مناقب الامام علی بن ابی‌طالب‌ (ابن مغازلی) (کتاب)


نویسنده	ابن مغازلی
موضوع	فضایل امام علی علیه‌السلام
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

«مناقب الامام على بن ابى‌طالب علیه‌السّلام» معروف به «مناقب ابن مغازلی» تألیف علی بن محمد مغازلی (م، ۴۸۳ ق) است، که حاوى فضایل و مناقب مشهورى دربارۀ امام علی علیه‌السّلام مى‌باشد.

معرفی کتاب

مؤلف درباره انگیزۀ تألیف کتاب خود مى‌نویسد: چون دوستىِ اهل بیت پیامبر(ص) و چنگ زدن به ریسمان ولایت ایشان را تنها روش و راه مستقیم یافتم، به اندازۀ شناخت خویش، به جمع‌آورى فضائل ایشان از آیات قرآن و فرمایشات نبوى و نیز ذکر معجزاتى که از جانب ایشان بروز کرده است، پرداختم، تا بدین وسیله براى روز بازگشت ذخیره‌اى فراهم آورم و امید نجات داشته باشم.

این کتاب به ویژه بین شیعیان متداول بوده و علمایى چون ابن بطریق حلی در «الخصائص»، اربلى در «کشف الغمة»، سید بن طاوس در «الطرائف»، علامه حلى در «نهج الحق» و علامه مجلسى در «بحارالأنوار» در سطح وسیعى از آن بهره گرفته‌اند.

مؤلف این کتاب را به یکى از بزرگان زمان خود -که نسبت به خلوص اعتقاد وى به ولایت اهل‌بیت علیهم‌السّلام اعتقاد داشته است-، اهداء نموده است و از بزرگان معاصر وى کسى را جز شرف‌الدین ابوالقاسم على بن طراد زینبى هاشمى (۵۳۸-۴۶۲ ق) سراغ نداریم. وى حدود ۲۱ سال با مؤلف این کتاب هم عصر بود.

کتاب «مناقب» در سال سال ۱۴۲۴ ق. با تصحیح محمدباقر بهبودى و همراه با مقدمۀ آیت الله مرعشى نجفى در یک جلد، به ضمیمۀ «مناقب على بن ابى‌طالب» ابن اخى تبوک کلابی (متوفاى ۳۹۶ ق)، منتشر شده است. این اثر توسط سید محمدجواد مرعشى نجفى به فارسى نیز ترجمه شده است.

محتوای کتاب

کتاب «مناقب» با خطبه‌اى در ستایش پروردگار و با عباراتى برگرفته از کتاب شریف نهج‌البلاغه و نیز سلام و صلوات بر پیامبر(ص) و خاندان گرامى، به ویژۀ امیرالمؤمنین(ع) و امام حسن و امام حسین علیهما‌السلام و دیگر ائمه علیهم‌السّلام آغاز مى‌شود. تعابیر زیبا و بلندى که مؤلف به کار مى‌برد، نشانگر علاقه و شناخت عمیق وى نسبت به این خاندان پاک است.

سپس به ذکر شجره‌نامه حضرت على(ع) و نام مادر گرامى ایشان و نیز محل تولدشان مى‌پردازد. در ادامه کنیه‌هاى امام و پس از آن به زمان شهادت ایشان را یادآور مى‌شود.

در بخش دیگر، روایاتى را که در باب تقدّم اسلام امیرالمؤمنین(ع) بوده فراهم آورده و سپس به ذکر احادیث و مناقب مهم و مشهورى مانند: حدیث غدیر، حدیث منزلت، حدیث طیر مشوی، حدیث مدینة العلم، حدیث رد الشمس، حدیث مؤاخاة و... مى‌پردازد.

در لابلاى روایاتى که به ذکر مناقب خاص امیرالمؤمنین مى‌پردازد، روایاتى در منقبت و فضایل همه اهل بیت علیهم‌السّلام -که شامل امام علی نیز می شود- نیز فراهم آمده است، از جمله حدیث ثقلین، حدیث سفينه و حدیث مباهله.

همچنین آیاتى را که در فضل على بن ابى‌طالب علیه‌السّلام و اهل‌بیت علیهم‌السّلام نازل شده، یادآور مى‌شود؛ آیاتى نظیر مودت ذوى القربى، آیه تطهیر، آیه ولایت.

در ادامه به بیان جریان ازدواج حضرت محمد با حضرت خدیجه و خطبۀ جناب ابوطالب در مراسم تزویج ایشان و نیز تاریخ وفات حضرت خدیجه و غیره پرداخته شده است. در این قسمت دو روایت نقل شده، مبنى بر این که اولین مسلمان خدیجه(س) بوده است.

مؤلف بخش دیگرى از کتاب را به بیان فضائل فاطمه زهرا(س) و جایگاه ایشان نزد پدر بزرگوارشان اختصاص داده و روایاتى را در باب محبت پیامبر اکرم(ص) نسبت به حسنین علیهما‌السلام و نیز خبر شهادت امام حسین(ع) ذکر کرده است.

روایات موجود در این کتاب از اعلام و ثقات محدثین نقل شده است. روانى تعبیر و کلمات در ذکر سلسلۀ سند و... از دیگر ویژگى‌هاى این اثر شریف است. احادیث مرسل در این کتاب بسیار نادر است، که این خود عامل مهمى در اطمینان یافتن به محتویات آن به شمار مى‌رود. سند برخى از احادیث این کتاب به ائمه طاهرین علیهم‌السّلام منتهى مى‌شود.