فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام (کتاب)
 | |
| نویسنده | قطبالدين راوندى |
| موضوع | تفاسير فقهی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
| محقق | سید احمد حسينی |
|
| |
کتاب «فقه القرآن فى شرح آیات الأحکام» تألیف قطبالدین سعید بن هبةالله راوندى (م، ۵۷۳ ق)، از نخستین تفاسیر فقهی مهم شیعه بهصورت موضوعی میباشد. در این کتاب، آیاتى که مربوط به مباحث فقهى است، با جامعیت کمنظیرى جمعآورى شده است.
محتویات
مؤلف
قطبالدین سعید بن هبةالله راوندى (م، ۵۷۳ ق)، محدث، مفسر، متکلم، فقیه، فیلسوف و تاریخدان بزرگ شیعه در قرن ششم هجرى است.
فضل بن حسن طبرسى (صاحب مجمع البیان)، از استادان راوندی و ابن شهر آشوب از شاگردان مبرّز اوست.
قطب الدین راوندی آثار بسیاری دارد و در بیشتر رشتههای علوم اسلامی تألیف نموده است. برخی از تألیفات او عبارتند از: الخرائج والجرائح، قصص الأنبياء، اِحکام الاَحکام، الاختلاف بین مفید و المرتضى، اسباب النزول، تهافت الفلاسفة و فقه القرآن.
قطب راوندى در سال ۵۷۳ ق. در شهر قم دیده از جهان فروبست و اکنون قبر مطهرش در صحن بزرگ حرم حضرت معصومه علیهاالسلام قرار دارد.
معرفی کتاب
کتاب «فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام» یکی از آثار مهم در زمینه استنباط و استخراج احکام شرعی از آیات قرآن است و به دلیل جامعیت آن، از پیشگامان در این زمینه محسوب میشود.
قطب الدین راوندى در رابطه با انگیزه نگارش کتاب خود می گوید: «چیزى که مرا برانگیخت تا دست به نگارش چنین کتابى بزنم این بود که در میان پژوهشگران کتابى را نیافتم که به خوبى به بررسى این مهم پرداخته باشد، یعنى کتابى که در آن فقه قرآن یا سخنان خداوند متعال بررسى شده باشد، در دست نبود. پس بر آن شدم که در مورد همه مباحث مربوط به آن مانند: لفظ و معنا و ظاهر و باطن آیاتى که درباره احکام شرعی فروفرستاده شده است به بررسى بپردازم. نظر علماى شیعه این است که ما پس از روایات محکم و معتبرى که از ائمه معصوم علیهم السلام داریم با بودن اجماع، دیگر یقین پیدا مىکنیم که به چشمه زلال معرفت دست یافتهایم ولى چه زیبا است که افزون بر سخنان امامان معصوم علیهم السلام آیاتى از قرآن نیز باشند که چشمان ما را روشن نمایند و دلیل ما را محکم و یقین ما را فزونى بخشند. به این خاطر دست به کار نگارش این کتاب شدم تا با مبانى و استدلال هاى محکم خود خواننده را راضى و بىنیاز سازد و به راحتى به درک مطالب آن نایل آید بى آن که سخن به درازا کشد و در بیان مقصود، ایجاد اخلال نماید و هر فقیه دانشمندى با دیدنش آن را تصدیق نماید و به آن رضایت دهد و از خداوند متعال انجام این مهم را خواستارم.»
این کتاب یک اثر بزرگ و ماندگار در نوع خود به شمار مىرود و با گذشت نزدیک به هزار سال از نگارش آن، هنوز مباحث آن توجه محققان و فقها را به خود معطوف ساخته است. مرحوم آیت الله نجفى مرعشى در این باره مىگوید: «از کسانى که در این میدان گوى سبقت را از دیگران ربوده و جزء چهرههاى درخشان درآمده، عالم فرزانه، نامآور وارسته و آگاه به علوم اسلامى، اندیشمند، محدث، مفسر، متکلم بزرگ، شخصیت بىنظیر و اعجوبه زمان، شیخ قطب الدین ابىعلى سعید بن هبةالله راوندى کاشانى است... وى با یادگار خود به نام «فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام» خدمت بزرگى به فقه و فقیه پرورى نمود. این کتاب از مهمترین کتابهاى نگاشته شده در این باره است و کمتر نمونه و همانندى براى آن مىتوان یافت».
ویژگیهاى کتاب
کتاب حاضر به ترتیب مباحث ابواب فقهى یعنى از طهارت تا دیات مرتب و نگاشته شده است و گفتنىهاى درخور توجه که با مباحث تفسیرى و فقهى در هم آمیخته شده، در آن به خوبى خودنمایى مىکند. هر باب مشتمل بر آیات مربوط و فروع فقهی مترتب بر آن است و به همین علت بیشتر به تفسیر موضوعی آیات شباهت دارد. این کتاب، در نهایت ایجاز و اختصار نگاشته شده است؛ به طوری که در بیشتر موارد، ایجاز سبب ابهام آن میگردد.
نوشتههاى قطب راوندى از نظریات شیخ طوسی در دو کتاب «التبیان فی تفسیر القرآن» و «الاستبصار فیما اختلف فیه من الأخبار» تأثیر پذیرفته، به گونهاى که توجه خاصى به نظریات سید مرتضى علم الهدى در کتاب «الانتصار فی انفرادات الإمامیة» کرده است. این مطلب را با دقت در متن این کتاب به آسانى مىتوان یافت، به شکلى که در برخى از موارد عین عبارت آنها نقل شده بدون آن که هیچ گونه تغییر یا تصرفى در عبارت آنها صورت گرفته باشد. البته این بدان معنا نیست که مؤلف از قدرت اجتهاد و استنباط بىبهره بوده، زیرا در بسیارى جاها مىبینیم که وى همانند فقیهى قدرتمند به بررسى و تحلیل مباحث فقهى و تفسیرى مىپردازد و نظریات جدید و استوارى را مطرح مىسازد.
یکى دیگر از ویژگی هاى این کتاب، تلفیقى نوین است که ایشان توانسته میان نظریات فقهى و تفسیرى که به ظاهر با هم اختلاف دارند، به نوعى سازگارى ایجاد نماید. گاهى که به منابع فقهى و روایى مراجعه مىکنیم، گمان مىرود علما و دانشمندان اسلامى در این زمینه با هم اختلاف نظر دارند، ولى پس از آن که به این کتاب برمىگردیم، با شگفتى مىبینیم که ایشان آن نظریات را جمع کرده و با بیان ساده و زیبایى یکجا آورده است.
از دیگر ویژگی هاى این کتاب، بیان نظریات اختلافى میان عالمان شیعه و سنى است که به شکلى دقیق به بررسى آنها پرداخته و در برخى موارد، فصل هاى متعددى در توضیح آن اختصاص داده و از دریچههاى گوناگون به آنها نگریسته است.
منابع
- نرم افزار جامع تفاسیر نور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
