتاب و ترتیبه حتی اخرجه باحسن اسلوب و اجمل نظام».
«جامع احادیث الشیعة» امتیازات بارزی دارد که به برخی از آنان اشاره می‌نمائیم:
- اول این که افزون بر احادیث وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل، حاوی هشتصد حدیث دیگر نیز می‌باشد.
- دوم، آیات مربوط به واجبات و مستحبات احکام شریعت را در ابتدای هر باب متذکر شده است.
- سوم، احادیث بدون تلخیص، تبدیل، تغییر و تقطیع درج شده است.
- چهارم، در هر باب به روایاتی که به ابواب دیگر نیز ارتباط دارد دقیقاً و با نشانی ارجاع داده شده تا محققان به راحتی به روایات مربوط به یک موضوع در ابواب مختلف دست یابند.
- پنجم آن که روایات "معتبر" و "مفتی به" متمایز شده است.
- ششم، رعایت نظم و دقت در مکا‌ن‌یابی احادیث است که هر حدیث دقیقاً در باب مربوط ذکر شود.
- هفتم آن که وجوهی که فقهای بزرگ سلف در جمع بین متعارضین بیان کرده‌اند، ذکر شده است.
- هشتم، یادآوری نسبت به واژگان غریب، مشکل و توضیحات ضروری برای فهم احادیث، اصلا‌ح خلل اسناد و تذکر موارد مشتبه در کتاب، امدادگر محققان است.
در آغاز این جامع حدیثی، مقدمه مفیدی در خصوص علم حدیث و وجوب تمسک به کتاب الله و عترت رسول الله آمده که حاوی نکات ارزشمند حدیثی است.
وضعیت نشر
آیت اللّه بروجردی از تألیف کتاب، بسیار خرسند بود و آن را ثمره عمر خویش می دانست.[۹] چاپ کتاب در زمان حیات ایشان آغاز شد و نخستین جلد (شامل ابواب مقدمات و مبحث طهارت) در ۱۳۸۰ ق، چند روز پس از وفات ایشان در قطع رحلی منتشر گردید.[۱۰] در ابتدای کتاب، بابی مقدماتی گشوده شده که دربردارنده برخی مباحث مهم اصولی است، مانند حجیت عقل، حجیت ظاهر قرآن و سنّت پیامبر اکرم و مشروط بودن تکلیف به عقل و بلوغ از دیدگاه احادیث.
تألیف مقدمه کتاب را آیت اللّه بروجردی خود آغاز کرد و پس از وفات او، فرزندش سید محمدحسن آن را تکمیل نمود. جلد دوم کتاب در همان قطع و شامل ابوابی از مباحث نماز در ۱۳۸۵ چاپ شد. چاپ کامل کتاب در قطع وزیری در ۱۳۹۹ با توصیه و حمایت مالی آیت اللّه خوئی در قم آغاز شد و در ۱۴۱۵ ق، در ۲۶ جلد به پایان رسید. در ابتدای مجلدات کتاب تا جلد بیستم، دستخط تشویق آمیز آیت اللّه خوئی دیده می شود. چاپ مجلدات پایانی کتاب نیز از حمایت سید محمدرضا گلپایگانی و سید علی سیستانی برخوردار شد.
آخرین چاپ جامع احادیث الشیعه، با اضافات و اصلاحاتی بر چاپ پیشین، در ۱۳۷۱ش آغاز شد و در ۱۳۸۳ش در ۳۱ جلد به پایان رسید. مهمترین ویژگی های این چاپ، بنابر آنچه در مقدمه آن آمده، عبارت است از: افزودن حدود هزار حدیث که در وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل نیامده است، ذکر معانی لغات، آوردن تعلیق و توضیح درباره برخی احادیث، تبدیل شماره صفحات منابع حدیثی به چاپهای جدیدتر آنها و تصحیح اشتباهات چاپ اول.[۱۱]
پانویس
- ↑ فاضل لنکرانی، ص۱۴۵؛ سبحانی، ص۱۷۷.
- ↑ استادی، ص ۲۹۵-۲۹۶؛ معزّی ملایری، ج۱، مقدمة محمدحسن بروجردی، ص۹.
- ↑ بروجردی، مقدمه واعظ زاده خراسانی، ص۴۲؛ استادی، ص۲۹۵-۲۹۷؛ واعظ زاده خراسانی، ۱۳۷۰ش، ص۲۱۶.
- ↑ معزّی ملایری، همان مقدمه، ص۹۱۰.
- ↑ همان مقدمه، ص۱۰-۱۱؛ استادی، ص۲۹۷-۲۹۸؛ علوی، ص۳۲۲.
- ↑ ص۱۰.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به واعظ زاده خراسانی، ۱۳۷۰ش، ص۲۰۹-۲۱۰.
- ↑ بروجردی، مقدمة واعظ زاده خراسانی، ص۴۳.
- ↑ رجوع کنید به معزّی ملایری، ج۱، مقدمة محمدحسن بروجردی، ص۱۱.
- ↑ رجوع کنید به مشار، ستون ۲۳۹.
- ↑ درباره کتاب رجوع کنید به واعظ زاده خراسانی، ۱۳۷۹ش، ص۱۸۲-۱۸۶.
منابع
- گلشن ابرار، جلد ۲، زندگی نامه "آیت الله بروجردی" از عباس عبیری.
- دانشنامه جهان اسلام، "مدخل جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة" از محمدکاظم رحمان ستایش.
متن کتاب
