ابن مغازلی
«على بن محمد واسطی» معروف به «ابن مغازلى» (م ۴۸۳ ق)، فقیه، ادیب، مورخ و محدث برجسته مسلمان در قرن پنجم قمری است. کتاب «مناقب على بن ابىطالب علیهالسلام» -در بیان فضایل امام علی علیهالسلام- از مهمترین آثار اوست.
| نام کامل | على بن محمد مغازلی واسطی |
| زادگاه | واسط، عراق |
| وفات | ۴۸۳ قمری |
| مدفن | واسط |
|
| |
| اساتید |
محمد بن احمد ازهرى، ابوغالب واسطى، ابوطاهر بغدادى، على بن عمر واسطى، محمد بن اسماعيل علوى، علی بن عبدالصمد هاشمی، احمد بن محمد خطیب،... |
| شاگردان |
ابوعبداللّه محمد واسطی، محمد بن فتوح حمیدی، علی بن طراد بغدادی، خمیس بن علی حوزی، علی بن شیران واسطی،... |
| آثار |
مناقب الامام على بن ابىطالب علیهالسلام، تاریخ واسط، مناقب الشافعى، شرح الجامع الصحيح،... |
زندگینامه
ابوالحسن علی بن محمد بن محمد بن طیّب مغازلی واسطی، مشهور به ابن مغازلی، در شهر واسط در عراق متولد شد. اشتهار وى به «ابن مغازلى» بدان خاطر بوده كه یکى از اجداد وى در محله «مغازليان» شهر واسط ساكن بوده است. او را از آن جهت که مدتی در واسط به خطابت پرداخته «خطیب» نیز میخوانند.[۱]
ابن مغازلی بنا به گفته شاگردش خمیس حوزی، «مالکی» مذهب بوده است،[۲] ولی برخى ديگر مانند ابن بطریق او را «شافعی» دانستهاند،[۳] كه دومى صحيحتر به نظر مىرسد؛ زيرا او کتابى درباره مناقب شافعى نوشته و در آن مرجحات مذهب شافعى بر سائر مذاهب را بيان داشته است. مؤلف کتاب «النكت و اللطائف» ادعا مىكند كه ابن مغازلى شيعه بوده كه تقيه میکرده و يا «قاصى» (قصه گو و داستان سرا) بوده كه فهم حديث نداشته و بنابر این احاديثى را كه او روايت مىكند نبايد معتبر دانست.
سمعانی بر آگاهی او در زمینه رجال واسط و روایات ایشان تأکید نموده[۴] و خمیس حوزی از دانش او در فقه سخن گفته است.
از دیدگاه رجالی، ابننقطه او را از ثقات شمرده،[۵] اما ابننجار به اغلاط او اشاره کرده و ضبط او را مورد نقد قرار داده است.[۶]
ابن مغازلی در اواخر عمر به بغداد آمد و سرانجام در سال ۴۸۳ قمری، هنگامی که قصد گرفتن وضو در رود دجله را داشت، غرق شد.[۷] جنازه وى به واسط منتقل و در آنجا مدفون شد.
تحصیل و استادان
با توجه به استماع حدیث ابن مغازلی در واسط در سال ۴۳۴ ق،[۸] میتوان زمان تحصیلش را تخمین زد. به گفته سمعانی، وی از دانشمندان مشهور واسط بوده و علما و محدثان واسط و احادیث ایشان را خوب میشناخته و به فراگیری و استماع حدیث اهتمام بسیار میورزید.[۹]
او از اساتید متعددی علم حدیث و فقه و ادبیات آموخت. برخى مشايخ وى كه در صدر اسناد روايى وى قرار دارند عبارتند از: احمد بن محمد بن عبدالوهاب بن طاوان، ابوبكر سمسار واسطى (م ۴۴۸ ق)، ابن دبثائى محمد بن احمد ازهرى، ابوغالب بن بشران نحوى واسطى (م ۴۶۲ ق)، ابومحمد حسن بن احمد بن موسى غندجانى (م ۴۶۷ ق)، ابونصر طحان، ابوطاهر بغدادى، على بن عمر ابوالحسن واسطى، محمد بن اسماعيل ابوجعفر علوى نقيب واسط، علی بن عبدالصمد هاشمی، ابوبکر احمد بن محمد خطیب، ابوالحسن احمد بن مظفر عطار و ابوعبدالله محمد بن علی شجری.[۱۰]
شاگردان و راویان
از شاگردان و کسانی که از علی بن محمد مغازلی روایت کردهاند عبارتند از: پسرش ابوعبداللّه محمد،[۱۱] ابوعبدالله محمد بن فتوح حمیدی، ابوالقاسم علی بن طراد بغدادی، ابوالکرم خمیس بن علی حوزی و ابوالقاسم علی بن شیران واسطی.[۱۲]
آثار و تألیفات
ابن مغازلی دارای تصنیفات گوناگونی است که معروفترین آنها عبارتند از:
- مناقب امیرالمؤمنین على بن ابىطالب علیهالسلام؛ که مورد توجه علمای بزرگ شیعه مانند ابن بطریق حلی در «الخصائص»، اربلى در «کشف الغمة»، سید بن طاوس در «الطرائف» و علامه حلى در «نهج الحق» قرار گرفته است.
- تاریخ واسط؛ که خود ذیلی بر تاریخ واسط بحشل (م ۲۹۲ ق) بود؛ سمعانى و ذهبى از این کتاب استفاده كردهاند، اما نسخهاى از آن اينک موجود نيست.
- مناقب الشافعى و مرجحات مذهبه على سائر المذاهب.
- شرح الجامع الصحيح.
پانویس
- ↑ ابوطاهر سلفی، سؤالات، ج۱، ص۳۴.
- ↑ ابوطاهر سلفی، سؤالات، ج۱، ص۳۳.
- ↑ یحیی بن بطریق، عمده، ص۲۱.
- ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۳، ص۴۴۶.
- ↑ محمد بن نقطه، الاستدراک، ج۱، ص۲۳۱.
- ↑ محمد بن نجار، ذیل تاریخ بغداد، ج۴، ص۷۱.
- ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۳، ص۱۱۳.
- ↑ ابن مغازلی، مناقب علی بن ابیطالب، ج۱، ص۲۵.
- ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۳، ص۱۱۳.
- ↑ عبدالکریم سمعانی، الانساب، ج۳، ص۴۴۶.
- ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۳، ص۱۱۳.
- ↑ یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۱۷، ص۲۱۵.
منابع
- "علی بن محمد مغازلی"، دائرةالمعارف مؤلفان اسلام، ج۳، ص۲۶۴.
- "ابنمغازلی"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۴، ص۱۷۸۸.
- "ابن مغازلی، علی بن محمد"، ویکی نور.
