جامعیت مقاله متوسط
عنوان بندی متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

احکام شرعی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۴۰ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
احكام، دستورهاى عملى [[اسلام]] در زمينه هاى عبادى، سياسى، اقتصادى و مانند آن است و در تقليد نيز بين احكام عبادى و غيرعبادى تفاوتى وجود ندارد؛ يعنى بر غيرمجتهد كه نمى تواند احتياط كند، واجب  است در همه اين مسائل از مجتهد جامع الشرايط تقليد كند.<ref> احكام عبادى، يوسفيان/ منتظرى ، ص 15.</ref>
+
{{خوب}}
 +
'''«احکام شرعی»''' در اصطلاح [[فقه|فقهی]]، قانون‌هایی هستند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نظر [[دین]] را در مورد هر کدام از رفتارهای انسان بیان می‌کنند.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق، ج‌۳، ص۳۵۰‌.</ref> در [[اسلام]] نسبت به فراگیرى احکام شرعی سفارش بسیاری شده و به‌ [[فتوا|فتوای]] فقیهان، یادگیری آن بخش از احکام که غالباً با آن‌ها سروکار داریم، [[واجب]] است.
  
به همین جهت احكام دين از اهميت خاصى برخوردارند و در اسلام نسبت به فراگيرى آن‌ها سفارش شده است. مسلمانان بايد بر اساس تعاليم اسلامى فرصت مناسبى براى فراگرفتن مسائل دينى خود قرار داده، برنامه هاى زندگى خود را طبق آموخته هاى دينى در زمينه هاى مختلف تنظيم كنند.
+
==حکمت احکام شرعی==
  
[[رسول خدا]] صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:<ref> [[بحارالانوار]]، [[علامه مجلسى]]، ج 1، ص 176.</ref> واى بر هر مسلمانى كه در هر هفته، يك روز را براى شناخت امر دين خود و پرسش از آن قرار ندهد.<ref> احكام اسلامى، ص 21.</ref>
+
* با توجه به این که، تمام احکام الهی بر اساس مصالح و مفاسد است؛ یعنی هیچ چیزی بدون جهت، [[حلال]] و یا [[حرام]] نشده است، این طور نیست که احکام بدون [[حکمت]] و ملاک و معیار و آثار برای بشریت آورده شده و چرایی در آن راه نداشته باشد.
 +
* در آیات [[قرآن]] و روایات به صورت کلی و جزئی به برخی از حکمت های احکام اشاره شده است. در مواردی هم می توان از قرائن و روح کلی دستورات الاهی به این حکمت ها دست یافت.
 +
* اگر در مواردی حکمت و چرایی احکام فقهی بیان نشده، این خود دارای حکمت و مصلحتی است و آن پرورش روح تعبّد و عبودیت و بندگی در [[انسان]] است.
 +
* [[عقل]] آدمی محدود است و نمی تواند به همه جزئیات احکام دسترسی پیدا کند و اگر عقل آدمی نتوانست به جزئیات و حتی برخی از کلیات احکام پی ببرد، نباید احکام الاهی را ناقص دانسته و آن را رد نماید؛ زیرا علم و حکمت خدای بزرگ ایجاب می کند که هیچ فرمانی را بدون رعایت مصالح بندگانش صادر نکند.<ref>[https://www.islamquest.net/fa/archive/fa9135 "آیا احکام فقهی، چرایی دارند؟"، سایت اسلام کوئست].</ref>
  
'''احكام واقسام آن'''
+
==ضرورت دانستن احکام شرعی==
 +
احکام، دستورهاى  عملى  [[اسلام]] در زمینه هاى  عبادى، سیاسى،  اقتصادى و مانند آن است و بر غیر مجتهد که نمى تواند احتیاط  کند، [[واجب]]  است در همه این  مسائل از مجتهد جامع الشرایط [[تقلید]] کند.<ref> احکام عبادى، یوسفیان/ منتظرى،  ص ۱۵.</ref>
  
مقدمه-انچه مسلم است اینست كه تعدادمباحات محدودنیست ومحدودیت ناظربرسایراحكامست. ازنظرتعدادمستحبات و مكروهات بیشترازواجبات وحرامهاست وعلی القاعده واجبات وحرامها بایكدیگرمساویندكمااینكه مستحبات ومكروهات نیزبرابرندچه هرچه واجبست تركش حرام وهرچه حرامست تركش واجب وهمینطوردرموردمستحبات ومكروهات.درزیرصورت واجبات وحرامها بااستخراج ازرساله حضرت ایت الله مكارم شیرازی امده است
+
به جهت اهمیت خاصى که دانستن احکام دین در زندگی یک مسلمان دارد، در اسلام نسبت به فراگیرى آن‌ها سفارش بسیاری شده است. به عنوان نمونه در روایتی از [[رسول خدا]] صلى الله علیه و آله آمده است: واى بر هر مسلمانى که در هر هفته، یک روز را براى شناخت امر دین خود و پرسش از آن قرار ندهد.<ref> بحارالانوار، علامه مجلسى، ج ۱، ص ۱۷۶.</ref>
  
الف-واجبات
+
==انواع احکام شرعی==
 +
قوانین و احکام شرعی، دسته‌بندی‌های مختلفی دارند که رایج‌ترین آنها عبارتند از:
  
ا-تحقیق دراصول دین2- اجتهاد تحقیق یااحتیاط درفروع3-طهارت بدن لباس ومكان سجده درنماز4-طهارت مسجدوقرآن متنجس5-طهارت نام خدا ومعصومین تربت ازنجاست6-وضو غسل یاتیمم برای نماز7-غسل كفن حنوط دفن ونمازمیت8-نمازهای یومیه9-سایرنمازهای واجب(5مورد)10- واجبات نماز(11مورد)-11-رعایت اوقات نماز12-روبقبله كردن محتضر13-سترعورت درنمازبرای مرد14-پوشش كامل زن درنماز15-شناخت قبله برای نماز16-سجده های واجب وسهو17-روزه ماه مبارك رمضان18-خمس درمواردمذكوره19-زكات مال20-زكات فطره21-یكبارحج درعمر22-نجات جان مسلمان23-پیگیری شغل برای تامین معاش24-امربمعروف ونهی ازمنكر25-وجوب ازدواج درشرایط خطر26-اگاهی ازمسائل معاملات27-وفای بعهد28-سترعورت جزبرای زوجین[۱]
+
*احکام تکلیفی که مستقیماً وظایف انسان را بیان می‌کنند مثلاً می‌گوید [[نماز]] بخوان یا [[شراب خواری|شراب]] نخور؛ شامل: «[[واجب]]، [[حرام]]، [[مستحب]]، [[مکروه]]، [[مباح]]».
 +
*احکام وضعی که غیرمستقیم به وظایف انسان مربوطند و مثلا شرایط‌ صحت یک عمل را بیان می‌کنند؛ شامل: «صحیح، باطل، پاک، [[نجس]]».
 +
*حکم اَوّلی: حکم اولیه به احکامی می‌گویند که در شرایط عادی برعهده انسان است؛ مانند وجوب خواندن نماز صبح و حرمت نوشیدن شراب.
 +
*حکم ثانوی: حکم ثانویه حکمی است که در حالت اضطرار یا اجبار جاری می‌شود. مانند جایز بودن روزه‌خواری برای کسی که [[روزه]] سلامتش را به خطر می‌اندازد یا کسانی مجبورش کرده‌اند که این کار را انجام دهد.
 +
*[[حکم تأسیسی]]: حکم تأسیسی به احکامی می‌گویند که برای نخستین‌بار در [[شریعت]] [[اسلام]] جعل شده است.
 +
*[[حکم امضایی]]: حکم امضائی به حکمی گفته می‌شود که پیش از اسلام بوده و اسلام نیز آن را تأیید کرده است.
  
ب-حرامها
+
== فهرست واجبات و محرمات ==
  
1-افتاتوسط غیرمجتهد2-عبادات برای حائض ونفساء3-تخلی درمعابرعمومی وموقوفات خاص وروی قبرمومن وروبقبله یاپشت بان4- نجس كردن مسجدواموال ان5- -نجس كردن قرآن وتربت وحرم پیامبرومعصومین 6-بردن نجاست بمساجد7-رفتن بمسجدالحرام ومسجدپیامبروسایرمساجدوتوقف دران درحالت جنابت8-گذاشتن چیزی درمواردیادشده درحالت جنابت حیض ونفاس9-تخریب یآفروش اموال مساجد10-مس قرآن یانام خداوپیامبرومعصوم بی وضویادرحالت جنابت حیض ونفاس11-نوشتن قرآن بامركب نجس12-دادن قرآن بكآفر13-ایستادن یانشستن روی قرآن یانام خدا14-قرائت آیات سجده داربرا ی جنب حائض ونفسا15-سجده برای غیرخدا16-وضویاغسل ازظروف مرداری یانجس العین17-سه بار یابیشترشستن دروضو18-روزه یوم الشك بعنوان رمضان19-روزه عیدفطروقربان20-روزه مستحبی زن بی اجازه شوهر21-روزه مضرببدن22-حرامهادرمراسم حج23-مخالفت با مقررات حكومت اسلامی24-تقویت اسرائیل25-ازدواج بامحارم26-ازدواج باخواهرزن27-ازدواج زن مسلمان باكآفر 28-ازدواج دائم مردمسلمان باكآفر29-ازدواج بازن شوهرداركه بااوزناشده است30-ازدواج بازنی كه درعده عقدشده است 31-ازدواج بامادرودختروخواهرپسرمدخوله32-ازدواج درحال احرام33-ازدواج باهمسرسه طلاقه34-طلاق درحین حیض35-سفرزن بدون اجازه شوهر36-سفرفرزندبانهی والدین37-نزدیكی باهمسرزیر9سال38-نزدیكی بهنگام حیض39-نزدیكی درماه رمضان40-نگاه كردن بزن نامحرم41-رویت عورت دیگری بجزهمسر42-نگاه مردببدن مرددیگرباشهوت43-تماس بدنی بانامحرم44-معامله عین نجاست45-معامله اموال غصبی46-تجارت اشیائی كه منافع حرام دارند47-تجارت الات موسیقی48-معامله مالی كه مالیت ندارد49-معاملات ربوی50-معامله طلابطلاونقره بنقره51-معامله چیزی كه بقصدحرام باشد52-معامله مسكرات53-قمارودزدی54-ترك تعهدنذروقسم55-غصب مال یاحق دیگری56-ساختن ومزدوری ساخت طلاونقره57-رقص جزبرای همسر58-نشستن برسفره شراب59-بازی با پاسورونرد60-استماع موسیقی مطرب61-حضوردرمكان خطر62-نبش قبر63-ورودنطفه برحم نامحرم64-استعمال موادمخدرودخانی65-استعمال ظروف طلاونقره دراتاق66-اكل وشرب نجاست ومتنجس67-نوشیدن ازطروف طلاونقره68-اشامیدن ازظروف مرداری ونجس العین69-نوشیدن ابجووسایرمسكرات70-خوردن گوشت حیوان وطی شده71-خوردن گوشت وشیرحیوان مرده دراب72-خوردن گوشت درندگان73-خوردن گوشت فیل خرگوش وحشرات74-خوردن گوشت پرندگان دارای چنگال75-خوردن گوشت پرندگان بابال صاف درپرواز76-خوردن14 قسمت ازبدن حلال گوشت77-خوردن قطعه جداشده ازبدن زنده78-خوردن اشیاءخبیث وپلید79-خوردن خاك وگل80-خوردن مال حرام81-خورانیدن مال نجس یامتنجس82-فرارازجهاد83-اتهام زنابزن پارسا84-زنا85-لواط86-مساحقه87-قیادت88-قتل نفس89-ضرب وجرح90-عاق والدین91-محاربه وافسادفی الارض92-سحروجادو93-سخن چینی94-تجسس دركاردیگران95-كذب96-خیانت درامانت97-غیبت98-كفر99-شرك100-ارتداد [۲]
+
===واجبات===
  
==پانویس ==
+
ا. تحقیق  در [[اصول  دین]]، ۲.  اجتهاد  یا احتیاط  در  [[فروع دین]]، ۳. [[طهارت]]  بدن لباس  و  مکان  [[سجده]]  در  [[نماز]]،  ۴. طهارت  [[مسجد]] و  [[قرآن]]  متنجس، ۵. طهارت  نام خدا  و  معصومین  از  [[نجاسات|نجاست]]، ۶. [[وضو]] و [[غسل]]  یا  [[تیمم]]  برای  [[نماز]]، ۷. [[غسل]] و [[کفن]] و حنوط و [[دفن]]  و  [[نماز  میت]]، ۸. نمازهای  یومیه، ۹. سایر  نمازهای  واجب (۵ مورد)، ۱۰.  واجبات  نماز (۱۱ مورد)، ۱۱. رعایت  اوقات  نماز، ۱۲. رو  به [[قبله]]  کردن [[احتضار|محتضر]] ، ۱۳. ستر  عورت  در نماز  برای  مرد، ۱۴. پوشش  کامل  زن  در  نماز، ۱۵. شناخت  قبله  برای  نماز، ۱۶. سجده های  واجب  و  سهو، ۱۷. [[روزه]]  ماه  مبارک [[رمضان]] ، ۱۸. [[خمس]]  در موارد  مذکوره، ۱۹. [[زکات]]  مال، ۲۰. زکات  فطره،  ۲۱. یک بار  [[حج]] در عمر، ۲۲. نجات  جان  مسلمان،  ۲۳. پیگیری  شغل  برای  تامین  معاش، ۲۴. [[امر به معروف  و  نهی  از  منکر]]، ۲۵. وجوب  [[ازدواج]]  در  شرایط  خطر  به  [[گناه]]  افتادن ، ۲۶. اگاهی  از مسائل  معاملات، ۲۷. [[وفای  به عهد]]، ۲۸.  ستر عورت  جز  برای زوجین.
 +
 
 +
===محرمات===
 +
 
 +
۱. [[فتوا|افتاء]]  توسط  غیر  مجتهد، ۲. عبادات  برای  حائض  و نفساء ۳. تخلّی در معابر عمومی  و  [[وقف|موقوفات]]  خاص  و  روی  [[قبر]]  مومن  و  رو  به قبله  یا  پشت  به آن،  ۴.  نجس  کردن  مسجد و اموال ان،  ۵.  نجس  کردن  قرآن  و تربت  و  حرم  [[پیامبر]]  و  [[معصوم|معصومین]] ، ۶. بردن  نجاست  به  مساجد،  ۷. رفتن  به  [[مسجدالحرام]]  و  مسجد پیامبر و  سایر  مساجد و توقف  در آن در حالت  [[جنابت‌‌‌‌‌|جنابت]]،  ۸. گذاشتن چیزی در موارد یاد شده در حالت  جنابت  حیض  و نفاس، ۹. تخریب  یا  فروش  اموال  مساجد، ۱۰. مس [[قرآن]]  یا نام خدا و پیامبر  و  معصوم  بی  [[وضو]]  یا در حالت  جنابت  حیض و نفاس، ۱۱. نوشتن  قرآن  با مرکب  نجس،  ۱۲.  دادن  قرآن  به  [[کفر|کافر]]، ۱۳. ایستادن یا نشستن  روی  قرآن  یا  نام خدا، ۱۴. قرائت آیات  سجده دار برای  جنب حائض و نفساء، ۱۵. سجده برای  غیر  خدا، ۱۶. وضو  یا غسل از  ظروف  مرداری  یا  نجس العین، ۱۷. سه بار  یا بیشتر  شستن  صورت در وضو، ۱۸. [[روزه]] یوم الشک بعنوان رمضان، ۱۹. روزه [[عید فطر]] و [[عید قربان|قربان]]، ۲۰. روزه مستحبی  زن  بی  اجازه  شوهر، ۲۱. روزه مضر به  بدن، ۲۲. حرام ها در مراسم  حج، ۲۳. مخالفت  با  مقررات  حکومت اسلامی، ۲۴. تقویت  [[اسرائیل]]، ۲۵. [[ازدواج]]  با  محارم، ۲۶. ازدواج  با  خواهر  زن در حالی که هنوز خواهرش به عقد انسان است ، ۲۷. ازدواج  زن  مسلمان  با کافر ، ۲۸. ازدواج  دائم  مرد  مسلمان  با  کافر، ۲۹. ازدواج  با  زن  شوهردار  که  با او زنا شده است، ۳۰. ازدواج  با زنی  که  در عده  عقد شده است ، ۳۱. ازدواج با مادر و دختر و خواهر پسر مدخوله، ۳۲. ازدواج  در  حال  [[احرام]]، ۳۳. ازدواج  با همسر سه طلاقه، ۳۴. [[طلاق]]  در حین حیض،  ۳۵. سفر  زن  بدون  اجازه شوهر، ۳۶. سفر فرزند با نهی والدین، ۳۷. نزدیکی با همسر زیر ۹ سال، ۳۸. نزدیکی به هنگام  حیض،  ۳۹. نزدیکی در ماه رمضان، ۴۰. نگاه کردن  به زن  نامحرم، ۴۱. رویت عورت  دیگری  بجز همسر، ۴۲. نگاه مرد  ببدن  مرد دیگر  با  [[شهوت رانی|شهوت]]، ۴۳. تماس  بدنی  با  نامحرم، ۴۴. معامله عین  نجاست، ۴۵. معامله  اموال  [[غصب|غصبی]]، ۴۶. تجارت  اشیائی  که  منافع  [[حرام]] دارند، ۴۷. تجارت  آلات  موسیقی، ۴۸. معامله  چیزی  که  که  مالیت  ندارد،  ۴۹. معاملات [[ربا خواری|ربوی]]،  ۵۰. معامله طلا به  طلا  و  نقره به  نقره، ۵۱. معامله چیزی  که به قصد  حرام  باشد، ۵۲. معامله  مسکرات، ۵۳. [[قمار]] و  دزدی، ۵۴. ترک  تعهد [[نذر]] و [[قسم خوردن|قسم]]، ۵۵. غصب  مال یا  حق دیگری، ۵۶. ساختن و  مزدوری  ساخت  طلا و نقره، ۵۷. رقص جز برای  همسر، ۵۸. نشستن  بر  سفره [[شراب خواری|شراب]]، ۵۹. بازی  با  پاسور و  نرد، ۶۰. استماع موسیقی  مطرب، ۶۱. حضور در  مکان  خطر، ۶۲. [[نبش  قبر]]، ۶۳. ورود  نطفه  به رحم  نامحرم، ۶۴. استعمال  مواد  مخدر  و  دخانی، ۶۵. استعمال ظروف  طلا  و  نقره در اتاق، ۶۶. اکل  و  شرب  نجاست  و  متنجس، ۶۷. نوشیدن  از  طروف  طلا  و نقره ، ۶۸. آشامیدن از ظروف مرداری و نجس العین، ۶۹. نوشیدن آبجو و سایر مسکرات، ۷۰. خوردن گوشت حیوان وطی شده، ۷۱. خوردن  گوشت  و  شیر  حیوان  مرده در آب، ۷۲. خوردن  گوشت  درندگان، ۷۳. خوردن  گوشت  فیل و خرگوش  وحشرات، ۷۴. خوردن  گوشت پرندگان دارای چنگال، ۷۵. خوردن گوشت پرندگان با بال صاف در پرواز، ۷۶. خوردن ۱۴ قسمت  از بدن  [[حلال]]  گوشت،  ۷۷. خوردن  قطعه  جدا شده  از  بدن  زنده، ۷۸. خوردن اشیاء خبیث  و  پلید،  ۷۹. خوردن  خاک  و گل، ۸۰. خوردن  مال  حرام، ۸۱. خورانیدن مال نجس  یا  متنجس،  ۸۲. فرار از  [[جهاد]]،  ۸۳. اتهام  [[زنا]] به زن  پارسا، ۸۴.  زنا، ۸۵. لواط، ۸۶. مساحقه،  ۸۷. قیادت، ۸۸. قتل  نفس، ۸۹. ضرب  و  جرح، ۹۰. [[عقوق والدین|عاق]]  والدین، ۹۱. محاربه  و  افساد  فی الارض، ۹۲. سحر  و  جادو، ۹۳. [[سخن  چینی]]،  ۹۴. [[تجسس]]  در  کار دیگران، ۹۵. [[دروغ|کذب]]، ۹۶. خیانت در [[امانت]]،.  ۹۷. [[غیبت (گناه)|غیبت]]، ۹۸. [[کفر|کفر]]، ۹۹. [[شرک]]، ۱۰۰. [[ارتداد]].<ref> برگرفته از رساله عملیه آیت الله مکارم شیرازی. </ref>
 +
 
 +
==پانویس==
 
<references />
 
<references />
 +
 +
{{فقه}}
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= متوسط
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= متوسط
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}
  
 
[[رده:فقه]]
 
[[رده:فقه]]
 
[[رده:احکام]]
 
[[رده:احکام]]
 
[[رده:اسلام]]
 
[[رده:اسلام]]
 +
[[رده:مقاله های مهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۶

«احکام شرعی» در اصطلاح فقهی، قانون‌هایی هستند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نظر دین را در مورد هر کدام از رفتارهای انسان بیان می‌کنند.[۱] در اسلام نسبت به فراگیرى احکام شرعی سفارش بسیاری شده و به‌ فتوای فقیهان، یادگیری آن بخش از احکام که غالباً با آن‌ها سروکار داریم، واجب است.

حکمت احکام شرعی

  • با توجه به این که، تمام احکام الهی بر اساس مصالح و مفاسد است؛ یعنی هیچ چیزی بدون جهت، حلال و یا حرام نشده است، این طور نیست که احکام بدون حکمت و ملاک و معیار و آثار برای بشریت آورده شده و چرایی در آن راه نداشته باشد.
  • در آیات قرآن و روایات به صورت کلی و جزئی به برخی از حکمت های احکام اشاره شده است. در مواردی هم می توان از قرائن و روح کلی دستورات الاهی به این حکمت ها دست یافت.
  • اگر در مواردی حکمت و چرایی احکام فقهی بیان نشده، این خود دارای حکمت و مصلحتی است و آن پرورش روح تعبّد و عبودیت و بندگی در انسان است.
  • عقل آدمی محدود است و نمی تواند به همه جزئیات احکام دسترسی پیدا کند و اگر عقل آدمی نتوانست به جزئیات و حتی برخی از کلیات احکام پی ببرد، نباید احکام الاهی را ناقص دانسته و آن را رد نماید؛ زیرا علم و حکمت خدای بزرگ ایجاب می کند که هیچ فرمانی را بدون رعایت مصالح بندگانش صادر نکند.[۲]

ضرورت دانستن احکام شرعی

احکام، دستورهاى عملى اسلام در زمینه هاى عبادى، سیاسى، اقتصادى و مانند آن است و بر غیر مجتهد که نمى تواند احتیاط کند، واجب است در همه این مسائل از مجتهد جامع الشرایط تقلید کند.[۳]

به جهت اهمیت خاصى که دانستن احکام دین در زندگی یک مسلمان دارد، در اسلام نسبت به فراگیرى آن‌ها سفارش بسیاری شده است. به عنوان نمونه در روایتی از رسول خدا صلى الله علیه و آله آمده است: واى بر هر مسلمانى که در هر هفته، یک روز را براى شناخت امر دین خود و پرسش از آن قرار ندهد.[۴]

انواع احکام شرعی

قوانین و احکام شرعی، دسته‌بندی‌های مختلفی دارند که رایج‌ترین آنها عبارتند از:

  • احکام تکلیفی که مستقیماً وظایف انسان را بیان می‌کنند مثلاً می‌گوید نماز بخوان یا شراب نخور؛ شامل: «واجب، حرام، مستحب، مکروه، مباح».
  • احکام وضعی که غیرمستقیم به وظایف انسان مربوطند و مثلا شرایط‌ صحت یک عمل را بیان می‌کنند؛ شامل: «صحیح، باطل، پاک، نجس».
  • حکم اَوّلی: حکم اولیه به احکامی می‌گویند که در شرایط عادی برعهده انسان است؛ مانند وجوب خواندن نماز صبح و حرمت نوشیدن شراب.
  • حکم ثانوی: حکم ثانویه حکمی است که در حالت اضطرار یا اجبار جاری می‌شود. مانند جایز بودن روزه‌خواری برای کسی که روزه سلامتش را به خطر می‌اندازد یا کسانی مجبورش کرده‌اند که این کار را انجام دهد.
  • حکم تأسیسی: حکم تأسیسی به احکامی می‌گویند که برای نخستین‌بار در شریعت اسلام جعل شده است.
  • حکم امضایی: حکم امضائی به حکمی گفته می‌شود که پیش از اسلام بوده و اسلام نیز آن را تأیید کرده است.

فهرست واجبات و محرمات

واجبات

ا. تحقیق در اصول دین، ۲. اجتهاد یا احتیاط در فروع دین، ۳. طهارت بدن لباس و مکان سجده در نماز، ۴. طهارت مسجد و قرآن متنجس، ۵. طهارت نام خدا و معصومین از نجاست، ۶. وضو و غسل یا تیمم برای نماز، ۷. غسل و کفن و حنوط و دفن و نماز میت، ۸. نمازهای یومیه، ۹. سایر نمازهای واجب (۵ مورد)، ۱۰. واجبات نماز (۱۱ مورد)، ۱۱. رعایت اوقات نماز، ۱۲. رو به قبله کردن محتضر ، ۱۳. ستر عورت در نماز برای مرد، ۱۴. پوشش کامل زن در نماز، ۱۵. شناخت قبله برای نماز، ۱۶. سجده های واجب و سهو، ۱۷. روزه ماه مبارک رمضان ، ۱۸. خمس در موارد مذکوره، ۱۹. زکات مال، ۲۰. زکات فطره، ۲۱. یک بار حج در عمر، ۲۲. نجات جان مسلمان، ۲۳. پیگیری شغل برای تامین معاش، ۲۴. امر به معروف و نهی از منکر، ۲۵. وجوب ازدواج در شرایط خطر به گناه افتادن ، ۲۶. اگاهی از مسائل معاملات، ۲۷. وفای به عهد، ۲۸. ستر عورت جز برای زوجین.

محرمات

۱. افتاء توسط غیر مجتهد، ۲. عبادات برای حائض و نفساء ۳. تخلّی در معابر عمومی و موقوفات خاص و روی قبر مومن و رو به قبله یا پشت به آن، ۴. نجس کردن مسجد و اموال ان، ۵. نجس کردن قرآن و تربت و حرم پیامبر و معصومین ، ۶. بردن نجاست به مساجد، ۷. رفتن به مسجدالحرام و مسجد پیامبر و سایر مساجد و توقف در آن در حالت جنابت، ۸. گذاشتن چیزی در موارد یاد شده در حالت جنابت حیض و نفاس، ۹. تخریب یا فروش اموال مساجد، ۱۰. مس قرآن یا نام خدا و پیامبر و معصوم بی وضو یا در حالت جنابت حیض و نفاس، ۱۱. نوشتن قرآن با مرکب نجس، ۱۲. دادن قرآن به کافر، ۱۳. ایستادن یا نشستن روی قرآن یا نام خدا، ۱۴. قرائت آیات سجده دار برای جنب حائض و نفساء، ۱۵. سجده برای غیر خدا، ۱۶. وضو یا غسل از ظروف مرداری یا نجس العین، ۱۷. سه بار یا بیشتر شستن صورت در وضو، ۱۸. روزه یوم الشک بعنوان رمضان، ۱۹. روزه عید فطر و قربان، ۲۰. روزه مستحبی زن بی اجازه شوهر، ۲۱. روزه مضر به بدن، ۲۲. حرام ها در مراسم حج، ۲۳. مخالفت با مقررات حکومت اسلامی، ۲۴. تقویت اسرائیل، ۲۵. ازدواج با محارم، ۲۶. ازدواج با خواهر زن در حالی که هنوز خواهرش به عقد انسان است ، ۲۷. ازدواج زن مسلمان با کافر ، ۲۸. ازدواج دائم مرد مسلمان با کافر، ۲۹. ازدواج با زن شوهردار که با او زنا شده است، ۳۰. ازدواج با زنی که در عده عقد شده است ، ۳۱. ازدواج با مادر و دختر و خواهر پسر مدخوله، ۳۲. ازدواج در حال احرام، ۳۳. ازدواج با همسر سه طلاقه، ۳۴. طلاق در حین حیض، ۳۵. سفر زن بدون اجازه شوهر، ۳۶. سفر فرزند با نهی والدین، ۳۷. نزدیکی با همسر زیر ۹ سال، ۳۸. نزدیکی به هنگام حیض، ۳۹. نزدیکی در ماه رمضان، ۴۰. نگاه کردن به زن نامحرم، ۴۱. رویت عورت دیگری بجز همسر، ۴۲. نگاه مرد ببدن مرد دیگر با شهوت، ۴۳. تماس بدنی با نامحرم، ۴۴. معامله عین نجاست، ۴۵. معامله اموال غصبی، ۴۶. تجارت اشیائی که منافع حرام دارند، ۴۷. تجارت آلات موسیقی، ۴۸. معامله چیزی که که مالیت ندارد، ۴۹. معاملات ربوی، ۵۰. معامله طلا به طلا و نقره به نقره، ۵۱. معامله چیزی که به قصد حرام باشد، ۵۲. معامله مسکرات، ۵۳. قمار و دزدی، ۵۴. ترک تعهد نذر و قسم، ۵۵. غصب مال یا حق دیگری، ۵۶. ساختن و مزدوری ساخت طلا و نقره، ۵۷. رقص جز برای همسر، ۵۸. نشستن بر سفره شراب، ۵۹. بازی با پاسور و نرد، ۶۰. استماع موسیقی مطرب، ۶۱. حضور در مکان خطر، ۶۲. نبش قبر، ۶۳. ورود نطفه به رحم نامحرم، ۶۴. استعمال مواد مخدر و دخانی، ۶۵. استعمال ظروف طلا و نقره در اتاق، ۶۶. اکل و شرب نجاست و متنجس، ۶۷. نوشیدن از طروف طلا و نقره ، ۶۸. آشامیدن از ظروف مرداری و نجس العین، ۶۹. نوشیدن آبجو و سایر مسکرات، ۷۰. خوردن گوشت حیوان وطی شده، ۷۱. خوردن گوشت و شیر حیوان مرده در آب، ۷۲. خوردن گوشت درندگان، ۷۳. خوردن گوشت فیل و خرگوش وحشرات، ۷۴. خوردن گوشت پرندگان دارای چنگال، ۷۵. خوردن گوشت پرندگان با بال صاف در پرواز، ۷۶. خوردن ۱۴ قسمت از بدن حلال گوشت، ۷۷. خوردن قطعه جدا شده از بدن زنده، ۷۸. خوردن اشیاء خبیث و پلید، ۷۹. خوردن خاک و گل، ۸۰. خوردن مال حرام، ۸۱. خورانیدن مال نجس یا متنجس، ۸۲. فرار از جهاد، ۸۳. اتهام زنا به زن پارسا، ۸۴. زنا، ۸۵. لواط، ۸۶. مساحقه، ۸۷. قیادت، ۸۸. قتل نفس، ۸۹. ضرب و جرح، ۹۰. عاق والدین، ۹۱. محاربه و افساد فی الارض، ۹۲. سحر و جادو، ۹۳. سخن چینی، ۹۴. تجسس در کار دیگران، ۹۵. کذب، ۹۶. خیانت در امانت،. ۹۷. غیبت، ۹۸. کفر، ۹۹. شرک، ۱۰۰. ارتداد.[۵]

پانویس

  1. شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۴۲۶ق، ج‌۳، ص۳۵۰‌.
  2. "آیا احکام فقهی، چرایی دارند؟"، سایت اسلام کوئست.
  3. احکام عبادى، یوسفیان/ منتظرى، ص ۱۵.
  4. بحارالانوار، علامه مجلسى، ج ۱، ص ۱۷۶.
  5. برگرفته از رساله عملیه آیت الله مکارم شیرازی.
فقه
کلیات: تاریخ فقه، ابواب فقه، احکام، اجتهاد، منابع اجتهاد در فقه شیعه، تقلید، اصول فقه، قواعد فقهی
منابع: عروة الوثقى، شرایع الاسلام، علل الشرائع، لمعه، جواهرالكلام، المكاسب المحرمه، مدارک الاحکام و ...
↓ رده ها ↓
فقه: فقیهان، منابع فقهی، اصطلاحات فقهی، آیات الاحکام، منابع اجتهاد در فقه شیعه، قواعد فقه
اصول فقه: اصول فقه، اصولیون، منابع اصول فقه، اصطلاحات اصول فقه
احکام: احکام، احکام عبادی، احکام اقتصادی، احکام خانواده، احکام روابط اجتماعی، احکام قضایی و جزایی، احکام اطعمه و اشربه، اصطلاحات احكام