مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

فريضه: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
هر آنچه كه خداوند بر بندگان [[واجب]] كرده باشد، از [[نماز]] و [[حج]] و [[زکات|زكاة]] و جز آن،
+
{{خوب}}
و جمع آن فرائض است.
+
آنچه وجوبش با [[قرآن كريم]] ثابت شده باشد/ مطلق [[واجب]]/ سهام تعيين شده [[ارث]].
 +
==لغت فریضه==
 +
فرض در اصل معنایش به معنى بریدن شى‏ء محكم و تأثير در آن است.<ref>راغب، مفردات ألفاظ القرآن، ص630</ref> و به همين جهت در معناى" وجوب" استعمال مى‌‏شود، براى اينكه انجام دادنش واجب و امتثال‏ امرش قطعى و معين و بدون تردید است.<ref> تفسير الميزان، ج‏4، ص199</ref>
  
 
==فریضه در قرآن==
 
==فریضه در قرآن==
 +
فریضه در قرآن در مورد [[مهریه]] از آن جهت که چیز معین شده است به کار رفته است مانند: «ما لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً<ref>سوره بقره، آیه 236.</ref>؛ماداميكه به آن زنان دست نزده‏‌ايد يا مهريه‏‌اى معيّن نكرده‌‏ايد.» و «لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما تَراضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ<ref>سوره نساء، آیه 24.</ref>؛
  
«انما الصدقات للفقراء والمساكين... فريضة من الله...».<ref>توبة:60</ref>
+
در مورد برخی از واجبات نیز از ماده فرض استفاده شده مانند: «إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ ...فَرِيضَةً مِنَ اللَّه<ref>‏سوره توبه، آیه 60</ref>؛ زکات ويژه نيازمندان و تهيدستان و ... است؛ [اين احكام‏] فريضه ‏اى از سوى خداست» و «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ ...<ref>سوره بقره، آیه 197.</ref>؛ حج در ماه‏هاى معين و معلومى است؛ پس كسى كه در اين ماه‏ها حج را [با احرام بستن و تلبيه‏] بر خود واجب كرد...»
  
==فریضه در روایات==
+
==منظور از فریضه در فقه==
  
[[پیامبر اسلام|رسول الله]] (ص): «ما بين المسلم و بين ان يكفر الاّ ترك الصلاة الفريضة متعمدا او يتهاون بها فلا يصليها...».<ref>وسائل: 4/42</ref>
+
عنوان فريضه در [[فقه]] اطلاقهاى متعدد دارد و بيشتر بر احكام واجبى اطلاق مى‌گردد كه [[وجوب]] آنها از قرآن كريم استفاده مى‌شود و نه [[سنت]]، مانند [[نماز]]، [[روزه]]، [[زكات]] و [[حج]].
  
رسول اكرم (ص) فرمود: «طلب العلم فريضة على كل مسلم و مسلمة».
+
مقابل آن احكامى است كه وجوب يا [[استحباب]] آنها مستفاد از سنّت است، از قبيل [[غسل]]، [[كفن]] و [[دفن میت|دفن ميّت]]. از اين رو، در روايتى تصريح شده كه غسل ميّت سنت است و نه فريضه. مقصود از سنّت اين است كه وجوب آن برگرفته از سنّت پيامبر صلّى اللّه‌ عليه و آله است و قرآن كريم با صراحت متعرض حكم آن نشده است.<ref>حبل المتين، ص 93 ؛ وسائل الشيعة، ج2، ص 176 و 479 ؛ جواهر الكلام، ج11، ص332 ـ 333 ؛ مصباح الفقيه، ج3، ص138</ref>
  
[[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] (ع) فرمود: «طلب العلم فريضة فى كل حال».<ref> بحار: 1/172</ref>
+
اطلاق فريضه بر مطلق واجب؛ خواه وجوبش با قرآن ثابت شده باشد يا با سنّت نيز شايع است.<ref>مرآة العقول، ج1، ص 103؛ ملاذ الاخيار، ج7، ص465</ref>
  
==فریضه و ارث==
+
برخى گفته‌اند: در روايات، فريضه گاهى بر آنچه رجحانش با قرآن ثابت؛ اعم از واجب و مستحب نيز اطلاق شده است.<ref>مرآة العقول، ج12، ص284</ref>
  
فریضه به معنای سهم معين و اندازه مقرر از هر چيز، مانند سهم [[ارث]] هر وارث يا سهم مقرر ماهيانه سرباز است. پس ميان فريضه و ارث عموم من وجه است، كه سهم مفروض در [[قرآن]] جهت بازماندگان ميت ارث است.
+
اطلاق ديگر فريضه، سهام تعيين شده در [[ارث]] است. اين اطلاق در آيات مربوط به ارث با تعبير «فَريضَةً مِنَ اللّه‌ِ»<ref>سوره نساء، آیه11</ref> صورت گرفته است.<ref>مفتاح الكرامة 17/ 4</ref> از اين رو، بسيارى از فقها عنوان باب يا كتاب ارث را «كتاب الفرائض» و يا «كتاب الفرائض و المواريث» قرار داده‌اند.<ref>من لايحضره الفقيه، ج4، ص254 ؛ المقنعة، ص679 ؛ غنية النزوع، ص309 ؛ المبسوط، ج4، ص67 ؛ قواعد الاحكام، ج3، ص339</ref><ref>فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۶۸۱.</ref>
  
و تعبير بعضى فقهاء از عنوان مبحث ارث به فرائض از باب تغليب و تجوز بوده يا خواسته اند متابعت از حديث نبوى كنند كه فرمود: «تعلّموا الفرائض وعلّموها الناس فانى امرؤ مقبوض وان العلم سيقبض وتظهر الفتن حتى يختلف اثنان فى الفريضة فلا يجدان من يفصل بينهما»، مسائل ارث را ياد بگيريد و آن را به مردم بياموزيد زيرا من از ميان شما رخت بربندم و علم هم به زودى از ميان برود و فتنه ها بروز كند و كار به جائى رسد كه چون دو نفر در امر ارث با يكديگر اختلاف كنند كسى را نيابند كه بين آنها حل و فصل كند.
 
 
==پانویس==  
 
==پانویس==  
 
<references />
 
<references />
  
==منبع==
+
==منابع==
 
+
*مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
*سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ معارف و معاریف.
+
*طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌ موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
 +
*راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بيروت، دار القلم، چاپ اول، 1412 ق.
 
   
 
   
 
[[رده:واژگان قرآنی]]
 
[[رده:واژگان قرآنی]]
 +
[[رده:اصطلاحات فقهی]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۵۵

آنچه وجوبش با قرآن كريم ثابت شده باشد/ مطلق واجب/ سهام تعيين شده ارث.

لغت فریضه

فرض در اصل معنایش به معنى بریدن شى‏ء محكم و تأثير در آن است.[۱] و به همين جهت در معناى" وجوب" استعمال مى‌‏شود، براى اينكه انجام دادنش واجب و امتثال‏ امرش قطعى و معين و بدون تردید است.[۲]

فریضه در قرآن

فریضه در قرآن در مورد مهریه از آن جهت که چیز معین شده است به کار رفته است مانند: «ما لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً[۳]؛ماداميكه به آن زنان دست نزده‏‌ايد يا مهريه‏‌اى معيّن نكرده‌‏ايد.» و «لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما تَراضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ[۴]؛

در مورد برخی از واجبات نیز از ماده فرض استفاده شده مانند: «إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ ...فَرِيضَةً مِنَ اللَّه[۵]؛ زکات ويژه نيازمندان و تهيدستان و ... است؛ [اين احكام‏] فريضه ‏اى از سوى خداست» و «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ ...[۶]؛ حج در ماه‏هاى معين و معلومى است؛ پس كسى كه در اين ماه‏ها حج را [با احرام بستن و تلبيه‏] بر خود واجب كرد...»

منظور از فریضه در فقه

عنوان فريضه در فقه اطلاقهاى متعدد دارد و بيشتر بر احكام واجبى اطلاق مى‌گردد كه وجوب آنها از قرآن كريم استفاده مى‌شود و نه سنت، مانند نماز، روزه، زكات و حج.

مقابل آن احكامى است كه وجوب يا استحباب آنها مستفاد از سنّت است، از قبيل غسل، كفن و دفن ميّت. از اين رو، در روايتى تصريح شده كه غسل ميّت سنت است و نه فريضه. مقصود از سنّت اين است كه وجوب آن برگرفته از سنّت پيامبر صلّى اللّه‌ عليه و آله است و قرآن كريم با صراحت متعرض حكم آن نشده است.[۷]

اطلاق فريضه بر مطلق واجب؛ خواه وجوبش با قرآن ثابت شده باشد يا با سنّت نيز شايع است.[۸]

برخى گفته‌اند: در روايات، فريضه گاهى بر آنچه رجحانش با قرآن ثابت؛ اعم از واجب و مستحب نيز اطلاق شده است.[۹]

اطلاق ديگر فريضه، سهام تعيين شده در ارث است. اين اطلاق در آيات مربوط به ارث با تعبير «فَريضَةً مِنَ اللّه‌ِ»[۱۰] صورت گرفته است.[۱۱] از اين رو، بسيارى از فقها عنوان باب يا كتاب ارث را «كتاب الفرائض» و يا «كتاب الفرائض و المواريث» قرار داده‌اند.[۱۲][۱۳]

پانویس

  1. راغب، مفردات ألفاظ القرآن، ص630
  2. تفسير الميزان، ج‏4، ص199
  3. سوره بقره، آیه 236.
  4. سوره نساء، آیه 24.
  5. ‏سوره توبه، آیه 60
  6. سوره بقره، آیه 197.
  7. حبل المتين، ص 93 ؛ وسائل الشيعة، ج2، ص 176 و 479 ؛ جواهر الكلام، ج11، ص332 ـ 333 ؛ مصباح الفقيه، ج3، ص138
  8. مرآة العقول، ج1، ص 103؛ ملاذ الاخيار، ج7، ص465
  9. مرآة العقول، ج12، ص284
  10. سوره نساء، آیه11
  11. مفتاح الكرامة 17/ 4
  12. من لايحضره الفقيه، ج4، ص254 ؛ المقنعة، ص679 ؛ غنية النزوع، ص309 ؛ المبسوط، ج4، ص67 ؛ قواعد الاحكام، ج3، ص339
  13. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۶۸۱.

منابع

  • مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
  • طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌ موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
  • راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بيروت، دار القلم، چاپ اول، 1412 ق.