ترجمه ها و مترجمان نهج البلاغه: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | [[نهج البلاغة|نهج البلاغه]] از مهمترین کتابهای مسلمانان است و در نزد [[شیعه|شیعیان]] پس از [[قرآن]] برترین منبع [[اسلام|اسلامی]] است. نظر به | + | «[[نهج البلاغة|نهج البلاغه]]» از مهمترین کتابهای مسلمانان است و در نزد [[شیعه|شیعیان]] پس از [[قرآن]] برترین منبع [[اسلام|اسلامی]] است. نظر به اهمیت این کتاب، به شرح و ترجمه آن در طول تاریخ اهتمام ویژه ای شده است. کتاب شریف «نهج البلاغه» به اکثر زبانهای زنده دنیا چون: فارسی، ترکی، اردو، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیائی و اسپانیایی و اسپرانتو و غیره ترجمه شده است. |
| − | ==تاریخ ترجمه فارسی | + | ==تاریخ ترجمه فارسی نهج‌البلاغه== |
| − | از اواخر قرن چهارم هجری که سخنان | + | از اواخر قرن چهارم هجری که سخنان [[امام علی]] علیه السلام توسط «[[سید رضی]]» گردآوری شد، عالمان فارسی زبان بر آن شدند که این کتاب نورانی را به زبان فارسی برگردانند تا فارسی زبانان از برکات این اثر نفیس بهره مند شوند. |
| − | قدیمی‌ترین نسخه ترجمه فارسی نهج البلاغه که در دست است، مربوط به قرن ششم هجری است که اخیراً با تحقیق آقای دکتر جوینی در دو جلد به چاپ رسیده است. بعد از آن، ترجمه حسین اردبیلی، معاصر شاه اسماعیل [[صفویه|صفوی]] و سپس شرح و ترجمه [[ملا فتح الله کاشانی]] است. در قرن اخیر ترجمه های فارسی بسیاری از نهج البلاغه صورت پذیرفته است. | + | قدیمی‌ترین نسخه ترجمه فارسی [[نهج البلاغه]] که در دست است، مربوط به قرن ششم هجری است که اخیراً با تحقیق آقای دکتر جوینی در دو جلد به چاپ رسیده است. بعد از آن، ترجمه حسین اردبیلی، معاصر شاه اسماعیل [[صفویه|صفوی]] و سپس شرح و ترجمه [[ملا فتح الله کاشانی]] است. در قرن اخیر ترجمه های فارسی بسیاری از نهج البلاغه صورت پذیرفته است. |
| − | == | + | ==ترجمه‌های فارسی نهج‌البلاغه== |
| − | موارد زیر نمونه هائی از [[فهرست ترجمه های نهج البلاغه|ترجمه نهج البلاغه]] به زبان فارسی است.<ref>برای نمونه های بیشتر رجوع شود به داود | + | موارد زیر نمونه هائی از [[فهرست ترجمه های نهج البلاغه|ترجمه نهج البلاغه]] به زبان فارسی است.<ref>برای نمونه های بیشتر رجوع شود به داود الهامی، دنیای نهج البلاغه، ص۱۸۷ در دسترس [http://www.andisheqom.com/Files/nahj.php?idVeiw=1948&level=4&subid=1948 اندیشه قم].</ref> تعدادی از این ترجمه‌ها تمام کتاب نهج البلاغه را و تعدادی هم بخش‌هایی از آن را دربرگرفته است. |
| − | ===ترجمه | + | ===ترجمه نهج‌البلاغه از عالم قرن ششم=== |
| − | این کتاب را یکی از بزرگان قرن ششم هجری که احتمالاً یکی از اهالی [[خراسان]] می‌باشد، تألیف کرده است. در این ترجمه معنای فارسی کلمات در زیر عبارات عربی آمده است. این ترجمه با تحقیق دکتر عزیزالله جوینی در سال | + | این کتاب را یکی از بزرگان قرن ششم هجری که احتمالاً یکی از اهالی [[خراسان]] می‌باشد، تألیف کرده است. در این ترجمه معنای فارسی کلمات در زیر عبارات عربی آمده است. این ترجمه با تحقیق دکتر عزیزالله جوینی در سال ۱۴۰۸ هـ.ق، در ۲ جلد به چاپ رسیده است. دکتر جوینی درباره نسخه این اثر می‌نویسد: «این نسخه گرانبها را شاه عباس صفوی در سال ۱۰۱۷ [[وقف]] [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم مطهر رضوی]] علیه السلام کرده است و از خصوصیات دستوری، واژه‌ها و سبک آن می‌توان حدس زد که مؤلف آن با [[ابوالفتوح رازی]] همزمان بوده یا اندکی از وی جلوتر، یعنی در قرن پنجم و ششم می‌زیسته است.<ref>مقدمه ترجمه نهج البلاغه به تحقیق دکتر جوینی.</ref> |
===ترجمه اردبیلی=== | ===ترجمه اردبیلی=== | ||
| − | این کتاب توسط حسین بن شرف الدین اردبیلی متوفی | + | این کتاب توسط حسین بن شرف الدین اردبیلی متوفی ۹۵۰ هـ.ق معاصر شاه اسماعیل صفوی ترجمه شده است. وی در این ترجمه از [[منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (راوندی) (کتاب)|منهاج البراعه قطب راوندی]] و شرح نواب لاهیجی بهره گرفته است. این کتاب در سال ۱۳۵۵ در «مطبعه اخوان کتابچی» به چاپ رسیده و دیوان منسوب به [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] علیه السلام با ترجمه میبدی نوشته شده است. در این کتاب ترجمه فارسی با خط ریز در زیر متن نوشته شده است. همچنین ترجمه دارای فهرست به سبک زمان خویش و اطلاعاتی راجع به جمع آوری نهج البلاغه توسط [[سید رضی|شریف رضی]] می‌باشد. |
===تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین=== | ===تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین=== | ||
| − | اثر [[ملا فتح الله کاشانی]] (متوفی | + | اثر [[ملا فتح الله کاشانی]] (متوفی ۹۸۸ هـ.ق) نویسنده [[منهج الصادقین فى الزام المخالفین|تفسیر منهج الصادقین]]. |
| − | ===ترجمه و شرح | + | ===ترجمه و شرح نهج‌البلاغه محمدباقر لاهیجی=== |
وی آن را در عصر فتحعلی شاه قاجار تألیف کرد. دیوان منسوب به [[امام علی]] علیه السلام در حاشیه آن آمده است. | وی آن را در عصر فتحعلی شاه قاجار تألیف کرد. دیوان منسوب به [[امام علی]] علیه السلام در حاشیه آن آمده است. | ||
| − | ===ترجمه و شرح | + | ===ترجمه و شرح نهج‌البلاغه قزوینی=== |
محمدصالح قزوینی این کتاب را در دو جلد با یک مجلد تنظیم کرده و در توضیح مطالب و عبارات [[امام علی علیه السلام|مولای متقیان]] علیه السلام از اشعار شاعران معروف فارسی زبان بهره فراوان برده است. | محمدصالح قزوینی این کتاب را در دو جلد با یک مجلد تنظیم کرده و در توضیح مطالب و عبارات [[امام علی علیه السلام|مولای متقیان]] علیه السلام از اشعار شاعران معروف فارسی زبان بهره فراوان برده است. | ||
| سطر ۳۴: | سطر ۳۴: | ||
===دائرة المعارف علوی=== | ===دائرة المعارف علوی=== | ||
| − | حاج میرزا خلیل کمره ای در این کتاب، نهج البلاغه را به | + | حاج میرزا خلیل کمره ای در این کتاب، نهج البلاغه را به ۲۴ موضوع تقسیم بندی کرده و به شرح آنها پرداخته است. جلد اول آن در مورد خلقت و جلد دوم آن در مورد جنگ می‌باشد. این اثر حاوی مطالب بسیار سودمند و باارزش می‌باشد. |
| − | ===ترجمه | + | ===ترجمه نهج‌البلاغه عمادزاده=== |
| − | اثر عمادالدین حسین اصفهانی (متوفی | + | اثر عمادالدین حسین اصفهانی (متوفی ۱۴۱۰ هـ.ق) از نویسندگان مشهور و دارای تألیفات بسیار در زمینه های [[تاریخ اسلام]]، تاریخ [[پیامبران|انبیا]]، زندگانی [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام و سائر موضوعات [[دین|دینی]] می‌باشد. چاپ اول این اثر در سال ۱۴۰۰ هـ.ق انجام گرفت و پس از آن توسط انتشارات شرق در تهران چندبار چاپ گردید. |
| − | ===ترجمه | + | ===ترجمه نهج‌البلاغه شهیدی=== |
| − | + | «[[ترجمه نهج البلاغه (شهیدی) ( کتاب)|ترجمه نهج البلاغه]]» در سال ۱۳۶۸ توسط دکتر [[سید جعفر شهیدی]] نوشته شد و توسط سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی چاپ شد. ناشر این کتاب در مورد ویژگی‌هایش می‌نویسد: «تفاوت و مزیت این ترجمه بر دیگر ترجمه‌ها، در این است که این اثر علاوه بر امانت و اتقان و تطبیق یکایک واژه های عربی با فارسی، در مراعات ویژگی ادبی این اثر جاودانی - یعنی به کاربردن صنایع لفظی و آرایش های ادبی از استعاره و تشبیه و جناس و موازنه و مراعات نظیر به ویژه سجع می باشد و در برگردان فارسی تا آنجا که ممکن بوده این نکات مورد توجه قرار گرفته؛ اما با این همه معنی فدای آرایش لفظ نشده است و در آخر کتاب تعلیقه های مناسب آورده شده است». | |
مترجم در مقدمه کتاب می‌نویسد: «در میان هزاران نام که مصنفان، مؤلفان و یا مترجمان حوزه مسلمانی بر کتابهای خود نهاده اند، هیچ نامی چون «نهج البلاغه» (راه سخن رسا گفتن) با محتوای کتاب منطبق نیست و می‌توان گفت: این نام از عالم غیب بر دل روشن [[سید رضی|شریف رضی]] رحمه الله افاضه گردیده است که «الاسماء تنزل من السماء» راه سخن رسا گفتن را در این مجموعه باید یافت». | مترجم در مقدمه کتاب می‌نویسد: «در میان هزاران نام که مصنفان، مؤلفان و یا مترجمان حوزه مسلمانی بر کتابهای خود نهاده اند، هیچ نامی چون «نهج البلاغه» (راه سخن رسا گفتن) با محتوای کتاب منطبق نیست و می‌توان گفت: این نام از عالم غیب بر دل روشن [[سید رضی|شریف رضی]] رحمه الله افاضه گردیده است که «الاسماء تنزل من السماء» راه سخن رسا گفتن را در این مجموعه باید یافت». | ||
| سطر ۴۸: | سطر ۴۸: | ||
ترجمه نهج البلاغه شهیدی اخیراً تلخیص شده و به عنوان «منتخب» به دانش دوستان عرضه شده است. | ترجمه نهج البلاغه شهیدی اخیراً تلخیص شده و به عنوان «منتخب» به دانش دوستان عرضه شده است. | ||
| − | ===ترجمه و شرح | + | ===ترجمه و شرح نهج‌البلاغه فیض=== |
| − | + | [[سید علی نقی فیض الاسلام]]، «[[ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الاسلام)|ترجمه و شرح نهج البلاغه]]» را در مدت ۱۰ سال و در ۶ جلد نوشته است. این کتاب در ۵۰ سال اخیر در میان فارسی زبانان، به ویژه مردم [[ایران]] معروف شده است. بدون تردید می‌توان ادعا کرد که در نیم قرن اخیر اکثر ترجمه‌ها و شرح‌ها از این ترجمه سود جسته‌اند. این ترجمه با خط زیبای طاهر خوشنویس تبریزی بارها به زیور طبع آراسته گشته و همیشه در بازار به صورت شش جلدی، سه جلدی، دو جلدی و یک جلدی موجود بوده است. | |
| − | مترجم درباره علت ترجمه این کتاب می‌نویسد: «گاهی در بعضی از مجالس دینی و مذهبی پاره ای از کلمات این کتاب را خوانده و معنی می‌کردم. شنوندگان به شگفت آمده می‌گفتند: اگر علما و رجال دینی ترجمه فرمایشات [[امام علی]] علیه السلام را در کتاب نهج البلاغه به طوری که | + | مترجم درباره علت ترجمه این کتاب می‌نویسد: «گاهی در بعضی از مجالس دینی و مذهبی پاره ای از کلمات این کتاب را خوانده و معنی می‌کردم. شنوندگان به شگفت آمده می‌گفتند: اگر علما و رجال دینی ترجمه فرمایشات [[امام علی]] علیه السلام را در کتاب نهج البلاغه به طوری که درخور فهم هر فارسی زبان باشد، نوشته بودند همه از آن بهره مند می شدند؛ ولیکن افسوس که از ترجمه و شرحهایی که در دسترس است چنان که باید استفاده نمی‌شد. بنابراین بر نگارنده واجب شد که دست از کار بردارم و این کتاب جلیل را به زبان فارسی سلیس و روان ترجمه نموده و کلمات و جملاتی که محتاج به شرح باشد، میان دو قوسی به اجمال و اختصار بیان نمایم تا ترجمه و شرح با هم فرق داشته و همه از آن بهره مند گردند». |
| − | ===نهج البلاغه | + | === ترجمه نهج البلاغه دشتی === |
| − | + | یکی از ترجمه های فارسی «[[نهج البلاغه]]» که در سال های اخیر مکرر چاپ شده و بسیار مورد توجه قرار گرفته، «[[ترجمه نهج البلاغه (دشتی)|ترجمه نهج البلاغه]]» اثر مرحوم حجت الاسلام [[محمد دشتی]] (م، ۱۳۸۰ ش) است. این ترجمه روان و ساده و همراه با عنوان بندی مطالب «نهج البلاغه» می باشد. مترجم برخی از ویژگی های این ترجمه را در مقدمه کتاب بیان کرده است: ۱- عنوان دادن به مطالب، ۲- نامگذارى خطبه ها، نامه ها، حکمت ها، ۳- اشاراتى به علوم و فنون، ۴- ویژگى عمومى بودن ترجمه، ۵- تفسیر صحیح متشابهات، ۷- آوردن نکات تاریخى، ۸- آوردن شأن نزول خطبه ها، ۹- آوردن فهرست موضوعى ۱۰- آوردن مدارک احادیث موجود در کتاب و ... . | |
| − | + | ===نهج‌البلاغه منظوم=== | |
| + | دانشمند معظم، [[محمدعلی انصاری قمی]] نهج البلاغه را در قالب ۲۷ هزار بیت [[شعر]] فارسی به نظم درآورد. این اثر در ده جلد و به صورت پنج مجلد و با خط زیبای حسن هریسی تبریزی به طبع رسیده است. وی ترجمه خطبه اول را با این شعر آغاز کرده است: | ||
{{بیت|سپاس و شکر بی پایان خدا را|که ما را از عدم کرد آشکارا}} | {{بیت|سپاس و شکر بی پایان خدا را|که ما را از عدم کرد آشکارا}} | ||
{{بیت|نبرده کس به کنه مدحتش پی|نکرده راه وصفش را کسی طی}} | {{بیت|نبرده کس به کنه مدحتش پی|نکرده راه وصفش را کسی طی}} | ||
| − | ===ترجمه و شرح زمانی=== | + | ===ترجمه و شرح نهج‌البلاغه زمانی=== |
| − | دانشمند معظم، مصطفی زمانی نهج البلاغه را در | + | دانشمند معظم، مصطفی زمانی نهج البلاغه را در ۴ جلد ترجمه کرد که بارها در قم چاپ شد. مترجم در مورد روش ترجمه‌اش می‌نویسد: «اینجانب در این کتاب مطالب [[امام علی]] علیه السلام را در کنار آیات [[قرآن|قرآن مجید]] بررسی نموده‌ام. در نتیجه در یک مورد نهج البلاغه [[تفسیر قرآن|تفسیر]] قرآن قرار گرفته و مورد دیگر امام علی علیه السلام مطلب را به اجمال بیان کرده که توضیح آن در قرآن موجود است. به تعبیر دیگر، نهج البلاغه و قرآن همانند دو برادر دلسوز هستند که به هنگام لزوم به کمک یکدیگر می‌شتابند و در مواقع عادی هر کدام در مسیر خود هستند». |
| − | این ترجمه در بیشتر وقایع تاریخی از شرح نهج البلاغه | + | این ترجمه در بیشتر وقایع تاریخی از [[شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید (کتاب)|شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید]] بهره مند گردیده است. |
| − | ===دیگر مترجمان | + | ===دیگر مترجمان نهج‌البلاغه به زبان فارسی=== |
| − | # | + | #آیت الله [[جعفر سبحانی|شیخ جعفر سبحانى]] |
| − | # | + | #آیت الله [[ناصر مکارم شیرازی|ناصر مکارم شیرازى]] |
| − | |||
#علامه [[علامه محمدتقی جعفری|محمدتقى جعفرى]] | #علامه [[علامه محمدتقی جعفری|محمدتقى جعفرى]] | ||
| − | #علامه [[علامه امینی| | + | #علامه [[علامه امینی|عبدالحسین امینى]] |
#محمدمهدى فولادوند | #محمدمهدى فولادوند | ||
#طاهره صفارزاده | #طاهره صفارزاده | ||
| − | == | + | ==ترجمه نهج‌البلاغه به زبانهای دیگر== |
| − | |||
| − | |||
| − | * | + | *۱. ترجمه نهج البلاغه (الإشاعه): به زبان اردو، مترجم سید اولاد حسن بن محمدحسن سلیم هندی امر دهوی معاصر متوفی (۱۳۳۸) سید علی نقی نقوی در تذکره علمای [[امامیه]] پاکستان ذکر کرده است.<ref>الذریعه، ج۴، ص۱۴۴ و ج۱۴، ص۱۱۶.</ref> |
| − | * | + | *۲. ترجمه نهج البلاغه (سلسبیل فصاحت): ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو. مترجم: سید ظفر مهدی کوهر ابن سید وارث حسین جائسی، مدیر تحریر مجله «سهیل یمن» و کتابی هم دارد موسوم به «الله الله» که در رد [[اهل سنت|عامه]] است و در هند در دو جلد چاپ شده است.<ref>الذریعه، ج۴، ص۱۴۴ و ج۱۴، ص۱۳۰.</ref> |
| − | * | + | *۳. ترجمه نهج البلاغه/ به زبان اردو: مترجم: سید علی اظهر کهجوی هندی متوفی ۱۳۵۲. ترجمه بین سطرها نوشته و چاپ شده است.<ref>الذریعه، ج۴، ص۱۴۴ و ج۱۴، ص۱۴۱.</ref> استاد [[سید عبدالعزیز طباطبایی]] در تعلیقات خود بر «[[الذریعه الی تصانیف الشیعه|الذریعه]]» موسوم به «اضواء علی الذریعه» می‌گوید: درباره مترجم این کتاب نامه‌ای به علامه سعید اختر رضوی در [[پاکستان]] نوشتم او در پاسخ نوشت این ترجمه مال سید علی اظهر نیست، بلکه مال پسرش سید علی حیدر (۱۳۰۳-۱۳۸۰ ه) است که به اشتباه به پدرش نسبت داده شده است.<ref>مجله تراثنا، ش۴، سال۷، شوار۱۴۱۲ ه.</ref> و شرح حال او در کتاب «مطلع انوار» (ص ۳۵۴-۳۵۹) آمده است. |
| − | * | + | *۴. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: سید یوسف حسن هندی امر دهوی، متوفی ۱۳۵۲ ه. و در هند در سال ۱۹۲۶ م، در بهترین چاپخانه‌ها چاپ شده است.<ref>آثار الشیعه، ص۱۰۱، به نقل تراثنا.</ref> |
| − | * | + | *۵. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: میرزا یوسف حسین بن نادر حسین صدرالأفاضل لکهنوی. در اواخر مقیم لاهور بود (۱۳۰۱-۱۴۰۸ ه) شرح وی در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» (ص ۳۹۳-۳۹۶) با ذکر تألیفاتش از جمله ترجمه نهج البلاغه آمده است. |
| − | * | + | *۶. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: جعفر حسین لاهوری و در تاریخ ۱۸ [[رجب]] سال ۱۳۷۵ = شباط ۱۹۵۶ از نگارش آن فارغ شده است و این ترجمه در هند و پاکستان بسیار رایج و متداول است و مکرر چاپ شده است. از جمله در «لاهور» از طرف مؤسسه «کتب خانه مغل حویلی» چاپ سنگی خورده. بدین ترتیب که در دو ستون عمودی، در یک ستون متن عربی و در ستون دیگر ترجمه قرار گرفته است و چاپ دیگر در «امامیه بیلیکشنز» پاکستان در سال ۱۹۸۵ م. انجام گرفته است و در اول آن مقاله مفصلی از علامه سید علی نقوی درباره آراء ادبا و کلمات آنها درباره نهج البلاغه چاپ شده است.<ref>مجله تراثنا، شماره ۴۷، سال ۷، ص۷۳.</ref> |
| − | * | + | *۷. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: سید محمدصادق، آن را خلیق احمد نظامی در مقاله خود پیرامون نهج البلاغه ذکر کرده است و آن را در شماره اول مجله «المجمع العلمی الهندی» منتشر ساخته است.<ref>مجله تراثنا، شماره ۴۷، سال۷، ص۷۳.</ref> |
| − | * | + | *۸. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: حسن عسکری هندی حیدرآبادی، معاصر در سال ۱۹۶۶ م. در حیدرآباد دکن هند چاپ شده است.<ref>مجله تراثنا، شماره۴۷، سال۷، ص۷۳.</ref> |
| − | * | + | *۹. منهاج نهج البلاغه، ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: ترجمه سید سبط حسن رضوی پاکستانی هنسوی (حدود ۱۳۳/ ۱۹۱۵/ ۱۳۹۸/ ۱۹۷۸) شرح حال او در کتاب «مطلع انوار» ص۲۵۰ آمده است.<ref>مجله تراثنا، شماره۴۷، سال۷، ص۷۳.</ref> |
| − | * | + | *۱۰. نیرنگ فصاحت: در ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو. تألیف سید ذاکر حسین اختر ابن سید فرزند علی هندی دهلوی واسطی (۱۳۱۵-۱۳۷۲ ه)<ref>الذریعه، ج ۴، ص۱۴۴ و ج۱۴، ص۱۲۶ و ج۲۴، ص۴۳۵.</ref> شرح حال وی در «تذکره علمای امامیه پاکستان» ذکر شده است. |
| − | * | + | *۱۱. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: صدرالأفاضل سید مرتضی حسین لکهنوی، عالم معروف لاهور.(۱۳۴۱-۱۴۰۷ ه) |
| − | * | + | *۱۲. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم خطبه‌ها: میرزا یوسف حسین. مترجم نامه‌ها و کلمات قصار: غلام محمد زکی سرود کوئی و لاهور پاکستان توسط مؤسسه «حمایت اهل بیت» در سال ۱۳۹۴ ه. با مقدمه‌های: سید علی نقی نقوی و سید محمدصادق لکهنوی و محمد بشیر و ظفرحسن و مرتضی حسین و ظلّ حسنین، چاپ و انتشار یافته است. |
| − | * | + | *۱۳. ترجمه و شرح نهج البلاغه به زبان اردو: به ترجمه: سید رئیس احمد جعفری و نائب حسین نقوی و عبدالرزاق ملیح آبادی و مرتضی حسین با هم ترجمه کرده‌اند و هر کدام ترجمه قسمتی را عهده‌دار بوده است و در پاکستان چاپ شده است.<ref>همان.</ref> |
| − | * | + | *۱۴. ترجمه نهج البلاغه به زبان اسپانیائی: مترجم: عبدالجبار آرج، از ترجمه انگلیسی سید محمد عسکری به زبان اسپانیائی برگردانده است و در اسپانیا به چاپ رسیده است. سپس در تهران مؤسسه الهای وابسته به وزارت ارشاد اسلامی ایران در سال ۱۹۸۹ م چاپ کرده است.<ref>همان.</ref> |
| − | * | + | *۱۵. ترجمه نهج البلاغه به زبان اسپانیائی: مترجم: دکتر محمدعلی انزالد و مورالس.<ref>همان.</ref> Dr. Muhammad Ali Anzaldua Morales. |
| − | * | + | *۱۶. ترجمه نهج البلاغه به زبان آلمانی: مترجم: محمد ایتات و یوسف امین انتون دیرل در آلمان چاپ شده است و همان چاپ در تهران توسط کتابخانه عمومی چهل ستون افست گردیده است.<ref>همان.</ref> |
| − | * | + | *۱۷. ترجمه نهج البلاغه به زبان ایتالیائی: مترجم، دکتر پرویز دانش کجوری، ترجمه کامل و از طرف مرکز معارف اسلامی اروپا در روم انتشار یافته و مؤسسه جهان خدمات اسلامی در تهران در سال ۱۴۰۰ ه. چاپ کرده است. |
| − | * | + | *۱۸. ترجمه نهج البلاغه به زبان ایتالیائی: مترجم: انجلو ترنه زونی Angelo tereny zoni در روم چاپ شده است. |
| − | * | + | *۱۹. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: به تبویب و ترجمه اکثر محتوای نهج البلاغه، توسط جمعی از علمای اسلام. تقدیم و اِعداد: سمیح عاطف الزین و عصام عبدالقادر غندور و نبیه محمود صیدانی. مقابله: دکتیر سید عطیه ابوالنجا. چاپ: دارالکتاب اللبنانی در بیروت سال ۱۹۸۵ م. سپس از چاپ لبنان توسط انتشارات انصاریان قم سال ۱۴۰۹=۱۹۸۹ م. افست شده است. |
| − | * | + | *۲۰. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: مترجم: سید مسرور حسین بن سید معجز حسین رضوی هندی امر دهوی (۷ رجب ۱۳۲۶ برابر با ۱۳ رجب ۱۳۷۶ ه) مترجم جهت تبلیغ به ماداگاسکار آفریقا رفت و در آنجا رحل اقامت افکند و در امر تبلیغ بسیار موفق بود به طوری که جمع کثیری با دست او به تشیع گرویدند و در آن شهر مؤسسه‌ای به نام «مناره مسرور» و مدرسه‌ای به نام «مدرسه مؤید الإسلام» بنیاد نهاد و به زبانهای: عربی، فارسی، اردو، انگلیسی و فرانسه مانند زبان مادری کاملاً مسلط بود و زبان آفریقایی را هم در مدت اقامتش در آنجا به خوبی فراگرفت و چاپخانه‌ای هم برای نشر کتب اسلامی تأسیس نمود و نهج البلاغه را به زبان فرانسه و گجراتی ترجمه کرد.<ref>تذکره علمای امامیه پاکستان، نقوی، ص۳۴۹ و ۳۵۰.</ref> |
| − | * | + | *۲۱. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: تلفیقی است از ترجمه مراکز اسلامی خراسان و ترجمه سید محمد عسکری جعفری و ترجمه سید علیرضا که آن را استاد سید هادی خسروشاهی در سال ۱۳۹۵ ه. در مرکز بررسی های اسلامی قم چاپ کرده است و چاپ دوم در سال ۱۳۹۸ ه. بوده و در سال ۱۹۸۴ میلادی نیز از طرف مرکز ثقافی اسلامی اروپا در رم انتشار یافته است. |
| − | * | + | *۲۲. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم میرزا جعفر بن حاج احمد آقا بن نجفقلی تبریزی طسوجی نجفی ساکن هند، متولد حدود سال ۱۳۲۸ ه و متوفی [[ذی الحجه]] ۱۴۰۲ ه. ترجمه‌اش را به پایان رساند و اقدام به چاپ کرد که در چاپ متوقف شد.<ref>مجله تراثنا، شماره۴، سال۷، ص۶۶.</ref> |
| − | * | + | *۲۳. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: حسین محمد جعفری پاکستانی، ظاهراً ناتمام است. |
| − | * | + | *۲۴. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: ترجمه: سید انصار حسین رضوی هندی، ترجمه قسمت نامه‌ها از عبدالرزاق خان ملیح آبادی و ترجمه قسمت حِکَم و کلمات قصار از سید مرتضی حسین می‌باشد. در سال ۱۹۷۰ م. در لکهنو و ۱۹۷۶ و ۱۳۹۶ ه. در حیدرآباد هند در ۶۸۰ صفحه چاپ شده است.<ref>همان.</ref> |
| − | * | + | *۲۵. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: دکتر محمدعلی حاج سلمین، در بمبی هند چاپ شده است. |
| − | * | + | *۲۶. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: مفتی جعفر حسین، متولد سال ۱۹۱۶ م و از ترجمه آن ظهر جمعه ۱۰ رجب سال ۱۳۷۵ ه. در لاهور فارغ شده و در کراچی به چاپ رسیده است.<ref>همان.</ref> و آن را مرکز بررسیهای اسلامی قم در سال ۱۳۹۸ ه در ۷۳۶ صفحه تجدید چاپ نموده است. شرح حال مترجم در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» در صفحه ۷۰-۷۲ آمده است. |
| − | * | + | *۲۷. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: سید علیرضا، سکرتر سابق وزارت خارجه پاکستان و آن را در سال ۱۹۷۳ م پیرمحمد ابراهیم در کراچی در سه جلد چاپ کرده است و بار دیگر مؤسسه جهانی خدمات اسلامی در تهران ۱۴۰۱=۱۹۸۰ م در ۸۱۶ صفحه به چاپ رسانده است. و نیز در سال ۱۴۰۷=۱۹۸۷ در مرکز بررسی های اسلامی قم تجدید چاپ شده است. |
| − | * | + | *۲۸. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: سید علی نقی نقوی و در ماه [[جمادی الثانی]] سال ۱۳۷۵ ه از آن فارغ شده و در هند چاپ شده است. بعد در سال ۱۴۰۹ ه انتشارات انصاریان در قم چاپ کرده است. سپس مرحوم شیخ حسن سعید تهرانی چاپ نموده و انتشارات کتابخانه مسجد جامع در تهران آن را منتشر ساخته است. |
| − | * | + | *۲۹. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی (با شرح مختصر و تعلیقات): مترجم: سید محمد عسکری جعفری، از طرف مؤسسه الزهرا در حیدرآباد هند سال ۱۹۶۵ م در ۵۶۰ صفحه چاپ شده است و بار دیگر در سال ۱۹۶۷ م در بونای هند چاپ گردیده. بار سوم و چهارم مرکز اسلامی خراسان واقع در کراچی در سالهای ۱۹۷۱ و ۱۹۷۷ چاپ کرده و چاپ چهارم و پنجم توسط مؤسسه جهانی واقع در آمریکا انجام گرفته و نیز در هند مجدداً در سال ۱۹۸۴ به چاپ رفته است. و باز مؤسسه «تاریخ تراسیل» در آمریکا سال ۱۹۸۷ و مجدداً در سال ۱۹۸۱ چاپ نموده است و همین ترجمه را حاج آقا سعید تهرانی جزء انتشارات مسجد جامع تهران در ۳۰۰ صفحه چاپ کرده است.<ref>تراثنا، همان شماره.</ref> |
| − | * | + | *۳۰. ترجمه نهج البلاغه به زبان صرب و کروات (زبان اهل [[بوسنی و هرز گوین|بوسنی]]): ترجمه توسط محمود جخاهیج معاون نخست وزیر بوسنی و محمدعلی حاجیج انجام گرفته و خبر این ترجمه را مجله «کیهان فرهنگی» در شماره اول سال ۹ و فروردین ماه ۱۳۷۱ ش در ص ۵۷ انتشار داده است. |
| − | * | + | *۳۱. ترجمه نهج البلاغه به زبان ترکی استانبولی: مترجم: پروفسور عبدالباقی گولپینارلی (۱۳۱۷-۱۴۰۲ ه) ساکن استانبول استاد دانشگاه استانبول و دانشمند مطلع و محقق و نویسنده توانای شیعی و صاحب تألیفات زیاد از جمله همین ترجمه نهج البلاغه. ترجمه مرحوم عبدالباقی، برای نخستین بار در سال ۱۹۷۳ توسط انتشارات «بنی شرف معارف» در استانبول در ۴۶۳ صفحه چاپ شده است و همان چاپ را انتشارات انصاریان در قم سال ۱۳۹۷=۱۴۰۱ و ۱۹۸۱= ۱۴۰۹ ه افست نموده است. |
| − | * | + | *۳۲. ترجمه نهج البلاغه به زبان کجراتی: مترجم: سید سرور حسن ابن سید معجز حسین رضوی هندی امروهوی مراد آبادی (۱۳۲۶-۱۳۷۶) و قبلاً گفتیم وی نهج البلاغه را به زبان فرانسه نیز ترجمه کرده است و شرح حالش در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» ص۳۸۳ آمده است. |
| − | * | + | *۳۳. ترجمه نهج البلاغه به زبان کجراتی: مترجم: مولوی غلامعلی بن اسماعیل هندی بهاونکری (۱۲۸۳-۳۶۷ ه) جلد اول آن در ۲۰۰ صفحه چاپ شده است.<ref>الذریعه، ج۴، ص۱۴۶ و ج۲۴، ص۴۱۳ و ج۱۴، ص۱۴۲.</ref> و مکرر تجدید چاپ شده تا آن که چاپ هشتم آن در سال ۱۹۸۳ م در لاهور انجام گرفته است.<ref>مجله تراثنا، همان.</ref> |
| − | * | + | *۳۴. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند: مترجم: لعلی محمد و راهوسندی و در سال ۱۹۷۵ م در کراچی چاپ شده است. |
| − | * | + | *۳۵. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند به شعر و نظم: مترجم: حافظ میر محمدحسن علی خان بن میر محمد نصیرخان حیدرآبادی، حیدرآباد سند (۱۲۴۰-۱۳۲۴ ه) مترجم قرآن را در ده سالگی حفظ کرده بود. نقوی در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» صفحه ۲۸۹-۲۹۰ شرح حال او را نوشته و مؤلفات وی را شمرده از جمله همین کتاب. |
| − | * | + | *۳۶. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند: مترجم: مولانا محمدرضا نجفی فرزند دریاخان پاکستانی سندی خیربوری متولد ۱۹۴۵ م و ترجمه وی هنوز چاپ نشده است و نقوی در «تذکره علمای امامیه پاکستان» صفحه ۳۰۳ شرح حال او را نوشته است. |
| + | *۳۷. ترجمه نهج البلاغه به لغت گیلکی و آن زبان مردم گیلان در شمال [[ایران]] است. مترجم: م.ب. جکتاجی. و قسمتی از آن در مجله «گیله‌ور» در دو شماره ۶ و ۷ از سال اول (آذر و دی سال ۱۳۷۱ شمسی) صفحه ۱۹ انتشار یافته است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *[http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=198051 ترجمه های فارسی نهج البلاغه، تبیان]، بازیابی: ۲۵ آبان ۱۳۹۲. | |
| − | *[http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=198051 ترجمه های فارسی نهج البلاغه، تبیان]، بازیابی: | + | *[http://www.balaghah.net/nahj-htm/far/id/motarjemin/index.htm موسسه آل البیت، سایت بلاغه، بخش مترجمین نهج البلاغه]، بازیابی: ۲۵ آبان ۱۳۹۲. |
| − | *[http://www.balaghah.net/nahj-htm/far/id/motarjemin/index.htm موسسه آل البیت، سایت بلاغه، بخش مترجمین نهج البلاغه]، بازیابی: | + | *داود الهامی، دنیای نهج البلاغه، ص۱۸۷؛ در دسترس در [http://www.andisheqom.com/Files/nahj.php?idVeiw=1948&level=4&subid=1948 اندیشه قم]؛ بازیابی: ۲۵ آبان ۱۳۹۲. |
| − | *داود الهامی، | ||
{{نهج البلاغه}} | {{نهج البلاغه}} | ||
[[رده:نهج البلاغه]] | [[رده:نهج البلاغه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۵۵
«نهج البلاغه» از مهمترین کتابهای مسلمانان است و در نزد شیعیان پس از قرآن برترین منبع اسلامی است. نظر به اهمیت این کتاب، به شرح و ترجمه آن در طول تاریخ اهتمام ویژه ای شده است. کتاب شریف «نهج البلاغه» به اکثر زبانهای زنده دنیا چون: فارسی، ترکی، اردو، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیائی و اسپانیایی و اسپرانتو و غیره ترجمه شده است.
محتویات
- ۱ تاریخ ترجمه فارسی نهج‌البلاغه
- ۲ ترجمه‌های فارسی نهج‌البلاغه
- ۲.۱ ترجمه نهج‌البلاغه از عالم قرن ششم
- ۲.۲ ترجمه اردبیلی
- ۲.۳ تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین
- ۲.۴ ترجمه و شرح نهج‌البلاغه محمدباقر لاهیجی
- ۲.۵ ترجمه و شرح نهج‌البلاغه قزوینی
- ۲.۶ دائرة المعارف علوی
- ۲.۷ ترجمه نهج‌البلاغه عمادزاده
- ۲.۸ ترجمه نهج‌البلاغه شهیدی
- ۲.۹ ترجمه و شرح نهج‌البلاغه فیض
- ۲.۱۰ ترجمه نهج البلاغه دشتی
- ۲.۱۱ نهج‌البلاغه منظوم
- ۲.۱۲ ترجمه و شرح نهج‌البلاغه زمانی
- ۲.۱۳ دیگر مترجمان نهج‌البلاغه به زبان فارسی
- ۳ ترجمه نهج‌البلاغه به زبانهای دیگر
- ۴ پانویس
- ۵ منابع
تاریخ ترجمه فارسی نهج‌البلاغه
از اواخر قرن چهارم هجری که سخنان امام علی علیه السلام توسط «سید رضی» گردآوری شد، عالمان فارسی زبان بر آن شدند که این کتاب نورانی را به زبان فارسی برگردانند تا فارسی زبانان از برکات این اثر نفیس بهره مند شوند.
قدیمی‌ترین نسخه ترجمه فارسی نهج البلاغه که در دست است، مربوط به قرن ششم هجری است که اخیراً با تحقیق آقای دکتر جوینی در دو جلد به چاپ رسیده است. بعد از آن، ترجمه حسین اردبیلی، معاصر شاه اسماعیل صفوی و سپس شرح و ترجمه ملا فتح الله کاشانی است. در قرن اخیر ترجمه های فارسی بسیاری از نهج البلاغه صورت پذیرفته است.
ترجمه‌های فارسی نهج‌البلاغه
موارد زیر نمونه هائی از ترجمه نهج البلاغه به زبان فارسی است.[۱] تعدادی از این ترجمه‌ها تمام کتاب نهج البلاغه را و تعدادی هم بخش‌هایی از آن را دربرگرفته است.
ترجمه نهج‌البلاغه از عالم قرن ششم
این کتاب را یکی از بزرگان قرن ششم هجری که احتمالاً یکی از اهالی خراسان می‌باشد، تألیف کرده است. در این ترجمه معنای فارسی کلمات در زیر عبارات عربی آمده است. این ترجمه با تحقیق دکتر عزیزالله جوینی در سال ۱۴۰۸ هـ.ق، در ۲ جلد به چاپ رسیده است. دکتر جوینی درباره نسخه این اثر می‌نویسد: «این نسخه گرانبها را شاه عباس صفوی در سال ۱۰۱۷ وقف حرم مطهر رضوی علیه السلام کرده است و از خصوصیات دستوری، واژه‌ها و سبک آن می‌توان حدس زد که مؤلف آن با ابوالفتوح رازی همزمان بوده یا اندکی از وی جلوتر، یعنی در قرن پنجم و ششم می‌زیسته است.[۲]
ترجمه اردبیلی
این کتاب توسط حسین بن شرف الدین اردبیلی متوفی ۹۵۰ هـ.ق معاصر شاه اسماعیل صفوی ترجمه شده است. وی در این ترجمه از منهاج البراعه قطب راوندی و شرح نواب لاهیجی بهره گرفته است. این کتاب در سال ۱۳۵۵ در «مطبعه اخوان کتابچی» به چاپ رسیده و دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام با ترجمه میبدی نوشته شده است. در این کتاب ترجمه فارسی با خط ریز در زیر متن نوشته شده است. همچنین ترجمه دارای فهرست به سبک زمان خویش و اطلاعاتی راجع به جمع آوری نهج البلاغه توسط شریف رضی می‌باشد.
تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین
اثر ملا فتح الله کاشانی (متوفی ۹۸۸ هـ.ق) نویسنده تفسیر منهج الصادقین.
ترجمه و شرح نهج‌البلاغه محمدباقر لاهیجی
وی آن را در عصر فتحعلی شاه قاجار تألیف کرد. دیوان منسوب به امام علی علیه السلام در حاشیه آن آمده است.
ترجمه و شرح نهج‌البلاغه قزوینی
محمدصالح قزوینی این کتاب را در دو جلد با یک مجلد تنظیم کرده و در توضیح مطالب و عبارات مولای متقیان علیه السلام از اشعار شاعران معروف فارسی زبان بهره فراوان برده است.
دائرة المعارف علوی
حاج میرزا خلیل کمره ای در این کتاب، نهج البلاغه را به ۲۴ موضوع تقسیم بندی کرده و به شرح آنها پرداخته است. جلد اول آن در مورد خلقت و جلد دوم آن در مورد جنگ می‌باشد. این اثر حاوی مطالب بسیار سودمند و باارزش می‌باشد.
ترجمه نهج‌البلاغه عمادزاده
اثر عمادالدین حسین اصفهانی (متوفی ۱۴۱۰ هـ.ق) از نویسندگان مشهور و دارای تألیفات بسیار در زمینه های تاریخ اسلام، تاریخ انبیا، زندگانی ائمه علیهم السلام و سائر موضوعات دینی می‌باشد. چاپ اول این اثر در سال ۱۴۰۰ هـ.ق انجام گرفت و پس از آن توسط انتشارات شرق در تهران چندبار چاپ گردید.
ترجمه نهج‌البلاغه شهیدی
«ترجمه نهج البلاغه» در سال ۱۳۶۸ توسط دکتر سید جعفر شهیدی نوشته شد و توسط سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی چاپ شد. ناشر این کتاب در مورد ویژگی‌هایش می‌نویسد: «تفاوت و مزیت این ترجمه بر دیگر ترجمه‌ها، در این است که این اثر علاوه بر امانت و اتقان و تطبیق یکایک واژه های عربی با فارسی، در مراعات ویژگی ادبی این اثر جاودانی - یعنی به کاربردن صنایع لفظی و آرایش های ادبی از استعاره و تشبیه و جناس و موازنه و مراعات نظیر به ویژه سجع می باشد و در برگردان فارسی تا آنجا که ممکن بوده این نکات مورد توجه قرار گرفته؛ اما با این همه معنی فدای آرایش لفظ نشده است و در آخر کتاب تعلیقه های مناسب آورده شده است».
مترجم در مقدمه کتاب می‌نویسد: «در میان هزاران نام که مصنفان، مؤلفان و یا مترجمان حوزه مسلمانی بر کتابهای خود نهاده اند، هیچ نامی چون «نهج البلاغه» (راه سخن رسا گفتن) با محتوای کتاب منطبق نیست و می‌توان گفت: این نام از عالم غیب بر دل روشن شریف رضی رحمه الله افاضه گردیده است که «الاسماء تنزل من السماء» راه سخن رسا گفتن را در این مجموعه باید یافت».
ترجمه نهج البلاغه شهیدی اخیراً تلخیص شده و به عنوان «منتخب» به دانش دوستان عرضه شده است.
ترجمه و شرح نهج‌البلاغه فیض
سید علی نقی فیض الاسلام، «ترجمه و شرح نهج البلاغه» را در مدت ۱۰ سال و در ۶ جلد نوشته است. این کتاب در ۵۰ سال اخیر در میان فارسی زبانان، به ویژه مردم ایران معروف شده است. بدون تردید می‌توان ادعا کرد که در نیم قرن اخیر اکثر ترجمه‌ها و شرح‌ها از این ترجمه سود جسته‌اند. این ترجمه با خط زیبای طاهر خوشنویس تبریزی بارها به زیور طبع آراسته گشته و همیشه در بازار به صورت شش جلدی، سه جلدی، دو جلدی و یک جلدی موجود بوده است.
مترجم درباره علت ترجمه این کتاب می‌نویسد: «گاهی در بعضی از مجالس دینی و مذهبی پاره ای از کلمات این کتاب را خوانده و معنی می‌کردم. شنوندگان به شگفت آمده می‌گفتند: اگر علما و رجال دینی ترجمه فرمایشات امام علی علیه السلام را در کتاب نهج البلاغه به طوری که درخور فهم هر فارسی زبان باشد، نوشته بودند همه از آن بهره مند می شدند؛ ولیکن افسوس که از ترجمه و شرحهایی که در دسترس است چنان که باید استفاده نمی‌شد. بنابراین بر نگارنده واجب شد که دست از کار بردارم و این کتاب جلیل را به زبان فارسی سلیس و روان ترجمه نموده و کلمات و جملاتی که محتاج به شرح باشد، میان دو قوسی به اجمال و اختصار بیان نمایم تا ترجمه و شرح با هم فرق داشته و همه از آن بهره مند گردند».
ترجمه نهج البلاغه دشتی
یکی از ترجمه های فارسی «نهج البلاغه» که در سال های اخیر مکرر چاپ شده و بسیار مورد توجه قرار گرفته، «ترجمه نهج البلاغه» اثر مرحوم حجت الاسلام محمد دشتی (م، ۱۳۸۰ ش) است. این ترجمه روان و ساده و همراه با عنوان بندی مطالب «نهج البلاغه» می باشد. مترجم برخی از ویژگی های این ترجمه را در مقدمه کتاب بیان کرده است: ۱- عنوان دادن به مطالب، ۲- نامگذارى خطبه ها، نامه ها، حکمت ها، ۳- اشاراتى به علوم و فنون، ۴- ویژگى عمومى بودن ترجمه، ۵- تفسیر صحیح متشابهات، ۷- آوردن نکات تاریخى، ۸- آوردن شأن نزول خطبه ها، ۹- آوردن فهرست موضوعى ۱۰- آوردن مدارک احادیث موجود در کتاب و ... .
نهج‌البلاغه منظوم
دانشمند معظم، محمدعلی انصاری قمی نهج البلاغه را در قالب ۲۷ هزار بیت شعر فارسی به نظم درآورد. این اثر در ده جلد و به صورت پنج مجلد و با خط زیبای حسن هریسی تبریزی به طبع رسیده است. وی ترجمه خطبه اول را با این شعر آغاز کرده است:
سپاس و شکر بی پایان خدا را که ما را از عدم کرد آشکارا
نبرده کس به کنه مدحتش پی نکرده راه وصفش را کسی طی
ترجمه و شرح نهج‌البلاغه زمانی
دانشمند معظم، مصطفی زمانی نهج البلاغه را در ۴ جلد ترجمه کرد که بارها در قم چاپ شد. مترجم در مورد روش ترجمه‌اش می‌نویسد: «اینجانب در این کتاب مطالب امام علی علیه السلام را در کنار آیات قرآن مجید بررسی نموده‌ام. در نتیجه در یک مورد نهج البلاغه تفسیر قرآن قرار گرفته و مورد دیگر امام علی علیه السلام مطلب را به اجمال بیان کرده که توضیح آن در قرآن موجود است. به تعبیر دیگر، نهج البلاغه و قرآن همانند دو برادر دلسوز هستند که به هنگام لزوم به کمک یکدیگر می‌شتابند و در مواقع عادی هر کدام در مسیر خود هستند».
این ترجمه در بیشتر وقایع تاریخی از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید بهره مند گردیده است.
دیگر مترجمان نهج‌البلاغه به زبان فارسی
- آیت الله شیخ جعفر سبحانى
- آیت الله ناصر مکارم شیرازى
- علامه محمدتقى جعفرى
- علامه عبدالحسین امینى
- محمدمهدى فولادوند
- طاهره صفارزاده
ترجمه نهج‌البلاغه به زبانهای دیگر
- ۱. ترجمه نهج البلاغه (الإشاعه): به زبان اردو، مترجم سید اولاد حسن بن محمدحسن سلیم هندی امر دهوی معاصر متوفی (۱۳۳۸) سید علی نقی نقوی در تذکره علمای امامیه پاکستان ذکر کرده است.[۳]
- ۲. ترجمه نهج البلاغه (سلسبیل فصاحت): ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو. مترجم: سید ظفر مهدی کوهر ابن سید وارث حسین جائسی، مدیر تحریر مجله «سهیل یمن» و کتابی هم دارد موسوم به «الله الله» که در رد عامه است و در هند در دو جلد چاپ شده است.[۴]
- ۳. ترجمه نهج البلاغه/ به زبان اردو: مترجم: سید علی اظهر کهجوی هندی متوفی ۱۳۵۲. ترجمه بین سطرها نوشته و چاپ شده است.[۵] استاد سید عبدالعزیز طباطبایی در تعلیقات خود بر «الذریعه» موسوم به «اضواء علی الذریعه» می‌گوید: درباره مترجم این کتاب نامه‌ای به علامه سعید اختر رضوی در پاکستان نوشتم او در پاسخ نوشت این ترجمه مال سید علی اظهر نیست، بلکه مال پسرش سید علی حیدر (۱۳۰۳-۱۳۸۰ ه) است که به اشتباه به پدرش نسبت داده شده است.[۶] و شرح حال او در کتاب «مطلع انوار» (ص ۳۵۴-۳۵۹) آمده است.
- ۴. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: سید یوسف حسن هندی امر دهوی، متوفی ۱۳۵۲ ه. و در هند در سال ۱۹۲۶ م، در بهترین چاپخانه‌ها چاپ شده است.[۷]
- ۵. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: میرزا یوسف حسین بن نادر حسین صدرالأفاضل لکهنوی. در اواخر مقیم لاهور بود (۱۳۰۱-۱۴۰۸ ه) شرح وی در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» (ص ۳۹۳-۳۹۶) با ذکر تألیفاتش از جمله ترجمه نهج البلاغه آمده است.
- ۶. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: جعفر حسین لاهوری و در تاریخ ۱۸ رجب سال ۱۳۷۵ = شباط ۱۹۵۶ از نگارش آن فارغ شده است و این ترجمه در هند و پاکستان بسیار رایج و متداول است و مکرر چاپ شده است. از جمله در «لاهور» از طرف مؤسسه «کتب خانه مغل حویلی» چاپ سنگی خورده. بدین ترتیب که در دو ستون عمودی، در یک ستون متن عربی و در ستون دیگر ترجمه قرار گرفته است و چاپ دیگر در «امامیه بیلیکشنز» پاکستان در سال ۱۹۸۵ م. انجام گرفته است و در اول آن مقاله مفصلی از علامه سید علی نقوی درباره آراء ادبا و کلمات آنها درباره نهج البلاغه چاپ شده است.[۸]
- ۷. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: سید محمدصادق، آن را خلیق احمد نظامی در مقاله خود پیرامون نهج البلاغه ذکر کرده است و آن را در شماره اول مجله «المجمع العلمی الهندی» منتشر ساخته است.[۹]
- ۸. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: حسن عسکری هندی حیدرآبادی، معاصر در سال ۱۹۶۶ م. در حیدرآباد دکن هند چاپ شده است.[۱۰]
- ۹. منهاج نهج البلاغه، ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: ترجمه سید سبط حسن رضوی پاکستانی هنسوی (حدود ۱۳۳/ ۱۹۱۵/ ۱۳۹۸/ ۱۹۷۸) شرح حال او در کتاب «مطلع انوار» ص۲۵۰ آمده است.[۱۱]
- ۱۰. نیرنگ فصاحت: در ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو. تألیف سید ذاکر حسین اختر ابن سید فرزند علی هندی دهلوی واسطی (۱۳۱۵-۱۳۷۲ ه)[۱۲] شرح حال وی در «تذکره علمای امامیه پاکستان» ذکر شده است.
- ۱۱. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم: صدرالأفاضل سید مرتضی حسین لکهنوی، عالم معروف لاهور.(۱۳۴۱-۱۴۰۷ ه)
- ۱۲. ترجمه نهج البلاغه به زبان اردو: مترجم خطبه‌ها: میرزا یوسف حسین. مترجم نامه‌ها و کلمات قصار: غلام محمد زکی سرود کوئی و لاهور پاکستان توسط مؤسسه «حمایت اهل بیت» در سال ۱۳۹۴ ه. با مقدمه‌های: سید علی نقی نقوی و سید محمدصادق لکهنوی و محمد بشیر و ظفرحسن و مرتضی حسین و ظلّ حسنین، چاپ و انتشار یافته است.
- ۱۳. ترجمه و شرح نهج البلاغه به زبان اردو: به ترجمه: سید رئیس احمد جعفری و نائب حسین نقوی و عبدالرزاق ملیح آبادی و مرتضی حسین با هم ترجمه کرده‌اند و هر کدام ترجمه قسمتی را عهده‌دار بوده است و در پاکستان چاپ شده است.[۱۳]
- ۱۴. ترجمه نهج البلاغه به زبان اسپانیائی: مترجم: عبدالجبار آرج، از ترجمه انگلیسی سید محمد عسکری به زبان اسپانیائی برگردانده است و در اسپانیا به چاپ رسیده است. سپس در تهران مؤسسه الهای وابسته به وزارت ارشاد اسلامی ایران در سال ۱۹۸۹ م چاپ کرده است.[۱۴]
- ۱۵. ترجمه نهج البلاغه به زبان اسپانیائی: مترجم: دکتر محمدعلی انزالد و مورالس.[۱۵] Dr. Muhammad Ali Anzaldua Morales.
- ۱۶. ترجمه نهج البلاغه به زبان آلمانی: مترجم: محمد ایتات و یوسف امین انتون دیرل در آلمان چاپ شده است و همان چاپ در تهران توسط کتابخانه عمومی چهل ستون افست گردیده است.[۱۶]
- ۱۷. ترجمه نهج البلاغه به زبان ایتالیائی: مترجم، دکتر پرویز دانش کجوری، ترجمه کامل و از طرف مرکز معارف اسلامی اروپا در روم انتشار یافته و مؤسسه جهان خدمات اسلامی در تهران در سال ۱۴۰۰ ه. چاپ کرده است.
- ۱۸. ترجمه نهج البلاغه به زبان ایتالیائی: مترجم: انجلو ترنه زونی Angelo tereny zoni در روم چاپ شده است.
- ۱۹. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: به تبویب و ترجمه اکثر محتوای نهج البلاغه، توسط جمعی از علمای اسلام. تقدیم و اِعداد: سمیح عاطف الزین و عصام عبدالقادر غندور و نبیه محمود صیدانی. مقابله: دکتیر سید عطیه ابوالنجا. چاپ: دارالکتاب اللبنانی در بیروت سال ۱۹۸۵ م. سپس از چاپ لبنان توسط انتشارات انصاریان قم سال ۱۴۰۹=۱۹۸۹ م. افست شده است.
- ۲۰. ترجمه نهج البلاغه به زبان فرانسه: مترجم: سید مسرور حسین بن سید معجز حسین رضوی هندی امر دهوی (۷ رجب ۱۳۲۶ برابر با ۱۳ رجب ۱۳۷۶ ه) مترجم جهت تبلیغ به ماداگاسکار آفریقا رفت و در آنجا رحل اقامت افکند و در امر تبلیغ بسیار موفق بود به طوری که جمع کثیری با دست او به تشیع گرویدند و در آن شهر مؤسسه‌ای به نام «مناره مسرور» و مدرسه‌ای به نام «مدرسه مؤید الإسلام» بنیاد نهاد و به زبانهای: عربی، فارسی، اردو، انگلیسی و فرانسه مانند زبان مادری کاملاً مسلط بود و زبان آفریقایی را هم در مدت اقامتش در آنجا به خوبی فراگرفت و چاپخانه‌ای هم برای نشر کتب اسلامی تأسیس نمود و نهج البلاغه را به زبان فرانسه و گجراتی ترجمه کرد.[۱۷]
- ۲۱. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: تلفیقی است از ترجمه مراکز اسلامی خراسان و ترجمه سید محمد عسکری جعفری و ترجمه سید علیرضا که آن را استاد سید هادی خسروشاهی در سال ۱۳۹۵ ه. در مرکز بررسی های اسلامی قم چاپ کرده است و چاپ دوم در سال ۱۳۹۸ ه. بوده و در سال ۱۹۸۴ میلادی نیز از طرف مرکز ثقافی اسلامی اروپا در رم انتشار یافته است.
- ۲۲. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم میرزا جعفر بن حاج احمد آقا بن نجفقلی تبریزی طسوجی نجفی ساکن هند، متولد حدود سال ۱۳۲۸ ه و متوفی ذی الحجه ۱۴۰۲ ه. ترجمه‌اش را به پایان رساند و اقدام به چاپ کرد که در چاپ متوقف شد.[۱۸]
- ۲۳. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: حسین محمد جعفری پاکستانی، ظاهراً ناتمام است.
- ۲۴. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: ترجمه: سید انصار حسین رضوی هندی، ترجمه قسمت نامه‌ها از عبدالرزاق خان ملیح آبادی و ترجمه قسمت حِکَم و کلمات قصار از سید مرتضی حسین می‌باشد. در سال ۱۹۷۰ م. در لکهنو و ۱۹۷۶ و ۱۳۹۶ ه. در حیدرآباد هند در ۶۸۰ صفحه چاپ شده است.[۱۹]
- ۲۵. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: دکتر محمدعلی حاج سلمین، در بمبی هند چاپ شده است.
- ۲۶. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: مفتی جعفر حسین، متولد سال ۱۹۱۶ م و از ترجمه آن ظهر جمعه ۱۰ رجب سال ۱۳۷۵ ه. در لاهور فارغ شده و در کراچی به چاپ رسیده است.[۲۰] و آن را مرکز بررسیهای اسلامی قم در سال ۱۳۹۸ ه در ۷۳۶ صفحه تجدید چاپ نموده است. شرح حال مترجم در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» در صفحه ۷۰-۷۲ آمده است.
- ۲۷. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: سید علیرضا، سکرتر سابق وزارت خارجه پاکستان و آن را در سال ۱۹۷۳ م پیرمحمد ابراهیم در کراچی در سه جلد چاپ کرده است و بار دیگر مؤسسه جهانی خدمات اسلامی در تهران ۱۴۰۱=۱۹۸۰ م در ۸۱۶ صفحه به چاپ رسانده است. و نیز در سال ۱۴۰۷=۱۹۸۷ در مرکز بررسی های اسلامی قم تجدید چاپ شده است.
- ۲۸. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی: مترجم: سید علی نقی نقوی و در ماه جمادی الثانی سال ۱۳۷۵ ه از آن فارغ شده و در هند چاپ شده است. بعد در سال ۱۴۰۹ ه انتشارات انصاریان در قم چاپ کرده است. سپس مرحوم شیخ حسن سعید تهرانی چاپ نموده و انتشارات کتابخانه مسجد جامع در تهران آن را منتشر ساخته است.
- ۲۹. ترجمه نهج البلاغه به زبان انگلیسی (با شرح مختصر و تعلیقات): مترجم: سید محمد عسکری جعفری، از طرف مؤسسه الزهرا در حیدرآباد هند سال ۱۹۶۵ م در ۵۶۰ صفحه چاپ شده است و بار دیگر در سال ۱۹۶۷ م در بونای هند چاپ گردیده. بار سوم و چهارم مرکز اسلامی خراسان واقع در کراچی در سالهای ۱۹۷۱ و ۱۹۷۷ چاپ کرده و چاپ چهارم و پنجم توسط مؤسسه جهانی واقع در آمریکا انجام گرفته و نیز در هند مجدداً در سال ۱۹۸۴ به چاپ رفته است. و باز مؤسسه «تاریخ تراسیل» در آمریکا سال ۱۹۸۷ و مجدداً در سال ۱۹۸۱ چاپ نموده است و همین ترجمه را حاج آقا سعید تهرانی جزء انتشارات مسجد جامع تهران در ۳۰۰ صفحه چاپ کرده است.[۲۱]
- ۳۰. ترجمه نهج البلاغه به زبان صرب و کروات (زبان اهل بوسنی): ترجمه توسط محمود جخاهیج معاون نخست وزیر بوسنی و محمدعلی حاجیج انجام گرفته و خبر این ترجمه را مجله «کیهان فرهنگی» در شماره اول سال ۹ و فروردین ماه ۱۳۷۱ ش در ص ۵۷ انتشار داده است.
- ۳۱. ترجمه نهج البلاغه به زبان ترکی استانبولی: مترجم: پروفسور عبدالباقی گولپینارلی (۱۳۱۷-۱۴۰۲ ه) ساکن استانبول استاد دانشگاه استانبول و دانشمند مطلع و محقق و نویسنده توانای شیعی و صاحب تألیفات زیاد از جمله همین ترجمه نهج البلاغه. ترجمه مرحوم عبدالباقی، برای نخستین بار در سال ۱۹۷۳ توسط انتشارات «بنی شرف معارف» در استانبول در ۴۶۳ صفحه چاپ شده است و همان چاپ را انتشارات انصاریان در قم سال ۱۳۹۷=۱۴۰۱ و ۱۹۸۱= ۱۴۰۹ ه افست نموده است.
- ۳۲. ترجمه نهج البلاغه به زبان کجراتی: مترجم: سید سرور حسن ابن سید معجز حسین رضوی هندی امروهوی مراد آبادی (۱۳۲۶-۱۳۷۶) و قبلاً گفتیم وی نهج البلاغه را به زبان فرانسه نیز ترجمه کرده است و شرح حالش در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» ص۳۸۳ آمده است.
- ۳۳. ترجمه نهج البلاغه به زبان کجراتی: مترجم: مولوی غلامعلی بن اسماعیل هندی بهاونکری (۱۲۸۳-۳۶۷ ه) جلد اول آن در ۲۰۰ صفحه چاپ شده است.[۲۲] و مکرر تجدید چاپ شده تا آن که چاپ هشتم آن در سال ۱۹۸۳ م در لاهور انجام گرفته است.[۲۳]
- ۳۴. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند: مترجم: لعلی محمد و راهوسندی و در سال ۱۹۷۵ م در کراچی چاپ شده است.
- ۳۵. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند به شعر و نظم: مترجم: حافظ میر محمدحسن علی خان بن میر محمد نصیرخان حیدرآبادی، حیدرآباد سند (۱۲۴۰-۱۳۲۴ ه) مترجم قرآن را در ده سالگی حفظ کرده بود. نقوی در کتاب «تذکره علمای امامیه پاکستان» صفحه ۲۸۹-۲۹۰ شرح حال او را نوشته و مؤلفات وی را شمرده از جمله همین کتاب.
- ۳۶. ترجمه نهج البلاغه به زبان سند: مترجم: مولانا محمدرضا نجفی فرزند دریاخان پاکستانی سندی خیربوری متولد ۱۹۴۵ م و ترجمه وی هنوز چاپ نشده است و نقوی در «تذکره علمای امامیه پاکستان» صفحه ۳۰۳ شرح حال او را نوشته است.
- ۳۷. ترجمه نهج البلاغه به لغت گیلکی و آن زبان مردم گیلان در شمال ایران است. مترجم: م.ب. جکتاجی. و قسمتی از آن در مجله «گیله‌ور» در دو شماره ۶ و ۷ از سال اول (آذر و دی سال ۱۳۷۱ شمسی) صفحه ۱۹ انتشار یافته است.
پانویس
- ↑ برای نمونه های بیشتر رجوع شود به داود الهامی، دنیای نهج البلاغه، ص۱۸۷ در دسترس اندیشه قم.
- ↑ مقدمه ترجمه نهج البلاغه به تحقیق دکتر جوینی.
- ↑ الذریعه، ج۴، ص۱۴۴ و ج۱۴، ص۱۱۶.
- ↑ الذریعه، ج۴، ص۱۴۴ و ج۱۴، ص۱۳۰.
- ↑ الذریعه، ج۴، ص۱۴۴ و ج۱۴، ص۱۴۱.
- ↑ مجله تراثنا، ش۴، سال۷، شوار۱۴۱۲ ه.
- ↑ آثار الشیعه، ص۱۰۱، به نقل تراثنا.
- ↑ مجله تراثنا، شماره ۴۷، سال ۷، ص۷۳.
- ↑ مجله تراثنا، شماره ۴۷، سال۷، ص۷۳.
- ↑ مجله تراثنا، شماره۴۷، سال۷، ص۷۳.
- ↑ مجله تراثنا، شماره۴۷، سال۷، ص۷۳.
- ↑ الذریعه، ج ۴، ص۱۴۴ و ج۱۴، ص۱۲۶ و ج۲۴، ص۴۳۵.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تذکره علمای امامیه پاکستان، نقوی، ص۳۴۹ و ۳۵۰.
- ↑ مجله تراثنا، شماره۴، سال۷، ص۶۶.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تراثنا، همان شماره.
- ↑ الذریعه، ج۴، ص۱۴۶ و ج۲۴، ص۴۱۳ و ج۱۴، ص۱۴۲.
- ↑ مجله تراثنا، همان.
منابع
- ترجمه های فارسی نهج البلاغه، تبیان، بازیابی: ۲۵ آبان ۱۳۹۲.
- موسسه آل البیت، سایت بلاغه، بخش مترجمین نهج البلاغه، بازیابی: ۲۵ آبان ۱۳۹۲.
- داود الهامی، دنیای نهج البلاغه، ص۱۸۷؛ در دسترس در اندیشه قم؛ بازیابی: ۲۵ آبان ۱۳۹۲.
