سيد نعمت الله جزائری
سید نعمت‌اللّه جزایری (۱۱۱۲-۱۰۵۰ ق)، فقیه، محدّث و ادیب امامی در قرن یازدهم و دوازدهم هجری و از شاگردان علامه مجلسی و محقق خوانسارى است. او در منطقه خوزستان به ویژه شوشتر، مساجد و مدارس دینی متعددی احداث نمود و به تربیت مشتاقان علوم اهل بیت علیهم‌السلام پرداخت. علامه جزایری صاحب آثار متعددی از جمله «ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار» می باشد.
| |
| نام کامل | سید نعمت‌اللّه جزایری |
| زادروز | ۱۰۵۰ قمری |
| زادگاه | بصره، عراق |
| وفات | ۱۱۱۲ قمری |
| مدفن | پلدختر، خرم‌آباد |
|
| |
| اساتید |
علامه مجلسی، آقا حسین خوانساری، فیض کاشانی، ابراهیم بن صدرالدین شیرازى،... |
| شاگردان |
ابوالقاسم مرعشی شوشتری، قاضی محمدتقی شوشتری، محمد علم‌الهدی کاشانی، شیخ محمد نجار شوشتری،... |
| آثار |
قصص الانبیاء، الانوار النعمانیه، انیس الفرید فی شرح التوحید، تحفة الاسرار فی الجمع بین الاخبار، الجواهر الغوالی فی شرح عوالی اللئالی، ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار،... |
محتویات
ولادت و خاندان
سید نعمت اللّه جزایری در سال ۱۰۵۰ هجرى، در منطقه‌اى به نام «صباغیه الجزایر» که از توابع شهر بصره در عراق است به دنیا آمد. وى در خانواده‌اى دیده به جهان گشود که از قرن‌ها پیش به فضل و علم شهرت داشتند. پدر او مانند دیگر اجداد او از علماى مورد احترام به شمار مى‌رفتند. نسب آنان به عبدالله بن موسی بن جعفر، فرزند امام کاظم (علیه‌السلام) می‌رسد.
سید فرزندان خود را نیز در راه ترویج مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) تربیت نمود، به طورى که تا چند نسل فرزندان او نیز از بزرگان شیعه بودند و مؤلف چندین جلد کتاب شدند که هم اکنون نیز کتب آنها موجود است.
تحصیلات و استادان
سید نعمت الله از دوران کودکى در زادگاه خویش کمر همت را براى دانش اندوزى بست و در آنجا از بزرگانى چون یوسف بن محمد الجزائرى که فقیه و اصولى معروف آن دیار و قاضى شهر بود کسب فیض کرد.
بعد از طى مراحل مقدماتى و براى بهره گیرى از اساتید شهرهاى دیگر به هویزه که از شهرهاى آباد آن دیار بود سفر کرد. در آن زمان عالم و فاضل و ادیب توانا، شیخ حسین بن بستى هویزى استاد حوزه علمیه در هویزه بود و سید مدتى افتخار شاگردى او را پیدا نمود.
سید نعمت الله در سن یازده سالگی به همراه برادرش سید نجم‌الدین رهسپار شیراز شد و به یاری شیخ جعفر بحرانی در مدرسه منصوریه اقامت گزید.[۱] تهیدستی بسیار سید نعمت‌الله، سرانجام وی را از انزوای ویژه روزگار آغازین درس برون آورد، به نسخه‌برداری از کتاب‌ها، تصحیح نسخه‌ها و حاشیه‌نویسی کشاند.[۲]
او خود در مورد سخت کوشی و شرایط دشوارش در دوران تحصیل در شیراز می گوید: من درسی داشتم که حاشیه‌های آن را بعد از نماز صبح زمستان می‌نوشتم. سرمای هوا و بسیاری تلاش باعث می‌شد که خون از دستم جاری شود! ... سه سال روزگار بدینسان گذشت.[۳]
اوج تحصیلات سید در شیراز بود و در آنجا بود که متخصص در معقول و منقول گشت. از جمله اساتید او در معقول (فلسفه و حکمت و الهیات)، استاد شاه ابوالولى شیرازى و ابراهیم فرزند صدرالدین شیرازى بودند که هر دو از فلاسفه و حکماى بزرگ زمان خود قلمداد مى‌شدند.
علاوه بر این، منقول و حدیث و فقه و اصول را هم از محدث بحرینى فراگرفت و با کوله‌بارى مملو از علم و معرفت قصد اصفهان نمود.
سید نعمت اللّه جزایری زمانى وارد اصفهان شد که اصفهان پایتخت حکومت صفویه و محلى امن براى علماى تشیع بود؛ چرا که صفویه به عنوان یک حکومت صد در صد شیعى قدرت را در دست گرفته بودند و ترویج تشیع و پاسدارى از حریم اهل بیت پیامبر را سرلوحه کار خویش قرار داده بودند.
اصفهان در آن زمان از وجود شخصیتى چون علامه مجلسى به خود مى‌بالید و سید که عمر خود را براى یافتن استادى کامل و مقتدایى که زانوى شاگردى در خدمتش بزند سپرى کرده بود، با یافتن علامه مجلسى گمشده خویش را یافت.
سید نعمت الله شبانه روز ملازم علامه بود و لحظه‌اى از یادگیرى غافل نمى‌شد. علامه نیز توجهى خاص به او داشت. علامه مجلسى براى نوشتن دائرة المعارف بزرگ حدیث دست به ابتکارى نو زد و با تشکیل گروهى ۵ نفره که سید نعمت الله جزائرى هم یکى از آنان بود، کار تألیف بحارالانوار را شروع کرد. سید نعمت اللّه علاوه بر مشارکت در تألیف بحار، از جمله همراهان علامه مجلسى در تألیف مرآة العقول نیز بود.
از جمله فعالیت‌هاى او در اصفهان، جمع‌آورى بیش از ۴۰۰۰ جلد کتاب بود که تعدادى از آنها را خودش استنساخ کرده بود. روش سید، حاشیه زدن و تعلیقه نویسى بر کتب بود و هم اکنون بسیارى از کتاب‌ها همراه با تعلیقات ایشان موجود است.
از دیگر اساتید سید نعمت اللّه جزایری در اصفهان، محقق خوانسارى، فیض کاشانی و شیخ حر عاملی هستند.
شاگردان
سید جزائری شاگردان بسیاری تریبت کرد که هر یک در گوشه‌ای از جهان اسلام به هدایت مردم و تدریس علوم اهل بیت پرداختند؛ از جمله:
- ابوالقاسم بن محمد مرعشی شوشتری،
- ابوالحسن شوشتری،
- شیخ علی بن حسین جامعی عاملی،
- فتح‌الله بن علوان الکعبی الدورقی،
- قاضی محمدتقی شوشتری،
- شیخ محمد الضبیری،
- شیخ محمد علم‌الهدی کاشانی،
- شیخ محمد نجار شوشتری،
- محمود بن میرعلی میمندی.[۴]
آثار و تألیفات
سید نعمت‌الله جزایری کتابهای گرانبهایی که فراتر از ۵۵ عنوان است، از خود به یادگار نهاد. از جمله آنها کتابهای زیر را می توان نام برد:
- الانوار النعمانیه فی بیان معرفة النشأة الانسانیه
- انیس الفرید فی شرح التوحید
- تحفة الاسرار فی الجمع بین الاخبار
- الجواهر الغوالی فی شرح عوالی اللئالی
- ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار
- زهر الربیع
- الغایة القصوی
- عقود المرجان فی تفسیر القرآن
- مشکلات المسائل
- منبع الحیاة فی اعتبار قول المجتهدین من الاموات
- نوادر الاخبار
- النور المبین فی قصص الانبیاء والمرسلین (قصص الانبیاء)
- هدیة المبین و تحفة الراغبین
- و ده‌ها اثر دیگری که به صورت حاشیه و شرح نوشته شده است.[۵]
فعالیت‌های اجتماعی
سید جزائری در روزهای پایانی ۱۰۷۹ ق. به دنبال دریافت نامه‌های فراوان از شوشتر و حویزه که وی را به آن شهرها فرامی‌خواند و دعوت فتحعلی‌خان (حاکم خوزستان) به شوشتر پای نهاد.[۶]
او در آن دیار مسجدها و مدرسه‌های دینی فراوان پی افکند و به تربیت مشتاقان علوم اهل بیت علیهم‌السلام پرداخت. آن بزرگمرد علامه بر اقامه جماعت و ارشاد مردم در مسجد جامع، در خیابان‌ها به راه می‌افتاد و اصناف و پیشه‌وران را با آداب اسلامی آشنا می‌ساخت.[۷] اندک اندک نهال‌هایی که او کاشته بود، بارور شد و دانشورانی توانا به جامعه عرضه کرد. دانشورانی که به آبادی‌های دور و نزدیک می‌شتافتند و مردم را با اهل بیت پیامبر علیهم‌السلام آشنا می‌ساختند.[۸]
چون خبر تلاش‌های موفقیت‌آمیز فقیه بلندآوازه صباغیه به شاه سلیمان صفوی رسید، چنان تحت تأثیر قرار گرفت که بی‌درنگ در ضمن فرمانی، او را به شیخ الاسلامی جنوب برگزید و همه مناصب شرعی آن دیار را به وی وانهاد.[۹]
در این زمان او مرجع دینی اهالی خوزستان و جنوب عراق به شمار می‌آمد و در پی هدایت مردم و از میان برداشتن دشمنی قبیله‌ها، تلاش فراوان کرده و اطلاعیه‌های گوناگونی با مهرهای ویژه خویش که عبارت‌های «و ان تعدّوا نعمة الله لاتحصوها» و «الواثق بالله نعمة الله» آراسته بود، به دور و نزدیک می‌فرستاد. جزائری سرسلسله خاندان مشهور علمی و دینی سادات جزایری بود که سه قرن در، خدمات ارزنده‌ای کردند.[۱۰]
وفات
سید نعمت‌الله جزایری در سن ۶۲ سالگى و در سال ۱۱۱۲ هجرى هنگام بازگشت از زیارت مشهد مقدس در منطقه «پلدختر» خرم آباد از دنیا رفت و همانجا به خاک سپرده شد.
پانویس
- ↑ الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۲، ۳۰۷.
- ↑ همان.
- ↑ همان، ص ۳۱۲.
- ↑ کشف الاسرار، ج ۱، ص ۶۸، ۱۰۳.
- ↑ همان، ص ۱۰۶، ۲۳۸؛ چکیده‌ای از زندگانی سید جزایری، ص ۱۶، ۷۷.
- ↑ نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.
- ↑ همان، ص ۲۸۷، ۲۸۶.
- ↑ نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.
- ↑ همان، ص ۲۸۷، ۲۸۶.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مدخل «جزایری» از محمدتقی کرمی.
منابع
- گلشن ابرار، جلد ۱، زندگی نامه "سید نعمت‌الله جزایری" از عباس عبیری.
- درباره آیت الله سید نعمت الله جزایری رحمت الله علیه، سایت همراه حوزویان، بازیابی: ۲۴ بهمن ۱۳۹۱.
- دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مدخل «جزایری» از محمدتقی كرمی.
پيوندها
