من لایحضره الفقیه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | کتاب «من لایحضره الفقیه» تألیف [[شیخ صدوق]]، ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى (متولد 381 ه.ق)، از چهره هاى برجسته علماى شیعه در قرن چهارم هجرى مى باشد. این کتاب یکی از [[کتب اربعه]] حدیث شیعه است و موضوع احادیث آن احکام شرعی است | |
| − | |||
| − | کتاب «من لایحضره الفقیه» تألیف [[شیخ صدوق]]، ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى (متولد 381 ه.ق)، از چهره هاى برجسته علماى شیعه در قرن چهارم هجرى مى باشد. | ||
==موضوع== | ==موضوع== | ||
| سطر ۱۰۰: | سطر ۹۸: | ||
[[رده:منابع فقهی]] | [[رده:منابع فقهی]] | ||
[[رده:منابع فقه روایی]] | [[رده:منابع فقه روایی]] | ||
| + | [[رده:کتب اربعه حدیث شیعه]] | ||
نسخهٔ ۷ فوریهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۰:۱۷
کتاب «من لایحضره الفقیه» تألیف شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى (متولد 381 ه.ق)، از چهره هاى برجسته علماى شیعه در قرن چهارم هجرى مى باشد. این کتاب یکی از کتب اربعه حدیث شیعه است و موضوع احادیث آن احکام شرعی است
محتویات
موضوع
این کتاب که امروزه در 4 جلد به مشتاقان عرضه شده است. مجموعه اى از روایات اهل بیت علیهم السلام درباره مسائل فقهى و احکام شرعى و مسائل مورد نیاز عموم را در خود جمع کرده است.
اعتبار و ارزش کتاب من لایحضره الفقیه
شیخ صدوق در این کتاب، روایاتى را که از دیدگاه خود صحیح و معتبر بوده جمع آورى نموده است. او در این مورد مى گوید: «من در این کتاب فقط روایاتى را نقل مى کنم. که آن ها را صحیح و معتبر مى دانم و به آن فتوا مى دهم و عقیده دارم که میان من و خداوند حجت است».
این کتاب، عظیم ترین و ارزشمندترین اثر شیخ صدوق از میان بیش از 245 کتاب او مى باشد و یکى از مهم ترین منابع روایى شیعه و از کتب اربعه محسوب مى شود که در طول 9 قرن گذشته محل مراجعه فقها و دانشمندان و سایر مشتاقان معارف اهل بیت علیهم السلام بوده است؛ به طورى که هیچ مجتهد و محققى از رجوع به آن بى نیاز نیست.
ویژگیها
«من لایحضره الفقیه»، در عین حال که براى خواص، مجموعه اى فقهى است، نکته هاى اخلاقى، تربیتى، عقیدتى، تاریخى و درس هاى زندگى فراوانى در بر دارد که همانند گوهرهایى ناب در این گنجینه معنوى جلوه نمایى مى کند، که آشنایى با آن ها، براى عموم مردم؛ به ویژه مبلغان دینى مفید و راهگشاست.
نظر علما درباره کتاب
علامه بحرالعلوم بعد از تجلیل فراوان از مقام بلند شیخ صدوق مى فرماید: برخى از اصحاب بزرگوار ما احادیث کتاب «من لایحضره الفقیه» را بر سایر کتب اربعه مقدم مى دارند و این به علت این است که:
- مؤلف آن حافظه قوى و کم نظیرى در زمینه حفظ احادیث داشته است؛
- بعد از کتاب کافى و با تأملات بیش ترى تدوین شده است؛
- شیخ صدوق صحت روایات آن را تضمین کرده است. به همین دلائل، مراسیل آن را همانند مسانید پذیرفته اند.
شیخ طوسى در معرفى شیخ صدوق مى گوید: «او دانشمندى جلیل القدر و حافظ احادیث بود. از احوال رجال، کاملا آگاه و در عرصه احادیث، نقادى عالى مقام به شمار مى آمد. در میان بزرگان قم، از نظر حفظ احادیث و کثرت معلومات، مانند نداشت و در حدود سیصد کتاب نوشته است».
انگیزه نگارش و وجه تسمیه
شیخ صدوق، در مورد انگیزه خود از تألیف این کتاب، مى گوید: در مسافرتى که به سرزمین بلخ داشتم، با یکى از اولیاء خدا آشنا شدم. رفاقت با او احساس آرامش و شادمانى و فرح و نشاط خاصى را براى من فراهم مى نمود. چرا که وى، فردى متعهد، دارای سکینه و وقار و دیندار، عفیف، متقى، و خاشع بود. او روزى به من گفت: «محمد بن زکریاى رازى» براى کسانى که در موقع احتیاج به طبیب، طبیب در دسترس ندارند؛ کتابى در علم طب نگاشته است.
و آن را«من لایحضره الطبیب» نام نهاده است. و آن کتاب در موضوع خود، با وجود حجم کم، جامع و وافى و کافى و پرفایده است و همگان در حد نیاز خود از آن بهره مند مى گردند. و از من خواست که من هم کتابى در موضوع فقه و شرایع و احکام به گونه اى جامع و کامل بنویسم و نامش را «کتاب من لایحضره الفقیه» (کتاب براى کسانى که به فقیه دسترسى ندارند) بنامم.
همچنین خود مؤلف می گوید: این کتاب کتابی است که در فقه و حلال و حرام و قوانین و مقررات شرع نوشته شده، به قسمی که همه آن چه را که در موضوعات مختلف فقه (از طهارت تا دیات) تاکنون نوشته‌ام دربرداشته باشد و آن را کتاب من لایحضره الفقیه نام نهادم، تا به وقت نیاز بدان مراجعه کرده و مورد اعتماد و اطمینان باشد.
و این کتاب را با حذف اسانید تألیف کردم که مبادا به سبب نقل آن حجم کتاب زیاد شود. در این کتاب منظورم این بوده که آن دسته از روایاتی را که بدان فتوا می دهم و به صحت و صدورش از معصومین وثوق دارم و بدان حکم می کنم بیاورم.
موضوعات کتاب
مسئله آب ها و طهارت و نجاست آن، نماز، روزه، زکات و سایر مسائل مالى، احکام قضاوت، انواع مشاغل، مکاسب و معاملات، احکام ازدواج و طلاق، احکام ارث، حج و آداب سفرهاى واجب و غیرواجب، بحث گناهان کبیره و صغیره، حدود و مجازات هاى شرعى، وصیت و... از موضوعات مطرح شده در این کتاب گرانسنگ مى باشد.
منابع كتاب
شيخ صدوق در مقدمه كتاب مى فرمايد من روايات اين كتاب را از اصول معتبر و مشهور روايى شيعه گرفته ام مانند:
- کتاب حریز بن عبدالله سجستانی
- کتاب عبیدالله بن علی حلبی
- کتاب علی بن مهزیار اهوازی
- کتاب حسین بن سعید
- نوادر احمد بن محمد بن عیسی
- نوادر الحکمه تصنیف محمد بن احمد بن یحیی بن عمران اشعری
- کتاب الرحمه از سعد بن عبدالله
- جامع محمد بن حسن بن ولید
- نوادر محمد بن ابی عمیر
- المحاسن احمد بن ابی عبدالله برقی
- رساله پدرم رضی الله عنه
و بسيارى ديگر از اصول اوليه و منابع معتبر روايى که در فهرست ذکر کردم.
تعداد روایات
در این مجموعه گرانقدر، 9044 حدیث، گرد آمده.
مشیخة الفقیه
شیخ صدوق در آخر این کتاب، بخشى را به نام «مشیخة الفقیه» آورده و در آن اسناد خود را بیان کرده است؛ به این صورت که در متن کتاب فقط نام راوى اولى را که روایت را از امام علیه السلام نقل مى کند آورده و در بخش «مشیخه» سند خود را به آن راوى نقل مى کند تا روایات از حالت ارسال خارج شده و مسند شوند.
اين بخش از كتاب بسيار مورد توجه علماى شيعه قرار گرفته است و شرح هاى فراوانى نيز بر اين قسمت از كتاب نگاشته اند كه خود از منابع غنى و پر بار علم رجال به شمار مى آيد مانند:
- ترتيب مشيخه من لايحضره الفقيه نوشته صاحب معالم شيخ حسن بن شيخ زين الدين، شهيد ثانى. (درگذشت 1011 هجرى)
- ترتيب مشيخه من لايحضره با شرح و بيان نوشته سيد حاج ميرزا محمد حسين معروف به شيخ آقا قاضى تبريزى. (درگذشت 1294 هجرى)
- شرح مشيخه من لايحضره الفقيه نوشته محمد تقى مجلسى پدر علامه مجلسى.
- شرح مشيخة الفقيه نوشته علامه سيد حسن بن سيد عبدالهادى بن سيد موسى موسوى آل خراسان نجفى. (متولد 1326 هجرى)
- خير الرجال نوشته شيخ بهاءالدين محمد بن شيخ ملا على شريف لاهيجى از علماى قرن يازدهم هجرى.
شرح هاى كتاب
بر كتاب «من لايحضر» شرح هاى فراوانى نيز نگاشته شده كه در شرح روايات كتاب و بررسى آن هاست مانند:
- شرح من لايحضره الفقيه به نام «روضة المتقين» نوشته مولى محمد تقى مجلسى پدر علامه مجلسى. وى اين كتاب را در سال 1063 هجرى به پايان رسانده است.
- شرح من لايحضره الفقيه نوشته سيد اجل امير محمد صالح بن امير عبدالواسع داماد علامه مجلسى. (درگذشت 1116 هجرى)
- شرح من لايحضره الفقيه نوشته شيخ الاسلام والمسلمين شيخ بهايى، محمد بن حسين بن عبدالصمد حارثى همدانى.(درگذشت 1030 هجرى) شيخ حر عاملى از اين شرح نقل مى كند.
- شرح من لايحضره الفقيه به نام «معاهد التنبيه» نوشته شيخ ابوجعفر محمد بن حسن بن زين الدين شهيد ثانى. (درگذشت 1030 هجرى)
- شرح من لايحضره الفقيه نوشته مولى حسام الدين محمد صالح بن مولى احمد سروى مازندرانى. (درگذشت 1081 هجرى)
منابع
- مقاله آشنایی با منابع دست اول شیعه (من لایحضره الفقیه)، عبدالکریم پاک نیا، مبلغان، آذر و دی 1387، شماره 110.
- من لایحضره الفقیه، دانشنامه آزاد ویکی پدیا.
- مقدمه کتاب من لایحضره الفقیه.
پيوندها
| فقه | ||
| کلیات: | تاریخ فقه، ابواب فقه، احکام، اجتهاد، منابع اجتهاد در فقه شیعه، تقلید، اصول فقه، قواعد فقهی | |
| منابع: | عروة الوثقى، شرایع الاسلام، علل الشرائع، لمعه، جواهرالكلام، المكاسب المحرمه، مدارک الاحکام و ... | |
| ↓ رده ها ↓ | ||
| فقه: | فقیهان، منابع فقهی، اصطلاحات فقهی، آیات الاحکام، منابع اجتهاد در فقه شیعه، قواعد فقه | |
| اصول فقه: | اصول فقه، اصولیون، منابع اصول فقه، اصطلاحات اصول فقه | |
| احکام: | احکام، احکام عبادی، احکام اقتصادی، احکام خانواده، احکام روابط اجتماعی، احکام قضایی و جزایی، احکام اطعمه و اشربه، اصطلاحات احكام | |
