المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ المحجة البیضاء را به المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء (کتاب) منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{عالی}} | {{عالی}} | ||
| − | + | '''«المَحَجّة البیضاء فی تهذیب الإحیاء»''' تألیف [[فیض کاشانی|ملامحسن فیض کاشانی]] (م، ۱۰۹۱ ق)، در موضوع [[اخلاق]] و [[آداب و سنن اسلامی|آداب اسلامی]] است. این کتاب در واقع تصحیح و تلخیص کتاب «[[احیاء علوم الدین (کتاب)|احیاء علوم‌الدین]]» [[ابوحامد محمد غزالی]] (م، ۵۰۵ ق) می‌باشد که بر اساس مبانى و اعتقادات [[شیعه|شيعه]] نوشته شده است. | |
| + | {{مشخصات کتاب | ||
| − | = | + | |عنوان= |
| − | |||
| − | + | |تصویر= [[پرونده:المحجة البیضاء.jpg|240px|وسط]] | |
| − | + | |نویسنده= فیض کاشانی | |
| − | + | |موضوع= اخلاق و آداب اسلامی | |
| − | + | |زبان= عربی | |
| − | + | |تعداد جلد=۸ | |
| − | + | |عنوان افزوده1= تصحیح | |
| − | + | |افزوده1= علیاکبر غفاری | |
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | + | |افزوده2= | |
| − | + | |لینک= | |
| + | }} | ||
| − | + | ==مؤلف== | |
| + | محمد بن مرتضى مشهور به [[فیض کاشانی]] (۹۷۷-۱۰۹۱ ق)، حکیم، [[محدث]]، مفسر، عارف، شاعر و فقیه بزرگ [[شیعه]] در قرن یازدهم هجری است. | ||
| − | + | از اساتید برجسته او می توان به [[ملاصدرا|ملاصدرای شیرازی]]، [[محمدتقی مجلسی]]، [[شیخ بهایی]]، [[میرفندرسکی]] و [[میرداماد]] اشاره کرد. و خود استاد بزرگانی چون [[علامه مجلسی]]، [[سید نعمت الله جزایری]] و [[قاضی سعید قمی]] بود. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | برخی از آثار مهم ایشان عبارتند از: [[تفسیر صافی]]، [[تفسیر اصفی]]، [[الوافى (کتاب)|الوافی]]، [[نوادر الاخبار فيما يتعلق باصول الدين]]، [[كلمات مكنونه (کتاب)|كلمات مكنونه]] و [[المحجة البیضاء]]. | |
| − | == | + | ==معرفی کتاب== |
| + | «المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء» از مهمترین آثار ملامحسن فیض کاشانی و اثرگذارترین آن با موضوع [[اخلاق]] و آداب اسلامی، تصحیح شده و تکمیل شده کتاب ارزشمند «احیاء علوم‌الدین» [[ابوحامد محمد غزالی]] است. | ||
| − | + | «احیاء العلوم» غزالی در رسیدن مردم به اخلاق و معنویات بسیار موثر بود، تا جایی که شخصیتی مثل [[فیض کاشانی]] به فکر استفاده از این کتاب در بین جامعه‌ی [[شیعه|شیعی]] می‌افتد. شاید بتوان گفت کتاب «المحجه البیضاء»، تنها موسوعه‌ی اخلاقی شیعه می‌باشد، یعنی تقریباً جامع مباحث اخلاق اسلامی است. کتابی که دربردارنده‌ی مباحث اخلاقی و سرشار از آیات [[قرآن]] و [[احادیث]] و توضیحات آن‌هاست. | |
| − | + | فیض کاشانی در مقدمه کتاب می‌گوید: «من کتاب احیاء علوم‌الدین ابی‌حامد محمد غزالی را ملاحظه کردم، دیدم که در جهان [[اسلام]] دارای نفوذ و شناخته شده است و این کتاب دارای مطالب مهم و سودمند است، برای کسی که بخواهد به درجات بالای معنوی و دینی برسد و بیان شیخ هم زیبا و تقریر و نوشتار کتاب هم قابل ستایش است. ولی چون غزالی هنگام تالیف کتاب، [[سنی]] مذهب بوده است، مطالبی را ذکر کرده که برای ما شیعیان قابل قبول نیست و جزو عقاید فاسده [[اهل سنت]] و تعدادی هم جزء [[بدعت|بدعت‌های]] اهل [[تصوف]] است و از احادیث والای [[ائمه اطهار|امامان]] شیعه استفاده نکرده است. مقداری هم از افرادی نقل حدیث کرده که مشهور به [[دروغ]] و افتراء به خدا و [[پیامبر|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله بوده‌اند و در بین مطالب خود حکایات عجیب و قصه‌هایی را از صوفیه نقل می‌کند که با عقل اصلا سازگار نیست! غزالی، سخنان اهل [[عصمت]] و [[اهل بیت]] علیهم‌السلام را که [[قرآن]] و خود پیامبر صلی الله علیه وآله ما را به آن‌ها دعوت می‌کنند را رها کرده و از آن استفاده‌ای نکرده است... ولی عمده‌ی کتاب و مطالب آن مفید است و دور بودن شیعیان از آن سزاوار نیست. مخصوصاً در این دوره‌ی زمانه که جهالت و گمراهی بیشتر مردم را فراگرفته، وجود چنین کتابی و استفاده مردم از آن لازم است». | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | که از | + | در ادامه ملامحسن فیض شیوه کار خود را چنین بیان می‌کند: «من سعی کردم مواردی که با عقاید شیعه نمی‌خواند را حذف کنم (مثل باب سماع) و در هر بابی لازم بود از عقاید شیعه و [[احادیث]] اهل بیت استفاده کردم و جایی که احساس کردم مطالبی اضافی است، برای رغبت بیشتر خوانندگان به مطالعه‌ی کتاب، آن‌ها را حذف کردم و البته سعی کردم دسته‌بندی و اسلوب کتاب را تغییر ندهم و تا جایی که می‌شد حتی الفاظ آن را هم تغییر ندادم چون خود کتاب دارای بیان و نوشتار زیبا و کاملی است. یعنی با این کارم کتاب احیاء علوم را دوباره احیاء کردم و اثر خود را به این نام گذاشتم "المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء" یا خواستید بگویید "المحجة البیضاء فی احیاء الاحیاء"». |
| − | + | این کتاب هشت جلد می‌باشد که در چهار مجلد، توسط مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین [[حوزه علميه قم|حوزه علمیه قم]] به چاپ رسیده است. بنیاد پژوهش‌های [[آستان قدس رضوی]] نیز، این کتاب را با نام «راه روشن» با همکاری آقایان عبدالعلی صاحبی، سید محمدصادق عارف، محمدرضا عطایی و محمدحسین عطایی ترجمه کرده است. | |
| − | + | ==محتوای کتاب== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | کتاب «[[احیاء علوم الدین (کتاب)|احیاء علوم‌الدین]]» و به تبع آن «المحجة البیضاء»، شامل چهار بخش است که مؤلف آن را به «رُبع» معرفی می‌کند (اربعه ارباع)؛ ربع العبادات، ربع العادات، ربع المهلکات و ربع المنجیات. این کتاب، روی هم رفته دارای چهل کتاب در چهار بخش می‌باشد، یعنی هر ربع دارای ده کتاب (بخش). هر کتابی هم با توجه به حجم مطالب و موضوع آن به باب‌های مختلفی تقسیم شده است. روال عادی مباحث هم این گونه است که در شروع هر کتاب در صورت مربوط بودن، ابتدا آیات [[قرآن]] بیان می‌شود و بعد [[احادیث]] [[رسول الله|رسول خدا]] صلی الله علیه وآله و [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم‌السلام می آید. | |
| − | + | با همه دخل و تصرف‌هاى [[فیض کاشانی|فيض کاشانی]]، اساس کتاب «احياء» در «المحجة» باقى است؛ به‌گونه‌اى که تقريبا سه ربع آن، کاملا حفظ شده است. تنها حذف و تغييرى که فيض در کتاب‌هاى چهل‌گانه «احيا» داده است، نشاندن کتاب «آداب الشيعة و أخلاق الإمامة» به جای «آداب السماع و الوجد» به دلیل مغایرت با عقاید [[شیعه]] و مذهب اهل‌البيت می باشد. | |
| − | '''<I> | + | '''<I>ربع اول: ربع العبادات که خود شامل ده کتاب است:</I>''' |
| − | # کتاب | + | #کتاب العلم؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب قواعد العقائد؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب اسرار الطهاره؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب اسرار الصلاه؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب اسرار الزکاه؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب اسرار الصیام؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب اسرار الحج؛ |
| − | # کتاب آداب | + | #کتاب آداب تلاوه القرآن؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب الاذکار والدعوات؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب ترتیب الاوراد فی الاوقات. |
| − | + | '''<I>ربع</I>''' '''<I>دوم: ربع العادات که خود مشتمل بر ده کتاب است:</I>''' | |
| − | + | #کتاب آداب الاکل؛ | |
| + | #کتاب آداب النکاح؛ | ||
| + | #کتاب آداب الکسب والمعاش؛ | ||
| + | #کتاب الحلال والحرام؛ | ||
| + | #کتاب آداب الصحبة والمعاشرة مع اصناف الخلق؛ | ||
| + | #کتاب العزلة؛ | ||
| + | #کتاب آداب السفر؛ | ||
| + | #کتاب آداب السماع والوجد؛ | ||
| + | #کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر؛ | ||
| + | #کتاب اخلاق النبوة و آداب المعیشة. | ||
| − | '''<I>سوم: ربع المهلکات که شامل ده کتاب است:</I>''' | + | '''<I>ربع</I>''' '''<I>سوم: ربع المهلکات که شامل ده کتاب است:</I>''' |
| − | # کتاب شرح عجائب القلب؛ | + | #کتاب شرح عجائب القلب؛ |
| − | # کتاب ریاضة النفس؛ | + | #کتاب ریاضة النفس؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب کسر الشهوتین: شهوة البطن و شهوة الفرج؛ |
| − | # کتاب آفات اللسان؛ | + | #کتاب آفات اللسان؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب ذم الغضب والحقد والحسد؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب ذم الدنیا؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب ذم المال والبخل؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب ذم الجاه والریاء؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب ذم الکبر والعجب؛ |
| − | # کتاب | + | #کتاب ذم الغرور. |
| − | + | '''<I>ربع</I>''' '''<I>چهارم: ربع المنجیات که شامل ده کتاب است:</I>''' | |
| − | + | #کتاب التوبة؛ | |
| − | + | #کتاب الصبر والشکر؛ | |
| − | # کتاب التوبة؛ | + | #کتاب الخوف والرجاء؛ |
| − | # کتاب الصبر والشکر؛ | + | #کتاب الفقر والزهد؛ |
| − | # کتاب الخوف والرجاء؛ | + | #کتاب التوحید والتوکل؛ |
| − | # کتاب الفقر والزهد؛ | + | #کتاب المحبة والانس والشوق والرضا؛ |
| − | # کتاب التوحید والتوکل؛ | + | #کتاب النیة والصدق والاخلاص؛ |
| − | # کتاب المحبة والانس والشوق والرضا؛ | + | #کتاب المراقبة والمحاسبة؛ |
| − | # کتاب النیة والصدق والاخلاص؛ | + | #کتاب التفکر؛ |
| − | # کتاب المراقبة والمحاسبة؛ | + | #کتاب ذکر الموت و ما بعده. |
| − | # کتاب التفکر؛ | ||
| − | # کتاب | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * المحجة البیضاء، مقدمه ملامحسن فیض کاشانی و | + | *المحجة البیضاء، مقدمه ملامحسن فیض کاشانی و تصحیح و مقدمه علیاکبر غفاری. |
| − | * راه روشن، ترجمه المحجة البیضاء توسط جمعی از نویسندگان، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی | + | *راه روشن، ترجمه المحجة البیضاء توسط جمعی از نویسندگان، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی. |
| − | * گزیده راه روشن، تلخیص | + | *گزیده راه روشن، تلخیص محمدعلی علی‌دوست، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی مشهد. |
| + | *"المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء"، ویکی نور. | ||
| − | [[رده:کتاب‌های اخلاق اسلامی]] | + | [[رده:منابع اخلاق اسلامی]][[رده:کتاب‌های اخلاق اسلامی]][[رده:آثار فیض کاشانی]] |
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۴۵
«المَحَجّة البیضاء فی تهذیب الإحیاء» تألیف ملامحسن فیض کاشانی (م، ۱۰۹۱ ق)، در موضوع اخلاق و آداب اسلامی است. این کتاب در واقع تصحیح و تلخیص کتاب «احیاء علوم‌الدین» ابوحامد محمد غزالی (م، ۵۰۵ ق) می‌باشد که بر اساس مبانى و اعتقادات شيعه نوشته شده است.
 | |
| نویسنده | فیض کاشانی |
| موضوع | اخلاق و آداب اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۸ |
| تصحیح | علیاکبر غفاری |
|
| |
محتویات
مؤلف
محمد بن مرتضى مشهور به فیض کاشانی (۹۷۷-۱۰۹۱ ق)، حکیم، محدث، مفسر، عارف، شاعر و فقیه بزرگ شیعه در قرن یازدهم هجری است.
از اساتید برجسته او می توان به ملاصدرای شیرازی، محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی، میرفندرسکی و میرداماد اشاره کرد. و خود استاد بزرگانی چون علامه مجلسی، سید نعمت الله جزایری و قاضی سعید قمی بود.
برخی از آثار مهم ایشان عبارتند از: تفسیر صافی، تفسیر اصفی، الوافی، نوادر الاخبار فيما يتعلق باصول الدين، كلمات مكنونه و المحجة البیضاء.
معرفی کتاب
«المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء» از مهمترین آثار ملامحسن فیض کاشانی و اثرگذارترین آن با موضوع اخلاق و آداب اسلامی، تصحیح شده و تکمیل شده کتاب ارزشمند «احیاء علوم‌الدین» ابوحامد محمد غزالی است.
«احیاء العلوم» غزالی در رسیدن مردم به اخلاق و معنویات بسیار موثر بود، تا جایی که شخصیتی مثل فیض کاشانی به فکر استفاده از این کتاب در بین جامعه‌ی شیعی می‌افتد. شاید بتوان گفت کتاب «المحجه البیضاء»، تنها موسوعه‌ی اخلاقی شیعه می‌باشد، یعنی تقریباً جامع مباحث اخلاق اسلامی است. کتابی که دربردارنده‌ی مباحث اخلاقی و سرشار از آیات قرآن و احادیث و توضیحات آن‌هاست.
فیض کاشانی در مقدمه کتاب می‌گوید: «من کتاب احیاء علوم‌الدین ابی‌حامد محمد غزالی را ملاحظه کردم، دیدم که در جهان اسلام دارای نفوذ و شناخته شده است و این کتاب دارای مطالب مهم و سودمند است، برای کسی که بخواهد به درجات بالای معنوی و دینی برسد و بیان شیخ هم زیبا و تقریر و نوشتار کتاب هم قابل ستایش است. ولی چون غزالی هنگام تالیف کتاب، سنی مذهب بوده است، مطالبی را ذکر کرده که برای ما شیعیان قابل قبول نیست و جزو عقاید فاسده اهل سنت و تعدادی هم جزء بدعت‌های اهل تصوف است و از احادیث والای امامان شیعه استفاده نکرده است. مقداری هم از افرادی نقل حدیث کرده که مشهور به دروغ و افتراء به خدا و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله بوده‌اند و در بین مطالب خود حکایات عجیب و قصه‌هایی را از صوفیه نقل می‌کند که با عقل اصلا سازگار نیست! غزالی، سخنان اهل عصمت و اهل بیت علیهم‌السلام را که قرآن و خود پیامبر صلی الله علیه وآله ما را به آن‌ها دعوت می‌کنند را رها کرده و از آن استفاده‌ای نکرده است... ولی عمده‌ی کتاب و مطالب آن مفید است و دور بودن شیعیان از آن سزاوار نیست. مخصوصاً در این دوره‌ی زمانه که جهالت و گمراهی بیشتر مردم را فراگرفته، وجود چنین کتابی و استفاده مردم از آن لازم است».
در ادامه ملامحسن فیض شیوه کار خود را چنین بیان می‌کند: «من سعی کردم مواردی که با عقاید شیعه نمی‌خواند را حذف کنم (مثل باب سماع) و در هر بابی لازم بود از عقاید شیعه و احادیث اهل بیت استفاده کردم و جایی که احساس کردم مطالبی اضافی است، برای رغبت بیشتر خوانندگان به مطالعه‌ی کتاب، آن‌ها را حذف کردم و البته سعی کردم دسته‌بندی و اسلوب کتاب را تغییر ندهم و تا جایی که می‌شد حتی الفاظ آن را هم تغییر ندادم چون خود کتاب دارای بیان و نوشتار زیبا و کاملی است. یعنی با این کارم کتاب احیاء علوم را دوباره احیاء کردم و اثر خود را به این نام گذاشتم "المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء" یا خواستید بگویید "المحجة البیضاء فی احیاء الاحیاء"».
این کتاب هشت جلد می‌باشد که در چهار مجلد، توسط مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به چاپ رسیده است. بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی نیز، این کتاب را با نام «راه روشن» با همکاری آقایان عبدالعلی صاحبی، سید محمدصادق عارف، محمدرضا عطایی و محمدحسین عطایی ترجمه کرده است.
محتوای کتاب
کتاب «احیاء علوم‌الدین» و به تبع آن «المحجة البیضاء»، شامل چهار بخش است که مؤلف آن را به «رُبع» معرفی می‌کند (اربعه ارباع)؛ ربع العبادات، ربع العادات، ربع المهلکات و ربع المنجیات. این کتاب، روی هم رفته دارای چهل کتاب در چهار بخش می‌باشد، یعنی هر ربع دارای ده کتاب (بخش). هر کتابی هم با توجه به حجم مطالب و موضوع آن به باب‌های مختلفی تقسیم شده است. روال عادی مباحث هم این گونه است که در شروع هر کتاب در صورت مربوط بودن، ابتدا آیات قرآن بیان می‌شود و بعد احادیث رسول خدا صلی الله علیه وآله و اهل بیت علیهم‌السلام می آید.
با همه دخل و تصرف‌هاى فيض کاشانی، اساس کتاب «احياء» در «المحجة» باقى است؛ به‌گونه‌اى که تقريبا سه ربع آن، کاملا حفظ شده است. تنها حذف و تغييرى که فيض در کتاب‌هاى چهل‌گانه «احيا» داده است، نشاندن کتاب «آداب الشيعة و أخلاق الإمامة» به جای «آداب السماع و الوجد» به دلیل مغایرت با عقاید شیعه و مذهب اهل‌البيت می باشد.
ربع اول: ربع العبادات که خود شامل ده کتاب است:
- کتاب العلم؛
- کتاب قواعد العقائد؛
- کتاب اسرار الطهاره؛
- کتاب اسرار الصلاه؛
- کتاب اسرار الزکاه؛
- کتاب اسرار الصیام؛
- کتاب اسرار الحج؛
- کتاب آداب تلاوه القرآن؛
- کتاب الاذکار والدعوات؛
- کتاب ترتیب الاوراد فی الاوقات.
ربع دوم: ربع العادات که خود مشتمل بر ده کتاب است:
- کتاب آداب الاکل؛
- کتاب آداب النکاح؛
- کتاب آداب الکسب والمعاش؛
- کتاب الحلال والحرام؛
- کتاب آداب الصحبة والمعاشرة مع اصناف الخلق؛
- کتاب العزلة؛
- کتاب آداب السفر؛
- کتاب آداب السماع والوجد؛
- کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر؛
- کتاب اخلاق النبوة و آداب المعیشة.
ربع سوم: ربع المهلکات که شامل ده کتاب است:
- کتاب شرح عجائب القلب؛
- کتاب ریاضة النفس؛
- کتاب کسر الشهوتین: شهوة البطن و شهوة الفرج؛
- کتاب آفات اللسان؛
- کتاب ذم الغضب والحقد والحسد؛
- کتاب ذم الدنیا؛
- کتاب ذم المال والبخل؛
- کتاب ذم الجاه والریاء؛
- کتاب ذم الکبر والعجب؛
- کتاب ذم الغرور.
ربع چهارم: ربع المنجیات که شامل ده کتاب است:
- کتاب التوبة؛
- کتاب الصبر والشکر؛
- کتاب الخوف والرجاء؛
- کتاب الفقر والزهد؛
- کتاب التوحید والتوکل؛
- کتاب المحبة والانس والشوق والرضا؛
- کتاب النیة والصدق والاخلاص؛
- کتاب المراقبة والمحاسبة؛
- کتاب التفکر؛
- کتاب ذکر الموت و ما بعده.
منابع
- المحجة البیضاء، مقدمه ملامحسن فیض کاشانی و تصحیح و مقدمه علیاکبر غفاری.
- راه روشن، ترجمه المحجة البیضاء توسط جمعی از نویسندگان، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
- گزیده راه روشن، تلخیص محمدعلی علی‌دوست، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی مشهد.
- "المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء"، ویکی نور.
