حزب (از تقسیمات قرآن)

معنای حزب در لغت

حزب را در لغت به معناى «طايفه، دسته و گروه» دانسته‌اند: «حزب مرد، يعنى اصحابش ... و نيز حزب به معناى طايفه است.» همچنين در معناى لغوى حزب آورده‌اند: «بهره و نصيب» «گفته مى‌شود: حزب‌ ام را از مال به من بده، يعنى بهره و نصيب‌ام را.»

حزب در اصطلاح علوم قرآنى

حزب در اصطلاح علوم قرآنى به بخش معينى از قرآن اطلاق مى شود كه مقدار آن مانند جزء هميشه يكسان نبوده است. در برخى تقسيم ‌بندى ‌ها،هر جزء را به حزب‌هايى تقسيم كرده ‌اند. مانند تقسیم قرآن به 30 جزء و 120 حزب. گاهی نیز كل قرآن را به بخشهای معينی، تقسیم می کنند مثل تقسیمات هفت تایی که در برخی روایات به آن اشاره شده است چنانچه سخاوى آورده است: «به اصحاب رسول خدا (صلى اللّه عليه [و آله‌] و سلم) گفتيم: برايمان روايت كرده‌ اند كه پيامبر (صلى اللّه عليه [و آله‌] و سلم) حزبى از قرآن به ذهنش خطور كرد. شما چگونه قرآن را حزب‌ بندى مى‌ كنيد؟ گفتند: ما قرآن را به 3 سوره، 5 سوره، 7 سوره، 9 سوره، 11 سوره، 13 سوره و حزب مفصل كه از ق تا آخر قرآن است، حزب‌بندى مى‌كنيم.» در اين تقسيم ‌بندى اگر سوره فاتحه را جزء اين تقسيم ندانيم و اگر ترتيب سور را با ترتيب فعلى يكى بدانيم احزاب هفتگانه چنين تقسيم ‌بندى مى‌شود:

• حزب يكم: بقره، آل عمران، نساء
• حزب دوم: مائده، انعام، اعراف، انفال، برائت‌
• حزب سوم: يونس، هود، يوسف، رعد، ابراهيم، حجر، نحل‌
• حزب چهارم: اسراء، كهف، مريم، طه، انبياء، حج، مؤمنون، نور، فرقان‌
• حزب پنجم: شعراء، نمل، قصص، عنكبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب، سبأ، فاطر، يس‌
• حزب ششم: صافات، ص، زمر، غافر، فصلت، شورى، زخرف، دخان، جاثيه، احقاف، محمد، فتح، حجرات‌
• حزب هفتم: ق تا آخر (حزب مفصّل).

اشاره به حزب‌ در روایات

مالك بن انس در موطأ آورده است:«... عمر بن خطاب گفت: هر كس در شب حزبش را از دست داد، اگر آن را از هنگام زوال خورشيد تا نماز ظهر بخواند، گويا آن حزب را از دست نداده است.» در سنن ابى داود، مطلب پيش به اين شكل آمده است: «... شنيدم عمر بن خطاب مى ‌گويد: رسول خدا (صلى اللّه عليه [و آله‌] و سلّم) فرمود: هر كس بدون اين كه حزبش را يا مقدارى از آن را خوانده باشد بخوابد و آن را بين نماز صبح و نماز ظهر بخواند، به نام او ثبت خواهد شد و گويى كه آن را در شب خوانده است.»

منابع

1.تقسيمات قرآنى و سور مكى و مدنى‌, حميد رضا مستفيد؛ كريم دولتى‌, ناشر: وزارت ارشاد مكان چاپ: تهران‌, سال چاپ: 1384

2.فرهنگ اصطلاحات قرآنى‌, محمد يوسف حريرى‌, مكان چاپ: قم‌, چاپ دوم,1384

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن