فوائد الرضویه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | نام اصلى كتاب «فوائد الرضوية على الفرائد المرتضوية» است. | + | نام اصلى كتاب «فوائد الرضوية على الفرائد المرتضوية» و مولف آن [[شيخ آقا رضا همدانى]] (متوفى 1322 قمرى)است. این کتاب حاشيه بر رسائل شيخ اعظم مرتضى انصارى در علم [[اصول فقه]] است |
| − | == | + | ==مولف== |
| + | آقا رضا بن ملا محمدهادى تهرانى نجفى معروف به شیخ آقا رضا همدانی از فقهای بزرگ شیعه است اعیان الشیعه در مورد او می گوید: "كان عالماً فقيهاً أصولياً محققاً مدققاً من أفضل تلاميذ الميرزا السيد محمدحسن الشيرازي"؛ عالمی فقیه اصولی محقق و مدقق بود و از برترین شاگردان [[میرزا سید محمد حسن شیرازی]] | ||
| − | + | او به جز این حاشیه ، شرح و حاشیه هائی نیز بر کتابهای شرائع الإسلام، مكاسب، رياض و نجاة العباد دارد همچنین تقریرات درس میرزای شیرازی و رساله ای عملی در عبادات، طهارت، صلاة، زكات، خمس و اعتكاف با نام "ذخيرة الأحكام في مسائل الحلال والحرام" | |
| + | |||
| + | |||
| + | ==عناوين كتاب== | ||
| + | |||
| + | این کتاب در حدود 131 صفحه است كه در جلد اول، مباحث حجيت قطع و مباحث مربوط به آن تا صفحه 17 و حجيت ظن تا صفحه 30 آورده شده و در جلد دوم حواشى مربوط به اصل برائت از صفحه 30 تا صفحه 72 و استصحاب تا صفحه 118 و تعادل و تراجيح تا صفحه 131 را دربردارد. | ||
==ارزش و اعتبار== | ==ارزش و اعتبار== | ||
| سطر ۹: | سطر ۱۵: | ||
اگر چه كتاب حاشيه بر رسائل به صورت مختصر نگاشته شده، اما از بهترين حواشى بر فرائد الأصول (رسائل) شيخ انصارى است و مملو از تحقيقات باارزش و ابتكارات و ابداعات مى‌باشد كه در ساير حواشى رسائل ديده نمى‌شود. | اگر چه كتاب حاشيه بر رسائل به صورت مختصر نگاشته شده، اما از بهترين حواشى بر فرائد الأصول (رسائل) شيخ انصارى است و مملو از تحقيقات باارزش و ابتكارات و ابداعات مى‌باشد كه در ساير حواشى رسائل ديده نمى‌شود. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==روش مؤلف== | ==روش مؤلف== | ||
| سطر ۳۴: | سطر ۳۷: | ||
==شيوه نگارش== | ==شيوه نگارش== | ||
| − | نحوه نگارش حاشيه آقا رضا همدانى با ساير حواشى مثل بحرالفوائد و أوثق الوسائل فرق دارد زيرا مؤلف صرفا به ذكر منابع و مآخذ كلمات شيخ نمى‌پردازد، بلكه سعى بر اين دارد كه به صورت تحليلى به نظريات شيخ اعظم بپردازد و در واقع اصول و امهات نظريات شيخ را مورد بررسى و تحليل قرار دهد. البته در تحليل نظريات نيز مؤلف بناى بر اختصار دارد و اين گونه عبارت در كتاب ديده مى‌شود «ربما يترتب على اختلاف الجعل ثمرات في مقام الاستنباط ليس المقام مقام شرحها... و تحقيق هذا الفروض و نظائرها يحتاج إلى بسط لايناسب المقام». البته همچنانكه گذشت، گاهى تفصيل مطالب را به كتاب مصباح الفقيه ارجاع مى‌دهد. | + | نحوه نگارش حاشيه آقا رضا همدانى با ساير حواشى مثل [[بحرالفوائد]] و [[أوثق الوسائل]] فرق دارد زيرا مؤلف صرفا به ذكر منابع و مآخذ كلمات شيخ نمى‌پردازد، بلكه سعى بر اين دارد كه به صورت تحليلى به نظريات شيخ اعظم بپردازد و در واقع اصول و امهات نظريات شيخ را مورد بررسى و تحليل قرار دهد. البته در تحليل نظريات نيز مؤلف بناى بر اختصار دارد و اين گونه عبارت در كتاب ديده مى‌شود «ربما يترتب على اختلاف الجعل ثمرات في مقام الاستنباط ليس المقام مقام شرحها... و تحقيق هذا الفروض و نظائرها يحتاج إلى بسط لايناسب المقام». البته همچنانكه گذشت، گاهى تفصيل مطالب را به كتاب مصباح الفقيه ارجاع مى‌دهد. |
==ويژگيهاى كتاب== | ==ويژگيهاى كتاب== | ||
| سطر ۵۶: | سطر ۵۹: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* نرم افزار اصول فقه، مرکز نور. | * نرم افزار اصول فقه، مرکز نور. | ||
| + | * مدخل شيخ آقا رضا همدانى در همین دانشنامه | ||
| + | |||
[[رده:منابع اصول فقه]] | [[رده:منابع اصول فقه]] | ||
{{منابع اصول فقه}} | {{منابع اصول فقه}} | ||
نسخهٔ ۸ دسامبر ۲۰۱۳، ساعت ۰۶:۵۳
نام اصلى كتاب «فوائد الرضوية على الفرائد المرتضوية» و مولف آن شيخ آقا رضا همدانى (متوفى 1322 قمرى)است. این کتاب حاشيه بر رسائل شيخ اعظم مرتضى انصارى در علم اصول فقه است
محتویات
مولف
آقا رضا بن ملا محمدهادى تهرانى نجفى معروف به شیخ آقا رضا همدانی از فقهای بزرگ شیعه است اعیان الشیعه در مورد او می گوید: "كان عالماً فقيهاً أصولياً محققاً مدققاً من أفضل تلاميذ الميرزا السيد محمدحسن الشيرازي"؛ عالمی فقیه اصولی محقق و مدقق بود و از برترین شاگردان میرزا سید محمد حسن شیرازی
او به جز این حاشیه ، شرح و حاشیه هائی نیز بر کتابهای شرائع الإسلام، مكاسب، رياض و نجاة العباد دارد همچنین تقریرات درس میرزای شیرازی و رساله ای عملی در عبادات، طهارت، صلاة، زكات، خمس و اعتكاف با نام "ذخيرة الأحكام في مسائل الحلال والحرام"
عناوين كتاب
این کتاب در حدود 131 صفحه است كه در جلد اول، مباحث حجيت قطع و مباحث مربوط به آن تا صفحه 17 و حجيت ظن تا صفحه 30 آورده شده و در جلد دوم حواشى مربوط به اصل برائت از صفحه 30 تا صفحه 72 و استصحاب تا صفحه 118 و تعادل و تراجيح تا صفحه 131 را دربردارد.
ارزش و اعتبار
اگر چه كتاب حاشيه بر رسائل به صورت مختصر نگاشته شده، اما از بهترين حواشى بر فرائد الأصول (رسائل) شيخ انصارى است و مملو از تحقيقات باارزش و ابتكارات و ابداعات مى‌باشد كه در ساير حواشى رسائل ديده نمى‌شود.
روش مؤلف
در مقدمه رسائلى كه حواشى آقا رضا به آن ضميمه شده، گفته شده قسمتهايى كه حواشى مربوط به آن مى‌باشد با علامت «ضا» مشخص شده است. كتاب حاشيه بر رسائل «شرح بالقول» است يعنى عبارات آن به صورت «قوله... أقول» آمده، البته در چند مورد نيز با لفظ «تنبيه» مطالبى تذكر داده شده است.
به نظر مى‌رسد آقا رضا همدانى دو بار بر رسائل حاشيه زده و اين دومين حاشيه او بر رسائل است. اين مطلب را از عبارتى كه در صفحه 90 آمده است مى‌توان فهميد «هذا ما سطرناه في الحاشية القديمة بأدنى اختلاف في التعبير».
مؤلف در موارد زيادى مثل نيت وضو و تذكيه حيوانى كه گوشت او حلال است و مبحث قبله به كتاب مصباح الفقيه ارجاع مى‌دهد. (ص 91 و 13 و 53) كه در ابتدا به نظر مى‌رسد تأليف كتاب مصباح الفقيه (توسط مؤلف) پايان يافته، اما با عبارتهايى نظير «وفقنا الله لإتمامه» و يا «وفقنا لإتمام ذلك الكتاب» معلوم مى‌شود. مؤلف كتاب حاشيه بر رسائل را در حين نوشتن مصباح الفقيه تأليف نموده است.
به دليل استفاده از محضر سيد حسن شيرازى (ميرزاى شيرازى معروف، متوفى 1312 قمرى) كه از اجلاء شاگردان شيخ اعظم بوده، مؤلف در بعضى موارد عبارتهاى رسائل را تصحيح مى‌كند مثل: «قوله أقواهما العدم، أقول حكى سيد مشايخنا أدام الله بقائه عدم ذكر لفظ أقواهما في النسخة المرقومة بخط المصنف فهو بحسب الظاهر من تحريفات النساخ».
همچنين وجود نسخه‌هاى معتبر نزد مؤلف در تصحيح عبارتهاى رسائل نقش بسزايى داشته است مثل «قوله لأن الأقل حينئذ معلوم الحرمة والشك في حرمة الأكثر أقول في بعض النسخ المصححة لأن الأكثر معلوم الحرمة والشك في حرمة الأقل و هذا هو الأنسب بالمقام».
در جاى ديگر «أقول هذه العبارة لاتخلو عن تشويش ولذا أسقطت في كثير من النسخ المصححة».
از طرفى ديگر استفاده آقا رضا همدانى از حاشيه شيخ اعظم بر رسائل و احاطه او بر اين حاشيه در بسيارى موارد براى توضيح عبارت رسائل مورد استفاده واقع شده است. مثل «ولأجل ذلك غير العبارة و أتى في الحاشية، المرجع فيه البرائة مطلقاً على ما في الحاشية، لكن في بعض الحواشي المنسوبة إليه بعد أن ذكر وجه التأمل، أقول في بعض الحواشي المنسوبة إليه...».
با توجه به آنچه قبلاً ذكر شد كه مؤلف دو بار بر رسائل حاشيه زده، داراى احاطه كاملى به تمام مباحث مطرح شده است. به عنوان نمونه در بحث برائت مى‌گويد «و سيتضح وجهها في مبحث التعادل والتراجيح... كما ستعرفه في مبحث الاستصحاب... ستعرف في خاتمة الكتاب» و گاهى اين طور مى‌نويسد «قوله و سيأتي ذكره عندالكلام على الاحتياط، أقول الظاهر أنّه - قده - لم يتعرض لكلام السيد في طي مقدمات دليل الانسداد».
شيوه نگارش
نحوه نگارش حاشيه آقا رضا همدانى با ساير حواشى مثل بحرالفوائد و أوثق الوسائل فرق دارد زيرا مؤلف صرفا به ذكر منابع و مآخذ كلمات شيخ نمى‌پردازد، بلكه سعى بر اين دارد كه به صورت تحليلى به نظريات شيخ اعظم بپردازد و در واقع اصول و امهات نظريات شيخ را مورد بررسى و تحليل قرار دهد. البته در تحليل نظريات نيز مؤلف بناى بر اختصار دارد و اين گونه عبارت در كتاب ديده مى‌شود «ربما يترتب على اختلاف الجعل ثمرات في مقام الاستنباط ليس المقام مقام شرحها... و تحقيق هذا الفروض و نظائرها يحتاج إلى بسط لايناسب المقام». البته همچنانكه گذشت، گاهى تفصيل مطالب را به كتاب مصباح الفقيه ارجاع مى‌دهد.
ويژگيهاى كتاب
از نكاتى كه باعث شده كتاب حاشيه آقا رضا همدانى مورد توجه خاص بزرگان و محققين علم اصول واقع شود ابتكارات و نوآوري هاى مؤلف در عين استحكام نظريات او است كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:
بحث كفايت امتثال علم اجمالى و اين كه در احكام وضعى فقط اصل استصحاب جارى است در صفحه 3، بحث حرمت اطراف شبهه در مواردى كه نص وجود ندارد در صفحه 41، تقدير بناء عقلاء در جريان استصحاب در غير، هنگام شك در مقتضى و اينكه اخبار و روايات حكم عقلاء را امضاء مى‌كند در صفحه 82 اين كه مرجع اصول جارى در مباحث الفاظ، بلكه تمامى اصول معتبر عقلايى را اصول عدمى دانسته كه داراى تأصلى نيست و مرجع آنها اصل عدم احتمالات منافى با ظاهر است، در صفحه 19 بحث دوران واجب بين تعبدى و توصلى در صفحه 10، بحث أصالة الصحة در صفحه 108 و قاعده شك بعد از تجاوز محل در صفحه 110.
از ديگر نكات باارزش كتاب اين كه مؤلف گاهى مطالبى را كه شيخ اعظم به بعضى از بزرگان نسبت داده به گونه‌اى ديگر تفسير مى‌كند، مثل نسبتى كه به سيد در غنية داده شده «و في ظهور كلامه في ما ذكره المصنف - قده - نظر» و «قوله فإنّ الظاهر كلام الشيخ - قده - الخ أقول الاستشهاد لكلام الشيخ - قده - لجواز طرح قول الإمام عن حيث الالتزام لايخلو من نظر» و «قوله و منهم الصدوق - قده - الخ أقول لا يظهر من هذه العبارة التي نقلها عن الصدوق إلاّ أنه...».
مؤلف گاهى از نظر استادش ميرزاى شيرازى معروف (متوفى 1312 قمرى) استفاده مى‌كند كه نشان از نگارش كتاب در زمان حيات ايشان دارد «و قد صرح بجريان الاستصحاب المزبور سيد مشايخنا أدام الله أيام إفاضاته في البحث...».
با توجه به اين كه مؤلف بيشتر قصد تحليل نظريات اصولى شيخ اعظم را دارد به منابع و مآخذ فقط در صورت نياز مراجعه كرده و از بعضى از منابع و بزرگان مثل شرح عضدى، حاشيه شيخ اعظم بر رسائل، محقق قمى در حواشى‌اش بر قوانين، صاحب فصول، صاحب مدارك، صاحب حدائق و محقق خوانسارى نام برده است.
البته از نقاط ضعف كتاب اين است كه در مواردى مآخذ كلام شيخ را مشخص نمى‌كند مثل «قوله و قد يظهر من بعض المعاصرين الخ أقول هذا التفصيل ممّا لابد منه... ولكنّك خبير بأن ما ذكرنا من التفصيل وفاقاً للمفصل المذكور، قوله نعم صرح غير واحد من المعاصرين أقول مقتضى إطلاق القول المحكي عنهم...».
تدوين و چاپ كتاب
مؤلف در سال 1308 از تأليف اين كتاب فراغت يافته و در سال 1318 در ايران چاپ شده است. چاپ حاضر كتاب نيز در سال 1377 تجديد چاپ شده است.
منابع
- نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
- مدخل شيخ آقا رضا همدانى در همین دانشنامه
