وفای به عهد

«وفای به عهد و پیمان»، از قوانین بین‌المللى اسلام است و هیچ کس حق ندارد به عهدش بى‌وفایى کند، حتى نسبت به کفار. در قرآن و روایات، وفای به عهد از ویژگی‌های مؤمنان شمرده شده و بر آن بسیار تأکید شده است.

وفای به عهد در قرآن

• وفای به عهد علامت ایمان: قرآن مجید یكی از ویژگی ها و خصوصیات افراد باایمان را وفای به عهد می داند و می فرماید: «وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ»؛ مؤمنان آنها هستند كه امانت ها و عهد خود را مراعات می كنند.

• وفای به عهد نشانه نیكوكاران: در جای دیگر، قرآن مجید وفای به عهد را نشانه افراد نیكوكار دانسته و می فرماید: «... وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا ...»؛ و نیكوكاران كسانی هستند كه به عهد خود (هنگامی كه عهد بستند) وفا می كنند... .

• وفای به عهد از اوصاف پیامبران: «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ ۚ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا»؛ در كتاب آسمانی خود از اسماعیل یاد كن كه او در وعده هایش صادق و رسول و پیامبر بزرگی بود. در این آیه وفای به عهد را پیش از مقام نبوت و رسالت می آورد، گویی كه وفای به عهد پایه نبوت است.

• مسؤلیت در برابر وفای به عهد: «... وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ ۖ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا»؛به عهد (خود) وفا كنید كه از عهد سؤال می شود.

وفای به عهد در روایات

در روایات نیز به وفای به عهد و پیمان توصیه فراوان شده است:

الف. وفای به عهد، ویژگی‌ مؤمنان:

• پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «من كان یؤمن بالله والیوم الآخر فلیَفِ اذا وعدَ»؛ آن كس كه به خدا و روز جزا ایمان دارد باید به وعده خود وفا كند.

• امام علی علیه السلام فرمود: «ان الوفاء بالعهد من علامات اهل الدین»؛ وفای به عهد از نشانه های مردم متدین است.

• در حدیث دیگری رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «لا دینَ لمن لا عهدَ له»؛ كسی كه پای بند به پیمان خود نباشد دین ندارد.

ب. وفای به عهد، از حقوق ایمانی:

• امام صادق علیه السلام فرمود: «المؤمن اَخو المؤمن عینُه و دلیلُه لایخونُه و لایظلمُه و لایغشّه ولایَعده عِدَة فیُخلفه»؛ مؤمن برادر مؤمن و مانند چشم و راهنمای اوست، به او خیانت نمی كند و ستم روا نمی دارد و او را فریب نمی دهد و به او وعده ای نمی دهد كه تخلّف كند.

ج. ارزیابی توانایی، هنگام تعهد:

• امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «لاتَعِد بما تعجزُ عن الوفاء»؛ چیزی را كه از وفاكردن به آن عاجزی وعده مكن.

• امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: «لا تَعِدَنّ عِدَةً لاتثِقُ من نفسك بِإنجازها»؛ چیزی را كه یقین به وفای آن نداری وعده مده.

د. خُلف وعده، علامت نفاق:

• رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «آیة المنافق ثلاثٌ إذا حدِث كَذِب و إذا وعدَ أخلفَ و إذا ائتُمن خانَ»؛ نشانه منافق سه چیز است: دروغگویی، پیمان شكنی و خیانت در امانت.

ه. خُلف وعده، موجب خشم خدا:

• امام علی علیه السلام در فرمان خود به مالك اشتر فرمود: «إیاك... ان تَعِدَهم فتتبع موعدَك بخُلفك... و الخُلف یوجب المَقت عندالله و الناس قال الله تعالی «كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ»...»؛ بپرهیز از این كه به مردم وعده بدهی و تخلّف كنی... زیرا (تخلف از وعده) موجب خشم خدا و مردم خواهد شد، چنانكه قرآن می فرماید: «نزد خدا بسیار خشم آور است كه بگویید چیزی را كه به آن عمل نمی كنید...».

• امام صادق علیه السلام فرمود: «عِدَةُ المؤمن اَخاه نذرٌ لا كفّارَة له فمن أخلف فبخُلف الله بدأ ولِمَقته تعرّض و ذلك قوله: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ» 💠 «كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ»»؛ وعده مومن به برادرش مانند نذری است که کرده، پس اگر به آن وفا نکند گویی با خدا خلف وعده کرده و در معرض خشم او قرار گرفته است، چنانكه فرمود: «ای مؤمنان! چرا چیزی را می گویید که خود عمل نمی کنید؟ نزد خدا به شدت موجب خشم است که چیزی را بگویید که خود عمل نمی کنید».

منابع

• نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، محمدرضا مهدوی كنی.