جامع الأحادیث النبویة (کتاب)

نویسنده	جعفر بن احمد ابن رازی
موضوع	احادیث شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
مصحح	محمد حسینی نیشابوری

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

کتاب «جامع الأحاديث النبویه» اثر «جعفر بن احمد بن علی قمی رازی» یکی از مشایخ شیخ صدوق است. این کتاب از نخستین تألیفات شیعه، راجع به احادیث مختصّ به پیامبر اکرم صلى الله عليه و آله است که به صورت الفبایی به نگارش درآمده و احادیث آن منحصر در موضوع خاصی نیست.

معرفی کتاب

اين اثر شامل 110 صفحه و حدود 700 حدیث مسند از رسول اكرم صلى الله عليه و آله است كه بسان «الجامع الصغير» سيوطى به ترتيب الفباء تنظيم گشته است و مصنف فقط در ابتداى هر باب، سند را ذكر مى كند. عالمانى چون آقا بزرگ تهرانى در الذريعه و سيد محسن امين در اعيان الشيعه، شمار احاديثش را حدود هزار حديث، ذكر كرده اند كه اشتباه است.

با توجّه به مقدمه کتاب، روشن می‌شود که مؤلّف، این کتاب را به درخواست شخصی نوشته است، زيرا در ابتداى آن مى نويسد: «خداوند عزتت را مستدام بدارد! از من خواستى بخشى از الفاظ رسول الله صلى الله عليه و آله را كه در جلسه مذاكره از من شنيده بودى، به ترتيب حروف معجم سامان دهم؛ از اين رو به خاطر خدا و رسول، درخواست تو را به انجام رساندم، و براى اين كه به فهم نزديكتر باشد، آن را مختصر كردم و جز اولين سند هر باب، سندهايش را حذف كردم...».

مصحح كتاب حاضر گويد: اخبارى كه مرحوم علامه مجلسى در بحارالأنوار آورده و مأخذش را -به اشتباه- «الإمامة والتبصرة» دانسته، به جز هفت روايت، همه از كتاب «جامع الأحاديث» است.

منابع و اسناد کتاب

بيشتر روايات اين كتاب در كتاب «الجعفريات» از اسماعيل بن موسى بن جعفر عليه السلام است؛ هم او كه ساكن مصر بود و احاديثش از راه فرزندش (موسی بن اسماعيل) به محمد بن اشعث كوفى ـ كه ساكن مصر بود ـ منتقل شد و فرزند اشعث رواياتى از عامه را بدان افزود و به همين جهت، اين كتاب به «اشعثيات» هم شهرت گرفت.

همچنين، مصنف به واسطه سهل بن احمد ديباجى و محمد بن عبدالله شيبانى و هارون بن موسی تلعكبرى، از محمد بن محمد اشعث، از موسى فرزند اسماعيل بن موسى بن جعفر عليهماالسلام، از پدران بزرگوارش، از رسول اكرم صلى الله عليه و آله نقل مى نمايد.

طريق ديگر مؤلف، محمد بن خلف از ابوحمران موسى بن ابراهيم مروزى، از امام موسى بن جعفر، از پدران بزرگوارش عليهم السلام، از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله است.

نمونه‌اى از روايات كتاب

• خوشبخت ترين مردم به بركت اسلام، اهل فارس هستند.
• كاملترين مؤمنان در ايمان، خوش اخلاقترين آنان است.
• بزدلى و شكمباركى بد ياورانى بر دين انسان اند.
• گروهى كه به عدل و قسط قيام نمى كنند، چه بد قومى هستند.
• به پدرت نيكى كن، اگر چه سفرى به مدت دو سال، لازم آيد.
• به همديگر هديه دهيد كه كينه را بزدايد و مصافحه كنيد كه حقد را از بين ببرد.
• به ملاقات همديگر رويد، مذاكره كنيد، به يكديگر حدیث بگوييد زيرا كه حديث، مايه جلا و صيقل دل مؤمن است؛ چرا كه دل ها همانند شمشير آهنى زنگار مى گيرد.
• يك حديث كه آن را درايت كنى به از هزار حديث كه روايت كنى.
• جبرئيل عليه السلام نازل نگشت مگر آن كه مى گفت: «پروردگارت سلامت مى رساند و مى فرمايد: با آفريدگانم مدارا كن!».
• بسا فرد غيرفقيهى كه دانشى را حفظ و منتقل مى كند به كسى كه فقيه تر از اوست.
• زينت علم، احسان است و زينت حديث، صداقت.
• گيسوان نيكو، بخشى از كسوت الهى است؛ آن را گرامى بداريد.
• بدترين روايت، نقل دروغ است، و بدترين كارها، بدعت ها و بدترين كورى، كورى دل و بدترين پشيمانى، ندامت قيامت و بدترين كسب، درآمد ربا و بدترين خوراك، خوردن مال يتيم.

منابع

• علی مختاری، بخشی از مقاله "نقد و بررسی جامع الاحادیث به همراه پنج رساله دیگر"، علوم حديث/ شماره 2، زمستان 1375.