مختصر بصائر الدرجات (کتاب)

نویسنده	حسن بن سلیمان حلی
موضوع	احاديث شيعه/ رجعت
زبان	عربی
تعداد جلد	1
مختصر بصائر الدرجات

• نام مولف: حسن بن سلیمان حلی
• کنیه: ابومحمد
• لقب: شیخ عزالدین
• تاریخ زندگانی: احتمالاً قرن نهم

استادان

میرزا عبدالله افندی در کتاب ریاض العلماء ایشان را در زمره ی شاگردان شهید ثانی شمرده اند که به نظر درست نمی باشد چون شهید ثانی (911-965) در قرن دهم می زیسته است. در همه ی سایت ها و در کتاب مستدرک علم الرجال تالیف آقای النماری در کتاب ریاض العلماء ایشان در زمره شاگردان شهید اول شمرده اند.

شاگردان

شیخ حسین بن محمد حمویانی، سید تاج الدین عبدالحمید هاشمی زینبی.

نام کتاب

در نسخه چاپی این کتاب آمده است مناز کتاب "مختصر البصائر" نقل می کنم که مشخص می شود کتاب منتخب مختصر البصائر است، اما در ابتدای نسخه ی خطی آیت الله مرعشی آمده است هذا کتاب "مختصر البصائر" که مشخص مشود خودش این نام را انتخاب کرده است.

انگیزه ی نگارش

ما دو کتاب بصائر الدرجات داریم یکی تالیف محمد بن صفار قمی از علمای قرن سوم که موجود است و دیگری تالیف سعد بن عبدالله اشعری که از بین رفته است این کتاب را حسن بن سلیمان مختصر کرده است. البته این احتمال گروهی از محدثین از جمله آقا بزرگ تهرانی است شاید انگیزه نگارش همین مختصر کردن کتاب باشد. انگیزه ی دیگر بیان روایات فضایل و کرامات و علم اهل بیت عصمت و طهارت و بحث رجعت است چون بیشتر کتاب از غیربصائر نقل شده است.

اعتبار کتاب

این کتاب یکی از مرجع های کتاب های وسائل الشیعه و الیقاظ من الهجعت بالبرهان علی الرجعت، شیخ حر عاملی و بحارالانوار و اثبات الهدات بالنصوص والمعجزات است، و شیخ حر در هر دو کتابش آن را معرفی می کند، بنابراین اعتبار بسیار بالاست.

نسخه های خطی

1. نسخه کتابخانه عبدالحسین تهرانی در کربلا
2. نسخه موجود در نزد علامه محدث نوری
3. نسخه کتابخانه مرعشی نجفی
4. نسخه کتابخانه ملی
5. نسخه آستان قدس رضوی

سبک شناسی

سند روایات بیشتر به سبک شیخ کلینی و معنعن است، اکثر روایات متصل تا معصوم است و ایشان تصریح به سندشان کرده است، به گفته آقا بزرگ تهرانی این کار برای عدم التباس با احادیث بصائر است. روایات در چهار ده باب تنظیم شده است. برخی روایات هم بدون باب و عنوان ذکر شده اند. مولف گاه کلماتی در تبیین موضوع مورد بحث، الفاظ روایات و یا سند برخی روایات یا کتب بیان کرده است.

بررسی محتوایی

این کتاب بدون خطبه و مقدمه آغاز می شود و روایات متعددی درباره علم امام، نزول روح القدوس بر او و برخی دیگر از کرامات را نقل کرده و سپس روایات را طی چهارده باب می آورد، آن چهارده باب به ترتیب:

1. باب الکرات و حالات ها و ماجاء فیه
2. باب فی رجال الاعراف
3. باب فضل الائمه صلوات الله علیهم و ماجاء فیهم من القرآن العزیز
4. باب ماجاء فی التسلیم لما جاء عنهم و ما قالوه
5. باب فی نوادر مختلفه
6. باب فی صفاتهم و ما فضلهم الله عزوجل به
7. باب ماجاء فی التسلیم لما جهء عنهم
8. باب فی کتمان الحدیث و اذاعته
9. باب فی ائمه آل محمد
10. احادیث القضاء و قدر
11. احادیث الاراده و انها صفات الافعال
12. احادیث الذر
13. باب تتمه من احادیث رجعت
14. فی وجوب التقیه فی زمن حکام الجور

همان که دیدید برخی عناوین باب ها، همانند و یا نزدیک به یکدیگرند. در پایان کتاب جمله یا علامتی که نشانگر پایان اثر باشد نیست و به کیفیت گزینش اصل کتاب هم اشاره ای نشده است. گاه روایتی غیرمربوط نسبت به عنوان باب ها در برخی ابواب دیده می شود.

منابع

• کتاب فرهنگ کتب حدیثی شیعه، تالیف آقای مدنی بجستانی.
• سایت حضرت معصومه سلام الله علیها و سایت دانشنامه جهان اسلام.
• کتاب «مختصر بصائر الدرجات»، انتشارات الرسول.
• کتاب اعیان الشیعه.

متن کتاب مختصر بصائر الدرجات

مختصر بصائر الدرجات