اعراب القرآن (زجاج) (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
جز (سنجش شناسه) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{متوسط}} | + | {{متوسط}}{{مشخصات کتاب |
| − | {{مشخصات کتاب | ||
|عنوان= | |عنوان= | ||
| سطر ۷: | سطر ۶: | ||
[[پرونده:اعراب القرآن-زجاج.jpg|240px|وسط]] | [[پرونده:اعراب القرآن-زجاج.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده=ابراهیم بن محمد | + | |نویسنده=ابراهیم بن محمد زجاج |
|موضوع=اعراب قرآن | |موضوع=اعراب قرآن | ||
| سطر ۱۳: | سطر ۱۲: | ||
|زبان=عربی | |زبان=عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۳ |
| − | |عنوان افزوده1=محقق | + | |عنوان افزوده1=محقق |
| − | |افزوده1= | + | |افزوده1=ابراهیم الابیاری |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۴: | ||
|لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39140/اعراب-القرآن اعراب القرآن] | |لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39140/اعراب-القرآن اعراب القرآن] | ||
| − | }} | + | }}کتاب '''«إعراب القرآن»''' منسوب به ابراهیم بن محمد ملقب به زجّاج (متوفى ۳۱۱ ق)، نحوی و لغوی قرن ۴ هجری مى‌باشد. مؤلف در ضمن ۹۰ باب، بسیاری از مباحث [[نحو|نحوى]] و لفظی مربوط به ظاهر الفاظ [[قرآن کریم]] از جهت [[اعراب قرآن|اِعراب]]، بِنا، حذف و ذکر، تقدیم و تأخّر و... را گرد آورده است. |
| − | + | ||
| + | ==مؤلف== | ||
| + | ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن سَری ملقب به زجّاج، به گواهی کسانی که شرح حال وی را نوشته اند، اهل فضل و متدیّن بوده است. زجاج به کار شیشه گری می پرداخت، ولی همتش او را در میان لغوی ها و نحوی های عرب به مقام شامخی از علم رساند. او با فراگیری علوم تا آنجا ارتقاء درجه می یابد که زجاج شیشه گر همنشین مخصوص وزیر عبیداللّه بن سلیمان بن وهب می شود. | ||
| + | |||
| + | زجاج کتابهایی علمی و نیز شاگردانی از خود باقی گذارد، که اساتید بزرگ [[نحو]] و لغت شدند. ابوعلی فارسی از او علم آموخت و [[ابن نحاس|ابوجعفر نحاس مصری]] (متوفاى ۳۳۸ ق) نزد او تلمذ کرد. شاگرد دیگرش ابوالقاسم عبدالرحمان زجاجی صاحب کتاب الجمل در نحو، خود را منتسب به او دانسته است. | ||
| + | |||
| + | ==معرفی کتاب== | ||
| + | [[ابن ندیم]] در ضمن برشمردن آثار زجاج، از این کتاب نامى نبرده است، اما به کتاب «معانی القرآن» وى اشاره مى‌کند. فؤاد سزگین اشاره مى‌کند که «إعراب القرآن» زجاج به «معانی القرآن و إعرابه» نیز شهرت دارد، اما زرکلى به هنگام برشمردن آثار زجاج از هر دو کتاب نام مى‌برد و اشاره دارد که «معانی القرآن» مخطوط است و «إعراب القرآن» به چاپ رسیده است. [[نسخه خطی|نسخ خطى]] متعددى از هر دو کتاب، به‌ویژه «معانی القرآن» در کتابخانه‌هاى معتبر جهان وجود دارد. | ||
| + | |||
| + | از کتاب إعراب القرآن منسوب به زجّاج جز یک نسخه که در دارالکتب المصریة به شماره ۵۲۸ نگاهدارى مى‌شود، چیزى به ما نرسیده است. برگه حاوى اسم کتاب و مؤلف و نیز آغاز مقدمه این نسخه، از میان رفته است؛ لذا برخى در آغاز نسخه یادشده، برگه‌اى به آن اضافه کرده‌اند که در آن به خطى متفاوت با خط ناسخ نوشته شده: «إعراب القرآن للزجاج». بر اساس همین نسخه، استاد ابراهیم ابیارى کتاب را تصحیح و به طبع رسانده است. در این چاپ، استاد ابیارى، گویى در آغاز در مورد اسم کتاب و انتساب آن به زجاج که از ورق عنوان ملحق به اصل برداشت کرده، مطمئن بوده است و سپس در این مورد تردید کرده و در درآمد کتاب به آن اشاره‌اى نموده و عنوان کتاب را «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» نامیده است. | ||
| + | |||
| + | این کتاب به لحاظ لغوی و [[علم نحو|نحوی]] ارزشمند است و در زمان حیات زجاج و پس از وی نیز از آن استفاده شده است. [[جارالله زمخشری|زمخشرى]] در [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|کشّاف]]، نه‌تنها در مباحث لغوی، بلکه در مباحث [[تفسیر قرآن|تفسیری]] نیز به آن اعتماد کرده و بهره گرفته است. | ||
| + | |||
| + | ==محتوای کتاب== | ||
| + | «اعراب القرآن» مجموعه مباحث لفظی [[قرآن|قرآن کریم]] از جهت اعراب، بِنا، حذف و ذکر، تقدیم و تأخّر و... است. این کتاب در سه جلد و نود باب تدوین شده است. در جلد اول کتاب، مقدمه مؤلف و نوزده باب و در جلد دوم تا باب ۴۴ و باقى ابواب نیز در جلد سوم کتاب آمده است. در هریک از ابواب کتاب یکى از مباحث نحوى با توجه به آیات قرآن مطرح شده است. در این کتاب به مباحث ادبى، بیانى و حتى به نقلیات نیز پرداخته است؛ ولى بیشتر مباحث آن بر لغت و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] لغوى مبتنى است. | ||
| + | |||
| + | نویسنده از مجموع قرآن، الفاظ و کلماتی را که در برخی قواعد عربی مشترکند گرد آورده و با استناد به اقوال علمای [[علم لغت|لغت]] و [[صرف]] و [[نحو]] به بحث و بررسی آنها پرداخته است. برخی از مباحث مطرح‌شده در این کتاب عبارت است از: | ||
| − | + | *آیاتى از قرآن که در آنها حرف جر حذف شده است؛ مثلاً در آیه {{متن قرآن|«اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ»}}، قبل از «الصراط» حرف «إلى» حذف شده است. | |
| + | *آیاتى از قرآن که در آنها جمله‌اى مقدر است. | ||
| + | *آیاتى از قرآن که در آنها مضاف حذف شده است. | ||
| + | *آیاتى از قرآن که در آنها «لا» و «ما» زاید واقع شده است. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، | + | |
| − | + | *کتابشناسی جهان قرآن کریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج۱. | |
| − | [ | + | *"إعراب القرآن (زجاج)"، ویکی نور. |
| + | *[https://www.islamquest.net/fa/archive/fa21788 "تفسیرهای «مجاهد»، «قتادة» و «زجّاج»"، سایت اسلام کوئست]. | ||
{{قرآن}} | {{قرآن}} | ||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
|سنجش=نشده | |سنجش=نشده | ||
| − | |شناسه= | + | |شناسه= خوب |
|عنوان بندی مناسب= | |عنوان بندی مناسب= | ||
|کفایت منابع و پی نوشت ها= | |کفایت منابع و پی نوشت ها= | ||
| سطر ۴۷: | سطر ۶۶: | ||
|سیر منطقی= | |سیر منطقی= | ||
}} | }} | ||
| − | + | [[رده:منابع قرآنی]] | |
[[رده:کتاب‌های علوم قرآنی]] | [[رده:کتاب‌های علوم قرآنی]] | ||
| + | [[رده:تفاسیر ادبی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۳۹
 | |
| نویسنده | ابراهیم بن محمد زجاج |
| موضوع | اعراب قرآن |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳ |
| محقق | ابراهیم الابیاری |
|
| |
کتاب «إعراب القرآن» منسوب به ابراهیم بن محمد ملقب به زجّاج (متوفى ۳۱۱ ق)، نحوی و لغوی قرن ۴ هجری مى‌باشد. مؤلف در ضمن ۹۰ باب، بسیاری از مباحث نحوى و لفظی مربوط به ظاهر الفاظ قرآن کریم از جهت اِعراب، بِنا، حذف و ذکر، تقدیم و تأخّر و... را گرد آورده است.
محتویات
مؤلف
ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن سَری ملقب به زجّاج، به گواهی کسانی که شرح حال وی را نوشته اند، اهل فضل و متدیّن بوده است. زجاج به کار شیشه گری می پرداخت، ولی همتش او را در میان لغوی ها و نحوی های عرب به مقام شامخی از علم رساند. او با فراگیری علوم تا آنجا ارتقاء درجه می یابد که زجاج شیشه گر همنشین مخصوص وزیر عبیداللّه بن سلیمان بن وهب می شود.
زجاج کتابهایی علمی و نیز شاگردانی از خود باقی گذارد، که اساتید بزرگ نحو و لغت شدند. ابوعلی فارسی از او علم آموخت و ابوجعفر نحاس مصری (متوفاى ۳۳۸ ق) نزد او تلمذ کرد. شاگرد دیگرش ابوالقاسم عبدالرحمان زجاجی صاحب کتاب الجمل در نحو، خود را منتسب به او دانسته است.
معرفی کتاب
ابن ندیم در ضمن برشمردن آثار زجاج، از این کتاب نامى نبرده است، اما به کتاب «معانی القرآن» وى اشاره مى‌کند. فؤاد سزگین اشاره مى‌کند که «إعراب القرآن» زجاج به «معانی القرآن و إعرابه» نیز شهرت دارد، اما زرکلى به هنگام برشمردن آثار زجاج از هر دو کتاب نام مى‌برد و اشاره دارد که «معانی القرآن» مخطوط است و «إعراب القرآن» به چاپ رسیده است. نسخ خطى متعددى از هر دو کتاب، به‌ویژه «معانی القرآن» در کتابخانه‌هاى معتبر جهان وجود دارد.
از کتاب إعراب القرآن منسوب به زجّاج جز یک نسخه که در دارالکتب المصریة به شماره ۵۲۸ نگاهدارى مى‌شود، چیزى به ما نرسیده است. برگه حاوى اسم کتاب و مؤلف و نیز آغاز مقدمه این نسخه، از میان رفته است؛ لذا برخى در آغاز نسخه یادشده، برگه‌اى به آن اضافه کرده‌اند که در آن به خطى متفاوت با خط ناسخ نوشته شده: «إعراب القرآن للزجاج». بر اساس همین نسخه، استاد ابراهیم ابیارى کتاب را تصحیح و به طبع رسانده است. در این چاپ، استاد ابیارى، گویى در آغاز در مورد اسم کتاب و انتساب آن به زجاج که از ورق عنوان ملحق به اصل برداشت کرده، مطمئن بوده است و سپس در این مورد تردید کرده و در درآمد کتاب به آن اشاره‌اى نموده و عنوان کتاب را «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» نامیده است.
این کتاب به لحاظ لغوی و نحوی ارزشمند است و در زمان حیات زجاج و پس از وی نیز از آن استفاده شده است. زمخشرى در کشّاف، نه‌تنها در مباحث لغوی، بلکه در مباحث تفسیری نیز به آن اعتماد کرده و بهره گرفته است.
محتوای کتاب
«اعراب القرآن» مجموعه مباحث لفظی قرآن کریم از جهت اعراب، بِنا، حذف و ذکر، تقدیم و تأخّر و... است. این کتاب در سه جلد و نود باب تدوین شده است. در جلد اول کتاب، مقدمه مؤلف و نوزده باب و در جلد دوم تا باب ۴۴ و باقى ابواب نیز در جلد سوم کتاب آمده است. در هریک از ابواب کتاب یکى از مباحث نحوى با توجه به آیات قرآن مطرح شده است. در این کتاب به مباحث ادبى، بیانى و حتى به نقلیات نیز پرداخته است؛ ولى بیشتر مباحث آن بر لغت و تفسیر لغوى مبتنى است.
نویسنده از مجموع قرآن، الفاظ و کلماتی را که در برخی قواعد عربی مشترکند گرد آورده و با استناد به اقوال علمای لغت و صرف و نحو به بحث و بررسی آنها پرداخته است. برخی از مباحث مطرح‌شده در این کتاب عبارت است از:
- آیاتى از قرآن که در آنها حرف جر حذف شده است؛ مثلاً در آیه «اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ»، قبل از «الصراط» حرف «إلى» حذف شده است.
- آیاتى از قرآن که در آنها جمله‌اى مقدر است.
- آیاتى از قرآن که در آنها مضاف حذف شده است.
- آیاتى از قرآن که در آنها «لا» و «ما» زاید واقع شده است.
منابع
- کتابشناسی جهان قرآن کریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج۱.
- "إعراب القرآن (زجاج)"، ویکی نور.
- "تفسیرهای «مجاهد»، «قتادة» و «زجّاج»"، سایت اسلام کوئست.
