مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب): تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ مطالب السؤول في مناقب آل الرسول (کتاب) را به مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب) منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | [[ | + | '''«مطالب السَؤول فی مناقب آل الرسول»''' تألیف [[محمد بن طلحه شافعی]] (۵۸۲-۶۵۲ ق) از علمای [[اهل سنت]]، کتابی است در [[مناقب]] و فضایل [[اهل البیت|اهلبیت]] (علیهمالسلام) که در قرن هفتم هجری نوشته شده است. نویسنده به جنبههای تاریخی زندگی اهلبیت کمتر پرداخته و تلاش کرده است تا منصفانه فضایل و صفات پسندیده ایشان را در زمینههای مختلف جمعآوری کند. |
| + | {{مشخصات کتاب | ||
| − | + | |عنوان=مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول | |
| − | == | + | |تصویر= |
| − | + | [[پرونده:Ketab411.jpg|240px|وسط]] | |
| + | |||
| + | |نویسنده=محمد بن طلحه شافعی | ||
| + | |||
| + | |موضوع=فضایل اهل البیت | ||
| + | |||
| + | |زبان=عربی | ||
| + | |||
| + | |تعداد جلد=۲ | ||
| − | + | |عنوان افزوده1=تصحیح | |
| − | |||
| − | |||
| − | = | + | |افزوده1=[[سید عبدالعزیز طباطبایی]] |
| − | |||
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | = | + | |افزوده2= |
| − | |||
| − | + | |لینک= | |
| + | }} | ||
| − | نویسنده در | + | == انگیزه نگارش == |
| + | انگیزه نویسنده از تدوین کتاب حاضر را میتوان در سه امر زیر، خلاصه نمود: | ||
| − | + | *مؤلف در دوران نوجوانی به [[ائمه اطهار|ائمه]](علیهمالسلام) علاقهمند بوده و با نوشتن کتابی به نام «زبدة المقال فی فضائل الآل»، محبت خود را ابراز کرده است، اما این کتاب به سرقت رفته و بدین منظور کتاب حاضر را تدوین نموده است. | |
| + | *به امید بهرهمند شدن از [[شفاعت]] [[اهل البیت|اهلبیت]](علیهمالسلام). | ||
| + | *عنایتی که [[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان علی]](علیهالسلام) به ایشان فرموده بود. | ||
| − | مؤلف | + | ==محتوای کتاب== |
| + | کتاب «مطالب السَؤول فی مناقب آل الرسول» با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در دوازده باب، عرضه شده است. در جزء نخست که بیش از نصف کتاب را به خود اختصاص داده، به زندگی و مناقب [[امام علی علیه السلام|حضرت علی]](ع) پرداخته شده و در جزء دوم، به فضایل و [[مناقب]] بقیه [[ائمه]](ع). | ||
| − | + | نویسنده در مقدمه پس از ستایش و تجلیل از [[اهل البیت|اهلبیت]](ع)، به شرح الفاظی مانند «أهل البیت»، «آل الرسول»، «ذوی القربی» و «العترة» میپردازد و ویژگیهای کلی ائمه(ع) را یادآوری میکند و نهایتا درباره فضایل [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه زهرا]](س) روایاتی را متذکر میشود. | |
| − | نویسنده در | + | نویسنده در باب نخست، پس از سیری گذرا بر زندگی [[امام علی علیه السلام|حضرت علی]](ع)، به فضایل و مناقب او میپردازد. مطالبی که او نقل میکند، عمدتا قابل توجه است؛ نویسنده با بیان بسیار ادیبانه و عالمانه، فضایل [[امیرالمؤمنین]](ع) را نقل و تحلیل میکند. او از ترجمه سخن پیامبر(ص) که به علی(ع) فرمود: «إنک الأنزع البطین» آغاز میکند و مینویسد: «[[امام علی علیه السلام|علی بن ابیطالب]](ع) از روز نخست در دامن ربانی [[پیامبر اسلام|رسول خدا]](ص) پرورش یافت و نخستین فردی از مردان بود که به او ایمان آورد. او [[مسجد الحرام]] را از لوث وجود بتها و تصاویری که نماد تباهی و گمراهی بودند پاک کرد. او خود را از پلیدیها دور ساخته بود و ریشههای هواپرستی را سوزانده بود؛ بدین جهت پیامبر(ص) لقب «انزع» به او داد و ازاینرو این لقب از مناقب بلند حضرت(ع) میباشد و از آنجا که قلب او مملو از علم و حکمت الهی بود، به «بطین» متصف گردید». |
| − | + | مؤلف سپس مواردی از داوریهای بدیع و خردمندانه امام علی(ع) را متذکر میشود و سخن [[عمر بن خطاب|عمر]] را که گفت: «لولا علی(ع) لهلک عمر»، نقل میکند و مینویسد: «این علم فراوان علی(ع) که فراتر از فهم بشر بود، علمی نبود که با خواندن و نوشتن و مباحثه و تکرار به دست آمده باشد، بلکه آن علم لدنی بود که خداوند متعال بهخاطر [[تقوا]] و [[زهد]] و نورانیت باطن وی به او الهام کرده بود». | |
| + | |||
| + | مؤلف پس از ذکر فضایلی از علی(ع) مینویسد: «احادیث پیامبر(ص) درباره فضایل و منزلت بلند علمی و معنوی علی(ع)، گرچه راویان و حافظان متفاوت، آنها را در قالب الفاظ مختلف نقل کردهاند، اما مدلول عمومی آنها یک چیز است و آن این است که پیامبر(ص)، علاقه خاصی به علی(ع) داشته و او را مورد محبت قرار داده و از او برای پیشبرد اهدافش کمک گرفته است و محبت او را مایه رستگاری شمرده است. بنابراین میتوان گفت اخبار فضایل علی(ع) [[متواتر]] است. چنانکه اگر کسی بگوید پادشاه، خلعتی به فلانی بخشید، دیگری بگوید خانهای بخشید، سومی بگوید مدال به او داد و...، گرچه مطلب هریک با دیگری متفاوت است، ولی در یک چیز مشترکند و آن اینکه این فرد، مورد توجه پادشاه است». | ||
| − | + | نویسنده در باقی ابواب کتاب، به مناقب و زندگی بقیه [[ائمه اطهار]](ع) پرداخته و درباره هریک از ائمه(ع)، موضوعهای زیر را بهاختصار مورد بحث قرار داده است: ولادت، نسب، [[کنیه]]، لقب، روایاتی که از پیامبر(ص) درباره هر امام نقل شده است، علم، شجاعت، عبادت، کرامت، احادیثی از هریک از ائمه(ع)، فرزندان، مدت عمر و چگونگی وفات. درباره [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت مهدی]](ع) نیز، ضمن نقل روایات پیامبر(ص) درباره [[مهدویت]]، به شبههها و پرسشهایی که در این زمینه مطرح بوده است، پاسخ میدهد. | |
| − | + | از آنجا که عمده مطالب این فصول در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]] موجود است، از نقل آن صرف نظر میکنیم و تنها به مباحثی که وی درباره قیام [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]](ع) و انقلاب جهانی حضرت مهدی(عج) مطرح کرده است، اشاره میکنیم. | |
| − | + | '''قیام حسینی از دیدگاه نویسنده:''' | |
| − | |||
| − | + | آنچه از مجموع مطالبی که نویسنده درباره قیام حسینی نوشته به دست میآید، این است که وی معتقد میباشد قیام امام حسین(ع) قیام برحقی بوده که به علت وضعیت حاکم بر جامعه و دعوت مردم [[کوفه]] انجام گرفته است. وی قیام امام حسین(ع) را تحسین میکند و مخالفان او را افرادی دنیاطلب، فاسق و فاجر میداند. وی مصائبی که بر امام حسین(ع) و یارانش پیش آمد را جانسوز و بسیار غمانگیز میداند. وی قاتلان امام حسین(ع) را مستحق [[لعن]] و نفرین میداند و هریک از آنها را که نام میبرد، بعد از نامشان جمله «لعنه الله علیه» یا «فی النار خلّده الله» میآورد. وی عمده مطالب مربوط به نهضت امام حسین(ع) را از کتاب «[[الفتوح (کتاب)|الفتوح]]» [[ابن اعثم کوفی|ابن اعثم]] نقل کرده است. | |
| − | + | '''حضرت مهدی از نگاه نویسنده:''' | |
| − | |||
| − | + | مؤلف پس از نقل احادیثی از پیامبر(ص) درباره [[حضرت مهدی]](عج)، پرسشهایی مطرح میکند و پاسخ میدهد که یادآوری آنها خالی از فایده نیست، مانند: | |
| − | از | + | پرسش: «کسی منکر نیست که پیامبر(ص) فرمود: اگر یک روز از عمر دنیا باقی مانده باشد، خداوند به اندازهای آن را طولانی میکند که فرزندم مهدی(عج) ظهور کند و زمین را پر از عدل و داد نماید؛ ولی ضرورت ندارد حتما نسل دهم از پیامبر(ص) باشد، بلکه معنایش این است که چنین کسی که از نسل پیامبر(ص) است، میآید». |
| − | + | پاسخ: «ویژگیهایی که پیامبر(ص) برای مهدی(عج) (از نظر نسب و مشخصات فردی) ذکر کرده است، تنها در فرزند [[امام حسن عسکری علیه السلام|حسن بن علی عسکری]](ع) جمع است. اگر کسی بگوید چنین شخصی که پیامبر(ص) با تمام ویژگیهایش معرفی کرده است، ممکن است در آینده متولد شود، پس احادیث پیامبر(ص) در فرزند حسن بن علی منحصر نیست! در پاسخ میگوییم تا زمان ما غیر از فرزند امام حسن عسکری کسی با چنین ویژگی نیامده است؛ بنابراین احکام در حق او ثابت است. اما حمل این روایات بر کسی که احتمال دارد در آینده به دنیا بیاید، مرجوح است و ترجیح مرجوح بر راجح جایز نیست». | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==ویژگیهای کتاب== | |
| + | *یکی از ویژگیهای برجسته کتاب «مطالب السَؤول» آن است که نویسنده، واژههایی که در روایات به کار رفته را مورد دقت قرار میدهد و بهخوبی تبیین میکند. برای نمونه، واژههایی چون مؤاخات بین [[پیامبر اکرم]](ص) و [[حضرت علی]](ع)، الائمة من [[قریش]]، محبوبیت علی(ع) نزد خدا، معنای حدیث پیامبر(ص) «أنت منی و أنا منک»، آل البیت، ذوی القربی، [[حدیث منزلت]]، [[مارقین|مارقون]]، [[قاسطین|قاسطون]] و [[ناکثین|ناکثون]] را با عقل و نقل، تجزیه و تحلیل میکند. | ||
| − | + | *نگرش مؤلف در این کتاب، به جنبههای معنوی و [[عرفان|عرفانی]] ائمه(ع) معطوف بوده و به جنبههای سیاسی و اجتماعی زندگی ائمه(ع) کمتر پرداخته است؛ البته زندگی [[امام علی علیه السلام|امیرالمؤمنین]](ع) در این جهت مستثنا میباشد؛ زیرا نقش اجتماعی و سیاسی علی(ع) در عصر پیامبر(ص) و حکومت پنج سالهاش را بهتفصیل ذکر کرده است. | |
| − | |||
| − | + | *از جمله مواردی که در کتاب، جلب توجه میکند، نگرش مؤلف به مسئله [[امامت]] ائمه(ع) است. او بدون [[تعصب]]، روایاتی که از پیامبر(ص) در این باره نقل شده است را آورده و با بیان زیبایی، تبیین کرده است. او منصوص بودن امامت ائمه(ع) را نقل میکند و [[حدیث غدیر]] را به شکلی بسیار بدیع، توضیح میدهد. | |
| − | + | *نویسنده در مواردی توانمندی ادبی خود را به نمایش میگذارد و چنان ادیبانه مینویسد که آدمی را به تعجب وا میدارد. نمونه این هنرنمایی را در مقدمه کتاب میتوان ملاحظه کرد. همچنین اشعاری که درباره ائمه(ع) سروده است، توانمندی ادبی او را بهخوبی نشان میدهد. | |
| − | |||
| − | == | + | ==منابع== |
| − | + | *"نقد و ارزیابی کتاب مطالبالسؤول فی مناقب آلالرسول"، حسین عبدالمحمدی، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره۲، بهار۱۳۸۲. | |
| + | [[رده:منابع با موضوع اهل البیت علیهم السلام]][[رده:منابع تاریخ زندگی ائمه (ع)]][[رده: کتابهای با موضوع اهل البیت علیهم السلام]][[رده:کتابهای فضایل اهل البیت (ع)]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۲۸
«مطالب السَؤول فی مناقب آل الرسول» تألیف محمد بن طلحه شافعی (۵۸۲-۶۵۲ ق) از علمای اهل سنت، کتابی است در مناقب و فضایل اهلبیت (علیهمالسلام) که در قرن هفتم هجری نوشته شده است. نویسنده به جنبههای تاریخی زندگی اهلبیت کمتر پرداخته و تلاش کرده است تا منصفانه فضایل و صفات پسندیده ایشان را در زمینههای مختلف جمعآوری کند.
 | |
| نویسنده | محمد بن طلحه شافعی |
| موضوع | فضایل اهل البیت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
| تصحیح | سید عبدالعزیز طباطبایی |
|
| |
انگیزه نگارش
انگیزه نویسنده از تدوین کتاب حاضر را میتوان در سه امر زیر، خلاصه نمود:
- مؤلف در دوران نوجوانی به ائمه(علیهمالسلام) علاقهمند بوده و با نوشتن کتابی به نام «زبدة المقال فی فضائل الآل»، محبت خود را ابراز کرده است، اما این کتاب به سرقت رفته و بدین منظور کتاب حاضر را تدوین نموده است.
- به امید بهرهمند شدن از شفاعت اهلبیت(علیهمالسلام).
- عنایتی که امیرمؤمنان علی(علیهالسلام) به ایشان فرموده بود.
محتوای کتاب
کتاب «مطالب السَؤول فی مناقب آل الرسول» با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در دوازده باب، عرضه شده است. در جزء نخست که بیش از نصف کتاب را به خود اختصاص داده، به زندگی و مناقب حضرت علی(ع) پرداخته شده و در جزء دوم، به فضایل و مناقب بقیه ائمه(ع).
نویسنده در مقدمه پس از ستایش و تجلیل از اهلبیت(ع)، به شرح الفاظی مانند «أهل البیت»، «آل الرسول»، «ذوی القربی» و «العترة» میپردازد و ویژگیهای کلی ائمه(ع) را یادآوری میکند و نهایتا درباره فضایل فاطمه زهرا(س) روایاتی را متذکر میشود.
نویسنده در باب نخست، پس از سیری گذرا بر زندگی حضرت علی(ع)، به فضایل و مناقب او میپردازد. مطالبی که او نقل میکند، عمدتا قابل توجه است؛ نویسنده با بیان بسیار ادیبانه و عالمانه، فضایل امیرالمؤمنین(ع) را نقل و تحلیل میکند. او از ترجمه سخن پیامبر(ص) که به علی(ع) فرمود: «إنک الأنزع البطین» آغاز میکند و مینویسد: «علی بن ابیطالب(ع) از روز نخست در دامن ربانی رسول خدا(ص) پرورش یافت و نخستین فردی از مردان بود که به او ایمان آورد. او مسجد الحرام را از لوث وجود بتها و تصاویری که نماد تباهی و گمراهی بودند پاک کرد. او خود را از پلیدیها دور ساخته بود و ریشههای هواپرستی را سوزانده بود؛ بدین جهت پیامبر(ص) لقب «انزع» به او داد و ازاینرو این لقب از مناقب بلند حضرت(ع) میباشد و از آنجا که قلب او مملو از علم و حکمت الهی بود، به «بطین» متصف گردید».
مؤلف سپس مواردی از داوریهای بدیع و خردمندانه امام علی(ع) را متذکر میشود و سخن عمر را که گفت: «لولا علی(ع) لهلک عمر»، نقل میکند و مینویسد: «این علم فراوان علی(ع) که فراتر از فهم بشر بود، علمی نبود که با خواندن و نوشتن و مباحثه و تکرار به دست آمده باشد، بلکه آن علم لدنی بود که خداوند متعال بهخاطر تقوا و زهد و نورانیت باطن وی به او الهام کرده بود».
مؤلف پس از ذکر فضایلی از علی(ع) مینویسد: «احادیث پیامبر(ص) درباره فضایل و منزلت بلند علمی و معنوی علی(ع)، گرچه راویان و حافظان متفاوت، آنها را در قالب الفاظ مختلف نقل کردهاند، اما مدلول عمومی آنها یک چیز است و آن این است که پیامبر(ص)، علاقه خاصی به علی(ع) داشته و او را مورد محبت قرار داده و از او برای پیشبرد اهدافش کمک گرفته است و محبت او را مایه رستگاری شمرده است. بنابراین میتوان گفت اخبار فضایل علی(ع) متواتر است. چنانکه اگر کسی بگوید پادشاه، خلعتی به فلانی بخشید، دیگری بگوید خانهای بخشید، سومی بگوید مدال به او داد و...، گرچه مطلب هریک با دیگری متفاوت است، ولی در یک چیز مشترکند و آن اینکه این فرد، مورد توجه پادشاه است».
نویسنده در باقی ابواب کتاب، به مناقب و زندگی بقیه ائمه اطهار(ع) پرداخته و درباره هریک از ائمه(ع)، موضوعهای زیر را بهاختصار مورد بحث قرار داده است: ولادت، نسب، کنیه، لقب، روایاتی که از پیامبر(ص) درباره هر امام نقل شده است، علم، شجاعت، عبادت، کرامت، احادیثی از هریک از ائمه(ع)، فرزندان، مدت عمر و چگونگی وفات. درباره حضرت مهدی(ع) نیز، ضمن نقل روایات پیامبر(ص) درباره مهدویت، به شبههها و پرسشهایی که در این زمینه مطرح بوده است، پاسخ میدهد.
از آنجا که عمده مطالب این فصول در منابع شیعه و سنی موجود است، از نقل آن صرف نظر میکنیم و تنها به مباحثی که وی درباره قیام امام حسین(ع) و انقلاب جهانی حضرت مهدی(عج) مطرح کرده است، اشاره میکنیم.
قیام حسینی از دیدگاه نویسنده:
آنچه از مجموع مطالبی که نویسنده درباره قیام حسینی نوشته به دست میآید، این است که وی معتقد میباشد قیام امام حسین(ع) قیام برحقی بوده که به علت وضعیت حاکم بر جامعه و دعوت مردم کوفه انجام گرفته است. وی قیام امام حسین(ع) را تحسین میکند و مخالفان او را افرادی دنیاطلب، فاسق و فاجر میداند. وی مصائبی که بر امام حسین(ع) و یارانش پیش آمد را جانسوز و بسیار غمانگیز میداند. وی قاتلان امام حسین(ع) را مستحق لعن و نفرین میداند و هریک از آنها را که نام میبرد، بعد از نامشان جمله «لعنه الله علیه» یا «فی النار خلّده الله» میآورد. وی عمده مطالب مربوط به نهضت امام حسین(ع) را از کتاب «الفتوح» ابن اعثم نقل کرده است.
حضرت مهدی از نگاه نویسنده:
مؤلف پس از نقل احادیثی از پیامبر(ص) درباره حضرت مهدی(عج)، پرسشهایی مطرح میکند و پاسخ میدهد که یادآوری آنها خالی از فایده نیست، مانند:
پرسش: «کسی منکر نیست که پیامبر(ص) فرمود: اگر یک روز از عمر دنیا باقی مانده باشد، خداوند به اندازهای آن را طولانی میکند که فرزندم مهدی(عج) ظهور کند و زمین را پر از عدل و داد نماید؛ ولی ضرورت ندارد حتما نسل دهم از پیامبر(ص) باشد، بلکه معنایش این است که چنین کسی که از نسل پیامبر(ص) است، میآید».
پاسخ: «ویژگیهایی که پیامبر(ص) برای مهدی(عج) (از نظر نسب و مشخصات فردی) ذکر کرده است، تنها در فرزند حسن بن علی عسکری(ع) جمع است. اگر کسی بگوید چنین شخصی که پیامبر(ص) با تمام ویژگیهایش معرفی کرده است، ممکن است در آینده متولد شود، پس احادیث پیامبر(ص) در فرزند حسن بن علی منحصر نیست! در پاسخ میگوییم تا زمان ما غیر از فرزند امام حسن عسکری کسی با چنین ویژگی نیامده است؛ بنابراین احکام در حق او ثابت است. اما حمل این روایات بر کسی که احتمال دارد در آینده به دنیا بیاید، مرجوح است و ترجیح مرجوح بر راجح جایز نیست».
ویژگیهای کتاب
- یکی از ویژگیهای برجسته کتاب «مطالب السَؤول» آن است که نویسنده، واژههایی که در روایات به کار رفته را مورد دقت قرار میدهد و بهخوبی تبیین میکند. برای نمونه، واژههایی چون مؤاخات بین پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع)، الائمة من قریش، محبوبیت علی(ع) نزد خدا، معنای حدیث پیامبر(ص) «أنت منی و أنا منک»، آل البیت، ذوی القربی، حدیث منزلت، مارقون، قاسطون و ناکثون را با عقل و نقل، تجزیه و تحلیل میکند.
- نگرش مؤلف در این کتاب، به جنبههای معنوی و عرفانی ائمه(ع) معطوف بوده و به جنبههای سیاسی و اجتماعی زندگی ائمه(ع) کمتر پرداخته است؛ البته زندگی امیرالمؤمنین(ع) در این جهت مستثنا میباشد؛ زیرا نقش اجتماعی و سیاسی علی(ع) در عصر پیامبر(ص) و حکومت پنج سالهاش را بهتفصیل ذکر کرده است.
- از جمله مواردی که در کتاب، جلب توجه میکند، نگرش مؤلف به مسئله امامت ائمه(ع) است. او بدون تعصب، روایاتی که از پیامبر(ص) در این باره نقل شده است را آورده و با بیان زیبایی، تبیین کرده است. او منصوص بودن امامت ائمه(ع) را نقل میکند و حدیث غدیر را به شکلی بسیار بدیع، توضیح میدهد.
- نویسنده در مواردی توانمندی ادبی خود را به نمایش میگذارد و چنان ادیبانه مینویسد که آدمی را به تعجب وا میدارد. نمونه این هنرنمایی را در مقدمه کتاب میتوان ملاحظه کرد. همچنین اشعاری که درباره ائمه(ع) سروده است، توانمندی ادبی او را بهخوبی نشان میدهد.
منابع
- "نقد و ارزیابی کتاب مطالبالسؤول فی مناقب آلالرسول"، حسین عبدالمحمدی، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره۲، بهار۱۳۸۲.
