آیه ظهار

برخى آیه ۲ سوره مجادله را «آیه ظِهار» نامیده‌اند. «ظهار» یکى از انواع طلاق در جاهلیت بود و اگر کسى به همسرش مى‌گفت: «أنت عَلَىّ کظَهْرِ أُمّى»؛ پشت تو چون پشت مادر من است، این جمله به منزله طلاق بود و زن براى همیشه بر مرد حرام مى‌شد. اسلام این نوع طلاق را تحریم نموده و مرد را در صورت انجام دادن آن، موظّف به پرداخت کفاره کرد:

الَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنْكُمْ مِنْ نِسَائِهِمْ مَا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ ۖ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ ۚ وَإِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنْكَرًا مِنَ الْقَوْلِ وَزُورًا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ

کسانی از شما که با زنان خود «ظهار» می کنند [یعنی بر پایه فرهنگ جاهلی می گویند: تو نسبت به من به منزله مادرم هستی، پس آمیزش با تو بر من حرام ابدی است] زنانشان مادرانشان نیستند، مادرانشان فقط زنانی هستند که آنان را زاده اند، و آنان بی تردید سخنی ناپسند و دروغ می گویند و مسلماً خدا بسیار باگذشت و بسیار آمرزنده است.

[58–2] (مشاهده آیه در سوره)

در شأن نزول این آیه آمده است که روزى یکى از مسلمانان به نام اوس‌ بن صامت انصارى این جمله را در حال عصبانیت به همسرش گفت؛ سپس پشیمان شد و این اولین ظهارى بود که در اسلام اتفاق افتاد. زن نزد رسول خدا صلى الله علیه وآله آمد و از این حکم پرسید. پیامبر فرمود: در این زمینه حکمى نازل نشده است. خوله پریشان شد و دست به دعا برداشت و به خداوند شکوه کرد و منتظر ماند تا آن که این آیات نخست سوره مجادله نازل شد و فرمود: همسران ظهارکنندگان، مادران آن‌ها نیستند، مادران آن‌ها کسانى هستند که آنان را زاییده‌اند؛ پس سخن آنان، سخنى زشت و باطل است.

منابع

• دائرة المعارف قرآن کریم، علی خراسانی، ج۱، ص۳۹۲.
• دائرةالمعارف قرآن کریم، محمدحسن درایتى، ج۵، ص۴۱-۴۲.

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن