آیه محو و اثبات
به آیه 39 سوره رعد «آیه مَحو و اِثبات» گفته شده است:
مجاهد گوید: وقتى که آیه «وَ ما کانَ لِرَسُولٍ أَنْ یأْتِی بِآیةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ» (آیه 38 همین سوره) نازل گردید، قریش گفتند: یا محمد ما تو را صاحب ثروت و مالى نمى بینیم و مالک امرى نمى شناسیم. سپس این آیه نازل شد.[۱]
«مَحو» به معنای از بین بردن آثار شیء است؛ مثلاً وقتی گفته می‌شود: نوشته‌ای را محو کردم یعنی خطوط و نقش آن را از بین بردم. «اِثبات»، نهادن چیزی در جایی است که از آن‌جا تکان نخورد.
این آیه درباره معجزات و کتاب‌های آسمانی پیامبران نازل شد و استدلالی است بر این که چرا بعضی از کتاب‌های آسمانی جای بعضی دیگر را می‌گیرند؛ یعنی خداوند هر چیزی را بخواهد محو می‌کند؛ همان‌گونه که به مقتضای حکمت و اراده خویش اموری را اثبات می‌کند. این آیه منحصر به مسئله نبوت نیست؛ بلکه یک قانون کلی و عمومی را بیان می‌کند که تحقق موجودات و حوادث عالم دو مرحله دارد:
- مرحله قطعیت که هیچ‌گونه دگرگونی در آن راه ندارد (در این آیه از آن به «ام‌الکتاب» تعبیر شده است).
- مرحله غیرقطعی و مشروط که از آن به مرحله «محو و اثبات» تعبیر می‌شود.
به هرحال، محو و اثبات، معنای جامعی دارد که هر گونه دگرگونی بر اثر تغییر شرایط یا وجود موانع را شامل می‌شود. قائلان به صحت نسخ و بداء به این آیه استناد کرده‌اند؛ البته «بداء» فقط از معتقدات شیعه است و اهل‌سنت آن را نمی‌پذیرند.
منابع
- "آیه محو و اثبات"، ویکی علوم اسلامی، بازیابی: 14 بهمن 1392.
- نمونه بينات در شأن نزول آيات، محمدباقر محقق، ص469.
- ↑ تفسیر ابن ابى‌حاتم.
