مصباح المتهجد (کتاب)
 | |
| نویسنده | شیخ طوسی |
| موضوع | ادعیه و زیارات |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«مصباح المتهجد و سلاح المتعبد» تألیف شیخ طوسى (م، ۴۶۰ ق) در موضوع ادعیه و زیارات و اعمال مستحبی در طول سال مى‌باشد. «مصباح المتهجد» از کتب معتبر شیعه به شمار مى آید و از زمان نگارش تا حال پیوسته مورد توجه علما و مردم بوده و آثار متعددی پیرامون نوشته شده است.
مؤلف
شیخ ابوجعفر محمد طوسی (۳۸۵-۴۶۰ ق) معروف به «شیخ الطائفه»، از فقیهان، محدثان و عالمان بزرگ شیعی در قرن پنجم هجری است. او در طوس به دنیا آمد و در سال ۴۰۸ق به بغداد مهاجرت کرد.
از اساتید برجسته وی، شیخ مفید، حسین بن عبیداللَّه غضایری و سید مرتضی علم‌الهدی بوده اند.
وی صاحب آثار ارزشمند در علوم اسلامی از جمله دو کتاب فقهی "تهذیب" و "استبصار" از کتب اربعه جوامع حدیثی شیعه می باشد. عظمت او در فقه به حدی بود که تا مدت طولانی فقهای شیعه را تحت تاثیر آراء خود قرار داد، و فقه شیعه از حالت پویایی خود خارج شد.
معرفی کتاب
هنگامى که شیخ طوسى در سال ۴۰۸ هجرى به بغداد وارد شد با استفاده از کتابخانه «شاپور» -که بعدها به دست جنایتکاران تاریخ در آتش سوخت- و همچنین با استفاده از کتابخانه استاد خود، سید مرتضی شروع به جمع آورى روایات اصول معتبره شیعه و کتاب هایى که به دست یاران ائمه علیهم السلام نگاشته شده بود کرد. کتاب هاى ارزشمندى که تا آن زمان باقى بوده و شیخ طوسى در کتب خود به آنها اشاره دارد. وى کتاب تهذیب الأحکام و استبصار و کتاب حاضر یعنى کتاب «مصباح المتهجد» را در همان زمان نگاشته است.
موضوع کتاب «مصباح المتهجد» ادعیه و زیارات است. شیخ طوسى در این کتاب به عباداتى که در طول سال مستحب است و دعاهاى مستحب اشاره دارد. شیخ طوسى بخشى از احکام فقهى که مربوط به عبادات مى شود را نیز در کتاب خود آورده است. برخى از عنوان هاى این کتاب عبارت است از: طهارت، نماز، اعمال هفته، اعمال روز جمعه، دعاهاى هفته، دعاهاى ماه رمضان و... .
کتب مرتبط
کتاب «مصباح المتهجد» از کتاب هاى معتبر روایى شیعه به شمار مى آید و از زمان نگارش تا حال پیوسته مورد توجه علما و مردم بوده است. علماى بزرگ شیعه نیز آن را خلاصه، ترجمه و شرح کرده و تألیفات فراوانى در رابطه با آن نگاشته اند.
شخصیت هاى بزرگى مانند، سید ابن طاووس در «إقبال الأعمال»، شیخ عباس قمی در «مفاتیح الجنان» و کفعمی و علامه حلی در نوشته هاى خود از این کتاب بهره برده اند.
سید بن طاووس همچنین در سال ۶۳۵ هجرى پنج کتاب در تکمیل کتاب مصباح المتهجد نگاشت، از جمله: فلاح السائل در اعمال شبانه روز، الدروع الواقیة در اعمال ماه هاو إقبال الأعمال در اعمال سال.
با توجه به استقبال فراوانى که از این کتاب شده شیخ طوسى خود تصمیم به خلاصه کردن این کتاب گرفت تا بهتر مورد استفاده عموم قرار گیرد و نام آن را «مصباح المتهجد صغیر» نهاد. علماى دیگرى نیز این کتاب را خلاصه کرده اند از جمله: شیخ نظام الدین سلیمان بن حسن مهرشتى با نام «قبس الإصباح فی تلخیص المصباح» و علامه حلى که به درخواست وزیر محمد بن قوهدى کتاب «مصباح المتهجد» را خلاصه کرده و نام آن را «منهاج الصلاح فی مختصر المصباح» گذارده است.
علماى بزرگى نیز به ترجمه این کتاب پرداخته اند مانند: سید على بن محمد بن اسد الله امامى اصفهانى معاصر با صاحب ریاض و شیخ عباس قمى، که «مصباح المتهجد» را در سال ۱۳۳۱ هجرى به فارسى ترجمه کرده است. این کتاب در حاشیه کتاب مصباح به چاپ رسیده است.
علماى بزرگى نیز کتاب «مصباح المتهجد» را شرح نموده اند مانند: سید بهاءالدین على بن غیاث الدین عبدالکریم و سید زین الدین على بن عبدالحمید حسینى نجفى.
نسخه‌ها و چاپ کتاب
- نسخه اى در کتابخانه آستان قدس رضوی که تاریخ نگارش آن به چهل سال بعد از وفات شیخ طوسى برمى گردد، یعنى سال ۵۰۰ هجرى.
- نسخه اى در کتابخانه شیخ اسماعیل انصارى که تاریخ نگارش آن ۱۰۸۲ هجرى است.
- نسخه اى چاپ شده که متعلق به شیخ عباس قمى، صاحب مفاتیح الجنان مى باشد.
چاپ فعلی این کتاب نیز توسط استاد على اصغر مروارید و حجت الاسلام شیخ ابوذر بیدار، تصحیح و تحقیق شده و براى آن مقدمه اى آورده اند. در پایان آن نیز فهرست آیات و سوره ها، فهرست لغات، فهرست روز و ماه و سال، فهرست أعلام و... آمده است.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
متن کتاب
