آیه حجاب

به آیه 31 سوره نور كه نکاتی را درباره نحوه «حجاب» و پوشش زنان و رفتار آنان مطرح مى‌كند، «آیه حجاب» مى‌گویند. در این آیه، توصیه‌هایی در این مورد آمده ‌است از جمله: زنان دیدگان خود را از ‌نامحرمان فروبندند و پاكدامنى ورزند و زیورهایشان را آشكار نكنند و روسرى خود را بر گریبان خویش اندازند:

«وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُوْلِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»

و به زنان با ایمان بگو: چشمان خود را از آنچه حرام است فرو بندند، و شرمگاه خود را حفظ کنند، و زینت خود را [مانند لباس های زیبا، گوشواره و گردن بند] مگر مقداری که [طبیعتاً مانند انگشتر و حنا و سرمه، بر دست و صورت] پیداست [در برابر کسی] آشکار نکنند، و [برای پوشاندن گردن و سینه] مقنعه های خود را به روی گریبان هایشان بیندازند، و زینت خود را آشکار نکنند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدران شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران شوهرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان [هم کیش خود] شان، یا بردگان زر خریدشان، یا خدمتکارانشان از مردانی که ساده لوح و کم عقل اند و نیاز شهوانی حس نمی کنند، یا کودکانی که [به سنّ تمیز دادن خوب و بد نسبت به امیال جنسی] نرسیده اند. و زنان نباید پاهایشان را [هنگام راه رفتن آن گونه] به زمین بزنند تا آنچه از زینت هایشان پنهان می دارند [به وسیله نامحرمان] شناخته شود. و [شما] ای مؤمنان! همگی به سوی خدا بازگردید تا رستگار شوید.

[24–31] (مشاهده آیه در سوره)

«خُمُر» جمع «خِمار» يعنى روسرى و «جُيوب» جمع «جَيب» به معناى گردن و سينه است. گفته ‌شده: پیش از نزول این آیه، زنان روسرى‌ها را به پشت مى‌انداختند و سینه آن‌ها آشكار بود.

جابر بن عبدالله بنا به نقل مقاتل چنین گوید: اسماء بنت مرثد داراى نخلستانى بود. روزى زنان مدینه نزد وى رفته بودند، در حالتى که لباسى که روى لباس‌ها مى پوشند و به آن ازار مى گفتند، در تن نداشتند و از این روى زینت پاى آن‌ها یعنى خلخال و نیز گردن و برآمدگى سینه (پستان) آن‌ها کاملاً نمایان شده بود. اسماء به سخن آمد و گفت: این چه حرکت زشتى است که مرتکب شده و با این وضع در باغ من آمده اید. خبر به رسول خدا صلى الله علیه وآله رسید و سپس این آیه نازل گردید.

و درباره این قسمت از آیه «وَلا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ» گویند: زنان در هنگام راه رفتن در میان بازار خلخال که بپا داشتند، پاهاى خود را به یکدیگر می‌زدند و خلخال مزبور به صدا درمی‌آمد و به این وسیله جلب توجه مردم را به خود می‌نمودند. با نزول این آیه از این حرکت که موجب تهییج شهوت مردان می‌گردید، منع گردیدند.

علاوه بر آیه فوق، در قرآن کریم آیات دیگری نیز به مسئله حجاب و پوشش زنان پرداخته است، از جمله آیه: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى‌ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً»؛ (سوره احزاب، 59) ای پیامبر! به همسرانت و دخترانت و همسران کسانی که مؤمن هستند بگو: چادرهایشان را بر خود فرو پوشند [تا بدن و آرایش و زیورهایشان در برابر دید نامحرمان قرار نگیرد.] این [پوشش] به اینکه [به عفت و پاکدامنی] شناخته شوند نزدیک تر است، و در نتیجه [از سوی اهل فسق و فجور] مورد آزار قرار نخواهند گرفت؛ و خدا همواره بسیار آمرزنده و مهربان است.

«جَلابيب» جمع «جلباب»، به معناى مقنعه‌اى است كه سر و گردن را بپوشاند، و يا پارچه بلندى كه تمام بدن و سر و گردن را مى‌پوشاند.

در اين آيه مى‌فرمايد: براى آنكه زنان مؤمن مورد آزار افراد هرزه قرار نگيرند، به گونه‌اى خود را بپوشانند كه زمينه‌اى براى بى‌حرمتى آنان فراهم نشود. بر اساس اين آيه، نوعى روسرى مورد استفاده‌ى زنان آن زمان بوده، ليكن زنان در پوشاندن خود از نامحرم دقّت نمى‌كرده‌اند. لذا سفارش اين آيه، نزديك كردن جِلباب به خود است. اين آيه كه فرمان حجاب مى‌دهد، فلسفه‌ى حجاب را چنين تبيین مى‌كند: زنان و دختران، اگر بخواهند از نگاه‌ها، مزاحمت‌ها و تهديدهاى افراد آلوده و هرزه در امان باشند بايد خود را بپوشانند.

منابع

• دائرة المعارف قرآن کریم، علی خراسانی، ج1، ص381.
• نمونه بینات در شأن نزول آیات، محمدباقر محقق.

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن