اصول الاستنباط (کتاب)
 | |
| نویسنده | سید علی نقی حیدری |
| موضوع | اصول فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
کتاب «أصول الاستنباط فی اصول الفقه و تاریخه» تألیف سید علی‌نقی حیدری (م، ۱۴۰۳ ق)، مشتمل بر یک دوره علم اصول فقه می‌باشد که به روشى جدید نگاشته شده است. مؤلف در این کتاب با بیانى ساده و روان به بررسى و شرح مباحث اصولى به طور مختصر پرداخته، و در پایان هر درس خلاصه‌اى از همان درس به همراه تمرین‌هایى از مطالب آن آورده است.
مؤلف
سید علی‌نقی حسنی کاظمی حیدری (۱۳۲۵-۱۴۰۳ ق)، فقیه اصولی و از علمای برجسته شیعه معاصر در عراق است. وی از شاگردان عالمان بزرگی چون میرزای نائینى، سید ابوالحسن اصفهانى، شیخ عبداللَّه مامقانى و سید محمود شاهرودى بود.
علامه حیدری آثار ارزشمندى در علوم مختلف اسلامی، از جمله اصول، فقه، کلام، علوم قرآنى و علوم اجتماعى به رشته تحریر درآورد. علاوه بر کتاب ارزشمند «أصول الاستنباط»، برخی دیگر از تألیفات او عبارت است از: الأمثال القرآنیة، مذهب أهل‌البیت علیهم‌السلام، ولید الکعبه علیه‌السلام، أخطار المسکرات، الصوم فی حکمه و أحکامه.
انگیزه نگارش
برخى کتابهاى اصولى که هم اکنون در حوزه‌هاى علمیه تدریس مى‌شوند، بیش از یک قرن از زمان نگارش آنها مى‌گذرد، ولذا از شرایط و ویژگیهاى کتاب درسى برخوردار نیستند. کتاب أصول الاستنباط به سبکى جدید و روان، براى آشنایى طلاب با علم اصول فقه نگاشته شده و از ویژگیهاى کتابهاى درسى در این دوران برخوردار است.
سید على نقى حیدرى، مؤلف این کتاب در این باره مى‌گوید: «علما و محققین بزرگ ما کتابهاى فراوانى در این علم نگاشته‌اند و در این راه به شیوه‌اى گسترده به بحث و دقت نظر و تحقیق پرداخته‌اند، به شکلى که براى دیگر محققان و اندیشمندان درک آن مطالب بسیار سخت است چه رسد به مبتدئین و کسانى که تازه در صدد فراگیرى این علم برآمده‌اند. لذا این کتاب را - اگر موفق شوم - در این راستا به نگارش درآورده‌ام تا نکات دقیق و پنهان این علم را شرح و توضیح دهم و مشکلات آن را آسان ساخته و مطالب آن را به ذهن خواننده نزدیک نموده و از طول و تفصیل مباحث پرهیز نمایم».
این کتاب مورد تأیید علماى حوزه علمیه قم قرار گرفته و هم اکنون به عنوان اولین کتاب درسى در رشته علم اصول فقه به جاى معالم الأصول تدریس مى‌گردد. این کتاب تدریس مى‌گردد.
محتوای کتاب
مؤلف در آغاز کتاب «أصول الاستنباط» مقاله‌اى ارزشمند درباره تاریخ فقه شیعه و تأسیس علم اصول فقه آورده است.
کتاب «أصول الاستنباط»، یک دوره کامل علم اصول است، به شکلى که دانش پژوه با خواندن این کتاب تقریباً با همه مباحث مهم این علم آشنا مى‌گردد. کتاب حاضر شامل بسیارى از مباحث مهم علم اصول مى‌باشد، مانند: مباحث الفاظ، مباحث اولیه، اوامر، نواهى، مفاهیم، عموم و خصوص، مطلق و مقید، ادله عقلیه، قطع، ظن، شک، برائت، تخییر، احتیاط، استصحاب، تعادل و تراجیح، اجتهاد و تقلید و بررسى برخى دیگر از ادله غیرمعتبر مانند قیاس، استحسان، مصالح مرسله، مذهب صحابى و دیگر مباحث گوناگون و مفید علم اصول فقه.
آقا بزرگ تهرانى در کتاب الذریعة درباره این کتاب مى‌نویسد: «کتاب اصول الاستنباط در اصول فقه مى‌باشد و در دو بخش است؛ مؤلف در این کتاب مباحث الفاظ و ادله عقلیه را خلاصه نموده و آن را به شیوه و سبکى نو نگاشته است».
ویژگیهاى کتاب
- از ویژگی هاى مهم این کتاب، آسان بودن مطالب آن و توجه به سطح علمى و مبتدى بودن دانش پژوه است. مؤلف در این کتاب مسائل گوناگون را با روشى ساده شروع کرده و بدون استفاده از الفاظ و اصطلاحات پیچیده علمى به شرح و توضیح مباحث گوناگون علم اصول پرداخته و بسیارى از مباحث پیچیده و غیرضرورى را حذف کرده است.
- از دیگر ویژگی هاى این کتاب، خلاصه کردن مباحث هر درس در پایان آن درس است. در این کتاب مباحث مهم و اساسى هر درس به صورتى مختصر و مفید آورده شده و این نکته در فراگیرى بهتر مباحث بسیار مفید است. همچنین مؤلف با طرح سؤالاتى مهم از مباحث هر درس به درک صحیح از مطالب آن کمک نموده است.
- از دیگر ویژگی هاى این کتاب، نظریات جدید آن است، چرا که بسیارى از مباحثى که در کتابهاى درسى قدیمى مانند معالم، قوانین، رسائل و یا کفایه آمده، تغییر یافته و کاملتر گشته و یا نظریاتى نو و تازه جاى آنها را گرفته است و از این جهت آشنا نمودن طلاب با نظریات جدیدى که در این علم مطرح گردیده بسیار مفید و مناسب است.
منابع
- نرم افزار اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
