علوم اسلامی: تفاوت بین نسخه‌ها
| (۹ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{خوب}} |
| + | علوم اسلامی غالبا به علومی گفته می شود كه موضوع و مسائل آن علوم، اصول يا فروع اسلام است و يا چيزهائی است كه اصول و فروع اسلام به استناد آنها اثبات می‌شود، يعنی قرآن و سنت. | ||
| + | |||
| + | تفسیر قرآن، علوم قرآنی، علوم حدیث، فقه، کلام و اخلاق شاخه هایی از علوم اسلامی هستند. | ||
==تعریف علوم اسلامی== | ==تعریف علوم اسلامی== | ||
[[شهید مطهری]] در کتاب [[آشنایی با علوم اسلامی (کتاب)|آشنایی با علوم اسلامی]]، علوم اسلامی را قابل تعریف به چهار گونه می‌داند: | [[شهید مطهری]] در کتاب [[آشنایی با علوم اسلامی (کتاب)|آشنایی با علوم اسلامی]]، علوم اسلامی را قابل تعریف به چهار گونه می‌داند: | ||
| سطر ۶: | سطر ۹: | ||
*علوم مذكور در فوق به علاوه علومی كه مقدمه آن علوم است. علوم مقدمه مانند: [[ادبیات عرب|ادبيات عرب]] از [[صرف]] و [[علم نحو|نحو]] و [[علم لغت|لغت]] و [[علم معانی|معانی]] و [[علم بیان|بيان]] و [[علم بدیع|بديع]] و غيره، و مانند كلام عقلی، و اخلاق عقلی، و حكمت الهی، و [[منطق]]، و [[اصول فقه|اصول فقه]]، و [[علم رجال|رجال]] و [[درایه الحدیث|درايه]]. | *علوم مذكور در فوق به علاوه علومی كه مقدمه آن علوم است. علوم مقدمه مانند: [[ادبیات عرب|ادبيات عرب]] از [[صرف]] و [[علم نحو|نحو]] و [[علم لغت|لغت]] و [[علم معانی|معانی]] و [[علم بیان|بيان]] و [[علم بدیع|بديع]] و غيره، و مانند كلام عقلی، و اخلاق عقلی، و حكمت الهی، و [[منطق]]، و [[اصول فقه|اصول فقه]]، و [[علم رجال|رجال]] و [[درایه الحدیث|درايه]]. | ||
*علومی كه به نحوی جزء واجبات اسلامی است، يعنی علومی كه تحصيل آن علوم ولو به نحو واجب كفائی بر مسلمين [[واجب]] است و مشمول حديث نبوی معروف می‌گردد: «طلب العلم فريضة علی كل مسلم» يعنی دانش طلبی بر هر مسلمانی واجب است. | *علومی كه به نحوی جزء واجبات اسلامی است، يعنی علومی كه تحصيل آن علوم ولو به نحو واجب كفائی بر مسلمين [[واجب]] است و مشمول حديث نبوی معروف می‌گردد: «طلب العلم فريضة علی كل مسلم» يعنی دانش طلبی بر هر مسلمانی واجب است. | ||
| − | *علومی كه در حوزه‌های [[فرهنگ]] اسلامی رشد و نما يافته است، اعم از آنكه از نظر اسلام، آن علوم واجب و لازم بوده و يا نه، و اعم از آنكه آن علوم از نظر اسلام ممنوع بوده است يا نه، ولی به هر حال در جامعه اسلامی و در ميان مسلمانان راه خود را طی كرده است، مانند نجوم احكامی (نه نجوم رياضی) و بعضی علوم ديگر. | + | *علومی كه در حوزه‌های [[فرهنگ]] اسلامی رشد و نما يافته است، اعم از آنكه از نظر اسلام، آن علوم واجب و لازم بوده و يا نه، و اعم از آنكه آن علوم از نظر اسلام ممنوع بوده است يا نه، ولی به هر حال در جامعه اسلامی و در ميان مسلمانان راه خود را طی كرده است، مانند نجوم احكامی (نه نجوم رياضی) و بعضی علوم ديگر.<ref>شهید مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، جلد اول، درس اول.</ref> |
==شاخه های علوم اسلامی == | ==شاخه های علوم اسلامی == | ||
| سطر ۱۲: | سطر ۱۵: | ||
تفسیر بيان معانى آيات قرآنى است تلاش مفسر قرآن است برای كشف مقصود آیات قرآن و مسائلی که آیه بر آن دلالت دارد.<ref>علامه طباطبائی در تعریف تفسیر می گوید: هو بيان معاني الآيات القرآنية و الكشف عن مقاصدها و مداليلها (الميزان في تفسير القرآن، ج1، ص4)</ref> قرآن‌پژوهان برخی علوم و دانسته ها را به عنوان علوم مقدماتی برای تفسیر قرآن می دانند. از جمله : علم لغت، علم نحو و صرف ، دانش قرائتهاى قرآن، علم اسباب نزول آيات، علم حديث، علم به ناسخ و منسوخ آيات و ... | تفسیر بيان معانى آيات قرآنى است تلاش مفسر قرآن است برای كشف مقصود آیات قرآن و مسائلی که آیه بر آن دلالت دارد.<ref>علامه طباطبائی در تعریف تفسیر می گوید: هو بيان معاني الآيات القرآنية و الكشف عن مقاصدها و مداليلها (الميزان في تفسير القرآن، ج1، ص4)</ref> قرآن‌پژوهان برخی علوم و دانسته ها را به عنوان علوم مقدماتی برای تفسیر قرآن می دانند. از جمله : علم لغت، علم نحو و صرف ، دانش قرائتهاى قرآن، علم اسباب نزول آيات، علم حديث، علم به ناسخ و منسوخ آيات و ... | ||
| − | ===قراءات قرآن=== | + | ===[[قراءات قرآن]]=== |
| − | ===حدیث=== | + | پس از [[نزول قرآن]] گویش ها و لهجه های مختلف اعراب که در طبیعت هر زبانی وجود دارد در کنار عوامل دیگری همچون نبودن نقطه و اعراب و علائم وقف و سجاوندی موجب اختلافاتی در قرائت [[قرآن]] گردید. علم قرائت علمی است که به چگونگی ادای کلمات قرآن توسط قاریان سده های اولیه و راویان آنها می‌پردازد و تفاوت آنها در قرائت کلمات آیه را مورد دقت قرار می دهد. |
| − | ===فقه=== | + | ===[[علوم حدیث]]=== |
| − | ===کلام=== | + | علم الحدیث یا علوم حدیث علمی است که با آن، اقوال و افعال و تقریرهای [[پیامبر اسلام|پیغمبر]](ص) و [[ائمه اطهار|ائمه]](ع) شناخته می‌شود.<ref> درایه الحدیث کاظم مدیر شانه چی ص ۵ </ref> در '''علوم حدیث'''به بررسی [[سند حدیث|سند]] و محتوای [[حدیث|احادیث]] می پردازند. [[درایه الحدیث|درایة الحدیث]]، [[علم رجال]] و [[فقه الحدیث]] سه شاخه از علوم حدیث هستند. |
| − | ===اخلاق=== | + | ===[[فقه]]=== |
| + | '''فقه''' دانش به‌دست‌آوردن [[احکام]] عملی یا [[احکام شرعی|تکالیف دینی]] مسلمانان است. احکام فقهی از طریق استدلال و تحقیق در [[ادله اربعه|منابع چهارگانه]] به‌دست می‌آید که عبارتند از [[قرآن]]، [[سنت]]، [[اجماع]] و [[عقل]]. | ||
| + | |||
| + | فقیهان در استنباط خود از این منابع چهارگانه اصولی را رعایت می نمایند که به آنها اصول فقه می گویند. این اصول در کتابهایی تدوین شده و در مدارس علمیه آموزش داده می شود. | ||
| + | |||
| + | ===[[کلام]] اسلامی=== | ||
| + | کلام علمی است که درباره عقاید اسلامی بحث و از آنها دفاع می‌کند. کلام برای اثبات مسائل خود و قانع‌کردن مخاطب، از روش‌های مختلف [[علم منطق|منطقی]] همچون قیاس و تمثیل و جدل استفاده می‌کند. مسائل علم کلام منحصر در [[اصول دین]] یا اصول عقاید نیست، بلکه متکلم وظیفه دارد هرگونه اشکالی را که درباره مجموعه تعالیم و [[احکام شرعی|احکام دینی]] مطرح می‌شود، پاسخ دهد و برای این کار گاهی صرفا از عقل و گاهی متناسب با موضوع از هم از عقل و هم از نقل (یعنی قرآن و روایات) بهره می گیرد. | ||
| + | ===[[اخلاق]] اسلامی=== | ||
| + | علم اخلاق، علمی است که با شناساندن صفات نیک و بد و اعمال درست و نادرست اخلاقی، انسان ها را به کسب صفات نیک و انجام اعمال درست توصیه می کند و راه کارهای عملی این مهم را بیان می کند. در کتابهای اخلاقی مسلمانان غالبا از روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین برای ترغیب به اخلاق حسنه و دوری از اخلاق ناشایست بهره گرفته می شود. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[رده:علوم]] | [[رده:علوم]] | ||
[[رده:اسلام]] | [[رده:اسلام]] | ||
[[رده:مقاله های مهم]] | [[رده:مقاله های مهم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۵۲
علوم اسلامی غالبا به علومی گفته می شود كه موضوع و مسائل آن علوم، اصول يا فروع اسلام است و يا چيزهائی است كه اصول و فروع اسلام به استناد آنها اثبات می‌شود، يعنی قرآن و سنت.
تفسیر قرآن، علوم قرآنی، علوم حدیث، فقه، کلام و اخلاق شاخه هایی از علوم اسلامی هستند.
محتویات
تعریف علوم اسلامی
شهید مطهری در کتاب آشنایی با علوم اسلامی، علوم اسلامی را قابل تعریف به چهار گونه می‌داند:
- علومی كه موضوع و مسائل آن علوم، اصول يا فروع اسلام است و يا چيزهائی است كه اصول و فروع اسلام به استناد آنها اثبات می‌شود، يعنی قرآن و سنت، مانند علم قرائت، علم تفسير، علم حديث، علم كلام نقلی،[۱] علم فقه، علم اخلاق نقلی.[۲]
- علوم مذكور در فوق به علاوه علومی كه مقدمه آن علوم است. علوم مقدمه مانند: ادبيات عرب از صرف و نحو و لغت و معانی و بيان و بديع و غيره، و مانند كلام عقلی، و اخلاق عقلی، و حكمت الهی، و منطق، و اصول فقه، و رجال و درايه.
- علومی كه به نحوی جزء واجبات اسلامی است، يعنی علومی كه تحصيل آن علوم ولو به نحو واجب كفائی بر مسلمين واجب است و مشمول حديث نبوی معروف می‌گردد: «طلب العلم فريضة علی كل مسلم» يعنی دانش طلبی بر هر مسلمانی واجب است.
- علومی كه در حوزه‌های فرهنگ اسلامی رشد و نما يافته است، اعم از آنكه از نظر اسلام، آن علوم واجب و لازم بوده و يا نه، و اعم از آنكه آن علوم از نظر اسلام ممنوع بوده است يا نه، ولی به هر حال در جامعه اسلامی و در ميان مسلمانان راه خود را طی كرده است، مانند نجوم احكامی (نه نجوم رياضی) و بعضی علوم ديگر.[۳]
شاخه های علوم اسلامی
تفسير
تفسیر بيان معانى آيات قرآنى است تلاش مفسر قرآن است برای كشف مقصود آیات قرآن و مسائلی که آیه بر آن دلالت دارد.[۴] قرآن‌پژوهان برخی علوم و دانسته ها را به عنوان علوم مقدماتی برای تفسیر قرآن می دانند. از جمله : علم لغت، علم نحو و صرف ، دانش قرائتهاى قرآن، علم اسباب نزول آيات، علم حديث، علم به ناسخ و منسوخ آيات و ...
قراءات قرآن
پس از نزول قرآن گویش ها و لهجه های مختلف اعراب که در طبیعت هر زبانی وجود دارد در کنار عوامل دیگری همچون نبودن نقطه و اعراب و علائم وقف و سجاوندی موجب اختلافاتی در قرائت قرآن گردید. علم قرائت علمی است که به چگونگی ادای کلمات قرآن توسط قاریان سده های اولیه و راویان آنها می‌پردازد و تفاوت آنها در قرائت کلمات آیه را مورد دقت قرار می دهد.
علوم حدیث
علم الحدیث یا علوم حدیث علمی است که با آن، اقوال و افعال و تقریرهای پیغمبر(ص) و ائمه(ع) شناخته می‌شود.[۵] در علوم حدیثبه بررسی سند و محتوای احادیث می پردازند. درایة الحدیث، علم رجال و فقه الحدیث سه شاخه از علوم حدیث هستند.
فقه
فقه دانش به‌دست‌آوردن احکام عملی یا تکالیف دینی مسلمانان است. احکام فقهی از طریق استدلال و تحقیق در منابع چهارگانه به‌دست می‌آید که عبارتند از قرآن، سنت، اجماع و عقل.
فقیهان در استنباط خود از این منابع چهارگانه اصولی را رعایت می نمایند که به آنها اصول فقه می گویند. این اصول در کتابهایی تدوین شده و در مدارس علمیه آموزش داده می شود.
کلام اسلامی
کلام علمی است که درباره عقاید اسلامی بحث و از آنها دفاع می‌کند. کلام برای اثبات مسائل خود و قانع‌کردن مخاطب، از روش‌های مختلف منطقی همچون قیاس و تمثیل و جدل استفاده می‌کند. مسائل علم کلام منحصر در اصول دین یا اصول عقاید نیست، بلکه متکلم وظیفه دارد هرگونه اشکالی را که درباره مجموعه تعالیم و احکام دینی مطرح می‌شود، پاسخ دهد و برای این کار گاهی صرفا از عقل و گاهی متناسب با موضوع از هم از عقل و هم از نقل (یعنی قرآن و روایات) بهره می گیرد.
اخلاق اسلامی
علم اخلاق، علمی است که با شناساندن صفات نیک و بد و اعمال درست و نادرست اخلاقی، انسان ها را به کسب صفات نیک و انجام اعمال درست توصیه می کند و راه کارهای عملی این مهم را بیان می کند. در کتابهای اخلاقی مسلمانان غالبا از روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین برای ترغیب به اخلاق حسنه و دوری از اخلاق ناشایست بهره گرفته می شود.
پانویس
- ↑ كلام دو قسم است: عقلی و نقلی.
- ↑ اخلاق نیز مانند كلام دو گونه است: نقلی و عقلی.
- ↑ شهید مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، جلد اول، درس اول.
- ↑ علامه طباطبائی در تعریف تفسیر می گوید: هو بيان معاني الآيات القرآنية و الكشف عن مقاصدها و مداليلها (الميزان في تفسير القرآن، ج1، ص4)
- ↑ درایه الحدیث کاظم مدیر شانه چی ص ۵
