تفسیر احسن الحدیث (کتاب)

نویسنده	علی اکبر قرشی
موضوع	تفاسیر شیعه
زبان	فارسی
تعداد جلد	12
تفسیر احسن الحدیث

«تفسیر احسن الحدیث» اثر سيد على اكبر قرشى، مشتمل بر تفسير كل قرآن به زبان فارسى بوده و كتابى است ساده و روان با جهت گيرى هدايتى و تربيتى، متناسب با سطح و فهم توده مردم كه جلوه تفسير قرآن به قرآن و استفاده از روايات را در خود دارد..

انگيزه مفسر

سيد على اكبر قرشى مى گويد: بعد از نوشتن «قاموس قرآن» و كتابهاى ديگر در فكرم بود كه اثرى ماندگار از خود بر جاى گذارم، خداوند لطف فرمود به فكرم رسيد، تفسير بنويسم و اين تفسير هم فارسى باشد، نظرم اين بود كه ما در مملكت تفسير فارسى كم داريم. آن وقت هنوز تفسير فارسى كاملى ارائه نشده بود، چند جلد از «تفسير نمونه» آمده بود. منتهى نظرم آن بود كه بايد حداقل دوازده تفسير فارسى داشته باشيم. اين مسأله باعث شد كه من اين تفسير را نوشتم.

روش تفسير

اين تفسير همانند بسيارى از تفاسير، مقدمه اى در بعضى مسائل علوم قرآنى دارد كه در حقيقت جزو مبادى تفسير و آشنايى كلى با قرآن مى باشد. مانند: توضيح كلمه «قرآن»، سوره ها و آيات قرآن، مطالب قرآن، سوره ها و آيه هاى مكى و مدنى، تقسيم سوره ها به سالهاى قبل از هجرت و بعد از آن، اولين و آخرين سوره، تركيب و ترتيب سوره هاى قرآن، نزول دفعى و تدريجى قرآن، عاصم و قرائت او، اهتمام پيامبر صلى اللّه عليه و آله به خواندن و آموختن قرآن، حكايت قرآن، قرآن و انقلاب اسلامى و توضيح سبك تفسيرى در تفسير احسن الحديث.

روش اين تفسير در ترتيب مباحث آن است كه در آغاز آياتى را كه مطالب آن با يكديگر مرتبط است، برمى گزيند، سپس ترجمه فارسى آن را ارائه مى دهند، آنگاه وارد سه بحث جداگانه خواهد شد. كلمه ها، شرح ها، نكته ها.

كلمه ها: در اين بخش كلمات آيات از افعال و اسماء، ترجمه مى شود در اين بخش احيانا وجه تسميه (مانند وجه تسميه ابليس براى شيطان آيه 24 سوره بقره، ج1 ص90)، اختلاف معنا (مانند معناى بناء و سفك در آيه 20 و 30 سوره بقره)، مفرد كلمات، نوع كلمه مانند مشتق يا جامد بودن (مانند كلمه ملائكه در آيه 20 سوره بقره)، معناى شرعى (مانند معناى شرعى كلمه سجده در آيه 24 بقره) و وزن آنها بيان مى گردد. نيز گاهى لفظ عربى را در ترجمه مى آورد (مانند: الانهار: النهر: مجرى الماء الفائض).

در معانى كلمات و توضيح آنها در مواردى به قبل ارجاع مى دهد (مانند امسكوهنّ). در اين بخش مطالب را از کتاب قاموس قرآن خود، مفردات راغب، تفسير مجمع البيان، اقرب الموارد، برهان قاطع (در معناى سلوى)، قاموس ‍ اللغه، صحاح جوهری و براى شاهد آوردن به نهج البلاغه هم استناد مى نمايد. (مانند: يحبطه، در آيه 275 بقره و اخدود در آيه4 سوره بروج) هر از چندى نيز وزن كلمات را ذكر مى نمايد، منتهى وزن فارسى (مانند: اكل بر وزن شتر، كبر بر وزن جگر ج1، ص498 در آيه 295-296 سوره بقره).

ابتداى هر سوره، كلياتى راجع به آن از قبيل مكى و مدنى بودن، تعداد آيات، چندمين سوره در نزول، قبل يا بعد بودن آن نسبت به سوره ديگر، فضائل سوره، غرض سوره و علت نامگذارى سوره مطرح مى شود. گاهى نيز به اختلاف نظر در آيات سوره ها اشاره اى دارد (مانند ج12، ص368 سوره أرأيت). به شأن نزول سوره ها در اين قسمت اشاره مى نمايد. در اين بخش از روايات تفسير مجمع البيان، تفسير عياشى، تفسير برهان، تفسير ابن كثير، تفسير بيضاوى، تفسير الميزان و تفسير كشاف استفاده كرده اند.

شرح ها: در اين فراز، شروع به تفسير تك تك آيات مى نمايد و قبل از آن شأن نزول آيه را (در صورت موجود بودن) بيان مى كند، گاهى توضيح مختصرى راجع به موضوع آيات ذكر مى نمايد (مانند بحث تحويل قبله)، سپس خلاصه اى از مطالب آيات را در قالب خلاصه آيات بيان و سرانجام به تفسير تك تك آيات مى پردازد.

در اين ميان، گاه لفظ يا معنايى از آيه را با كمك آيات ديگر توضيح مى دهد (مانند شرح «كذلك» با استفاده از آيات ديگر آيه 143 سوره بقره ج1، ص266). در توضيح روايات نيز بعضا نظرى به تفسيرى بودن روايت يا بيان مصداق نمودن آن دارد، ارتباط دسته آيات را در اين بخش بيان مى نمايد. در نقل اقوال تفسيرى گاه يكى را ترجيح مى دهد. مواردى نيز در پاورقى بخش شرح ها به مطالب قاموس قرآن خود، ارجاع مى دهد (مانند ج1، ص479 بحث كرسى و بحث اهل اعراف، ج3، ص419).

و نيز در اين پاورقى ها موارد اقتباس از تفاسير ديگر را ذكر مى نمايد (مانند ج1، ص478 در تفسير «لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ»).

نكته ها: نويسنده مى فرمايد: مطالبى كه اگر در بخش شرح ها مى آورديم باعث طولانى شدن آن مى شد و نيز مطالبى كه به عنوان برداشت هاى امروزين از آيات است، در اين قسمت آورده ايم. البته بخش نكته ها، همه دسته آيات را دربر نمى گيرد و مواردى را شامل نمى شود (مانند آيه 213 سوره بقره، ج1، ص384، ج2، ص297 ذيل آيات 112 تا 117 سوره انعام و...).

مطالبى در اين بخش مطرح شده كه بيشتر حالت موضوعى دارد، مانند عالم برزخ (ذيل آيه 130-134 سوره بقره)، زندگى مكتبى (ذيل آيه 68 سوره انعام ج3، ص247)، تجسم عمل (در سوره زلزال)، قصه حضرت آدم (ج3، ص390). در اين بخش مطلب دكتر رشاد مصرى به نقل از مجله مكتب اسلام شماره چهارم سال 14 در جلد3، ص366 آورده شده است.

ويژگيهاى تفسير

ويژگى مهم اين تفسير، بيان ساده و روان آن است كه استفاده آن را براى عموم فارسى زبانان سهل و آسان مى گرداند و قشر جوان دبيرستانى و دانشجو به راحتى مى توانند از آن بهره گيرند. ويژگى ديگر آن، پرهيز از ذكر اقوال و نظرات گوناگون است كه سبب فهم سريع و راحت تر مطالب مى گردد و خواننده را دچار حيران و سرگردانى نخواهد كرد.

منابع تفسير

در اين اثر، از تفاسير و منابع شيعه و اهل سنت استفاده وافرى شده است از جمله:

نهج البلاغه، تفسير الميزان، تفسير مجمع البيان، تفسير البرهان، تفسير عياشى، تفسير صافى، تفسير جوامع الجامع، تفسير آلاء الرحمن، اصول كافى، بحارالانوار، من لايحضره الفقيه، وسائل الشيعه، سفينة البحار، تفسير كشافف، تفسير بيضاوى، تفسير نيشابورى، تفسير المنار و... .

منابع

• آشنایی با تفسیرهای شیعی، مرکز اطلاع رسانی غدیر.

***

تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن:	تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات:	اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:	تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)
روشهای تفسیری قرآن:	ازجهت منابع: عقلی ، روایی، قرآن به قرآن از جهت شکل: ترتیبی، موضوعی
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف:	تفاسیر: همه تفاسیر (بدون تفکیک مذهب) - تفاسیر شیعه - تفاسیر اهل سنت مفسرین: همه مفسرین - مفسرین شیعه - مفسرین سنی