آیه محو و اثبات

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon-computer.png
محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


به آیه 39 سوره رعد 'آیه محو و اثبات' می‌گویند: «یَمْحُواللّهُ مَا یَشَاء وَیُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْکِتَابِ»؛ خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند و اصل کتاب نزد اوست.

'محو' به معنای از بین بردن آثار شیئی است. مثلاً وقتی گفته می‌شود: نوشته‌ای را محو کردم یعنی خطوط و نقش آن را از بین بردم. 'اثبات'، نهادن چیزی در جایی است که از آن‌جا تکان نخورد.

این آیه درباره معجزات و کتاب‌های آسمانی پیامبران نازل شد و استدلالی است بر این که چرا بعضی از کتاب‌های آسمانی جای بعضی دیگر را می‌گیرند؛ یعنی خداوند هر چیزی را بخواهد محو می‌کند؛ همان‌گونه که به مقتضای حکمت و اراده خویش اموری را اثبات می‌کند. این آیه منحصر به مسئله نبوت نیست؛ بلکه یک قانون کلی و عمومی را بیان می‌کند که: تحقق موجودات و حوادث عالم دو مرحله دارد:

1. مرحله قطعیت که هیچ‌گونه دگرگونی در آن راه ندارد. (در این آیه از آن به 'ام‌الکتاب' تعبیر شده است.)
2. مرحله غیرقطعی و مشروط که از آن به مرحله 'محو و اثبات' تعبیر می‌شود؛ به بیان دیگر علم خداوند دو مرحله دارد: 'علم به مقتضیات و علل ناقصه' و 'علم به علل تامه'. آنچه مربوط به مرحله اول است، از آن به لوح محو و اثبات تعبیر می‌شود و آنچه مربوط به مرحله دوم است، امّ‌الکتاب و لوح محفوظ خوانده می‌شود.

به هرحال، محو و اثبات معنای جامعی دارد که هر گونه دگرگونی بر اثر تغییر شرایط یا وجود موانع را شامل می‌شود.

این آیه عرصه اختلاف‌ نظر مفسّران است و قائلان به صحت نسخ و بداء به این آیه استناد کرده‌اند؛ البته 'بداء' فقط از معتقدات شیعه است و اهل‌سنت آن را نمی‌پذیرد.

منابع

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن (اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن