آیة الکرسی: تفاوت بین نسخه‌ها
جز |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} | {{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} | ||
| + | آيه 255 [[سوره بقره]]/2 به «آية‌الكرسى» مشهور است | ||
| + | ==متن آیه== | ||
| + | {{قرآن در قاب|«اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاّ هُوالحَىُّ القَيّومُ لاَ‌تَأخُذهُ سِنةٌ و لاَنَومٌ لَهُ مَا فِى‌السّموتِ و‌مَا‌فِى‌الأَرضِ مَن ذَاالَّذِى يَشفَعُ عِندَهُ إِلاّ بِإذنِهِ يَعلَمُ مَا بَينَ أَيدِيهِم و مَا خَلفَهُم ولاَ يُحِيطُونَ بِشىء مِن عِلمهِ إِلاّ بِما شاءَ وَسِعَ كُرسِيُّهُ السَموتِ والأَرضَ وَ لايوُدهُ حِفظُهمَا و هُوالعَلىُّ العَظيمُ»|سوره=2|آیه=255}} | ||
| − | آيه 255 [[سوره بقره]]/2 به «آية‌الكرسى» مشهور است كه از واژه «كرسى» مذكور در همين آيه گرفته شده:<ref>البحر المحيط، ج 2، ص 606.</ref> | + | == وجه تسمیه آیه الکرسی== |
| + | آيه 255 [[سوره بقره]]/2 به «آية‌الكرسى» مشهور است كه از واژه «كرسى» مذكور در همين آيه گرفته شده:<ref>البحر المحيط، ج 2، ص 606.</ref>وجود رواياتى منقول از پيامبر صلى الله عليه و آله، امامان عليهم‌السلام و صحابه درباره اين آيه نشان مى‌دهد كه شهرت آن به آية‌الكرسى به صدر اسلام و حتى عصر پيامبر برمى‌گردد.<ref>الميزان، ج 2، ص 337.</ref> | ||
| − | + | ==فضیلت قرائت آیه الکرسی== | |
| − | + | جامعيت آية‌الكرسى در ترسيم رابطه خداوند با آفريدگانش به ويژه انسان، موجب امتياز اين آيه بر ديگر آيات شده و مفسران را واداشته تا با اهتمامى ويژه به شرح آن بپردازند يا در اين باره تأليفات مستقلّى ارائه كنند.<ref>كتاب‌نامه [[قرآن كريم]]، ج 1، ص 79 و 80.</ref> درباره فضيلت اين آيه و فوايد و آثار و نيز قرائت دائم آن، روايات فراوانى از پيامبر و امامان معصوم نقل شده است<ref>الدرّالمنثور، ج 2، ص 8ـ14؛ منهج‌الصادقين، ج 2، ص 94ـ98؛ ابن كثير، ج 1، ص 312ـ314.</ref> كه به صدور همه آن‌ها از معصوم اطمينان نداريم و حتى برخى از آن‌ها ضعيف شمرده شده‌اند؛ (به طور مثال در روايتى كه ابوموسى اشعرى از پيامبر نقل كرده، آمده است: خداوند به موسى [[وحى]] كرد كه اگر كسى بعد از هر نماز واجب آية‌الكرسى را بخواند، قلب شاكران، لسان ذاكران، ثواب [[پيامبران]] و اعمال صالحان را براى او قرار مى‌دهد و جز پيامبر يا صديق يا بنده مؤمن خدا يا كسى كه مى‌خواهد در راه خدا كشته شود، بر آن مواظبت نمى‌كند)؛<ref>ابن كثير، ج 1، ص 315؛ الموضوعات، ابن جوزى، ج 1، ص 177.</ref> اما فراوانى آن‌ها و نقل در كتاب‌هاى معتبر حديثى [[شيعه]] و اهل سنت و نيز سازگارى بخش فراوانى از آن‌ها با مضامين بلند آيه به ما اطمينان مى‌بخشد كه دست‌كم، بخشى از اين روايات به طور قطع از معصوم صادر شده است و همين امر موجب مى‌شود تا در برابر آن‌چه ضعيف است و به صدور آن اطمينان نداريم با مسامحه عمل كنيم؛ به ويژه با توجه به روايتى صحيح كه اين آيه را مشتمل بر اسم اعظم خداوند مى‌داند كه هرگاه خداوند با آن اسم خوانده شود، هر دعايى را مستجاب مى‌كند.<ref>ابن كثير، ج 1، ص 315.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | جامعيت آية‌الكرسى در ترسيم رابطه خداوند با آفريدگانش به ويژه انسان، موجب امتياز اين آيه بر ديگر آيات شده و مفسران را واداشته تا با اهتمامى ويژه به شرح آن بپردازند يا در اين باره تأليفات مستقلّى ارائه كنند.<ref>كتاب‌نامه [[قرآن كريم]]، ج 1، ص 79 و 80.</ref> | ||
| − | |||
| − | درباره فضيلت اين آيه و فوايد و آثار و نيز قرائت دائم آن، روايات فراوانى از پيامبر و امامان معصوم نقل شده است<ref>الدرّالمنثور، ج 2، ص 8ـ14؛ منهج‌الصادقين، ج 2، ص 94ـ98؛ ابن كثير، ج 1، ص 312ـ314.</ref> كه به صدور همه آن‌ها از معصوم اطمينان نداريم و حتى برخى از آن‌ها ضعيف شمرده شده‌اند؛ (به طور مثال در روايتى كه ابوموسى اشعرى از پيامبر نقل كرده، آمده است: خداوند به موسى [[وحى]] كرد كه اگر كسى بعد از هر نماز واجب آية‌الكرسى را بخواند، قلب شاكران، لسان ذاكران، ثواب [[پيامبران]] و اعمال صالحان را براى او قرار مى‌دهد و جز پيامبر يا صديق يا بنده مؤمن خدا يا كسى كه مى‌خواهد در راه خدا كشته شود، بر آن مواظبت نمى‌كند)؛<ref>ابن كثير، ج 1، ص 315؛ الموضوعات، ابن جوزى، ج 1، ص 177.</ref> اما فراوانى آن‌ها و نقل در كتاب‌هاى معتبر حديثى [[شيعه]] و اهل سنت و نيز سازگارى بخش فراوانى از آن‌ها با مضامين بلند آيه به ما اطمينان مى‌بخشد كه دست‌كم، بخشى از اين روايات به طور قطع از معصوم صادر شده است و همين امر موجب مى‌شود تا در برابر آن‌چه ضعيف است و به صدور آن اطمينان نداريم با مسامحه عمل كنيم؛ به ويژه با توجه به روايتى صحيح كه اين آيه را مشتمل بر اسم اعظم خداوند مى‌داند كه هرگاه خداوند با آن اسم خوانده شود، هر دعايى را مستجاب مى‌كند.<ref>ابن كثير، ج 1، ص 315.</ref> | ||
| + | ==روایاتی در فضیلت آیه الکرسی== | ||
درباره فضيلت و منزلت اين آيه، از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده كه آية‌الكرسى سيد آيه‌ها و برترين آيه قرآن است<ref>ابن‌كثير، ج 1، ص 314؛ قرطبى، ج 3، ص 175.</ref> و همه خيرهاى دنيا و آخرت را در بر دارد<ref>الدرّالمنثور، ج 2، ص 6؛ آية‌الكرسى، ص 33.</ref> و نزد ساق عرش، خداوند را تقديس مى‌كند<ref>آية‌الكرسى، ص 32.</ref> و از گنجينه رحمت در زير عرش الهى نازل و به پيامبر اعطا شده،<ref>الدرّالمنثور، ج 2، ص 8؛ آية‌الكرسى، ص 36.</ref> و از [[امام على]] عليه‌السلام نقل شده كه فرمود: پس از شنيدن اين سخن از پيامبر هيچ شبى را بدون قرائت آن به سر نياوردم و هر شب سه بار در دو ركعت بعد از عشا و در وتر و هنگام خواب آن را مى‌خواندم.<ref>الدرّالمنثور، ج 2، ص 8؛ الامالى، [[شیخ طوسى]]، ص 509.</ref> | درباره فضيلت و منزلت اين آيه، از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده كه آية‌الكرسى سيد آيه‌ها و برترين آيه قرآن است<ref>ابن‌كثير، ج 1، ص 314؛ قرطبى، ج 3، ص 175.</ref> و همه خيرهاى دنيا و آخرت را در بر دارد<ref>الدرّالمنثور، ج 2، ص 6؛ آية‌الكرسى، ص 33.</ref> و نزد ساق عرش، خداوند را تقديس مى‌كند<ref>آية‌الكرسى، ص 32.</ref> و از گنجينه رحمت در زير عرش الهى نازل و به پيامبر اعطا شده،<ref>الدرّالمنثور، ج 2، ص 8؛ آية‌الكرسى، ص 36.</ref> و از [[امام على]] عليه‌السلام نقل شده كه فرمود: پس از شنيدن اين سخن از پيامبر هيچ شبى را بدون قرائت آن به سر نياوردم و هر شب سه بار در دو ركعت بعد از عشا و در وتر و هنگام خواب آن را مى‌خواندم.<ref>الدرّالمنثور، ج 2، ص 8؛ الامالى، [[شیخ طوسى]]، ص 509.</ref> | ||
نسخهٔ ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵، ساعت ۱۲:۲۳
آيه 255 سوره بقره/2 به «آية‌الكرسى» مشهور است
محتویات
متن آیه
وجه تسمیه آیه الکرسی
آيه 255 سوره بقره/2 به «آية‌الكرسى» مشهور است كه از واژه «كرسى» مذكور در همين آيه گرفته شده:[۱]وجود رواياتى منقول از پيامبر صلى الله عليه و آله، امامان عليهم‌السلام و صحابه درباره اين آيه نشان مى‌دهد كه شهرت آن به آية‌الكرسى به صدر اسلام و حتى عصر پيامبر برمى‌گردد.[۲]
فضیلت قرائت آیه الکرسی
جامعيت آية‌الكرسى در ترسيم رابطه خداوند با آفريدگانش به ويژه انسان، موجب امتياز اين آيه بر ديگر آيات شده و مفسران را واداشته تا با اهتمامى ويژه به شرح آن بپردازند يا در اين باره تأليفات مستقلّى ارائه كنند.[۳] درباره فضيلت اين آيه و فوايد و آثار و نيز قرائت دائم آن، روايات فراوانى از پيامبر و امامان معصوم نقل شده است[۴] كه به صدور همه آن‌ها از معصوم اطمينان نداريم و حتى برخى از آن‌ها ضعيف شمرده شده‌اند؛ (به طور مثال در روايتى كه ابوموسى اشعرى از پيامبر نقل كرده، آمده است: خداوند به موسى وحى كرد كه اگر كسى بعد از هر نماز واجب آية‌الكرسى را بخواند، قلب شاكران، لسان ذاكران، ثواب پيامبران و اعمال صالحان را براى او قرار مى‌دهد و جز پيامبر يا صديق يا بنده مؤمن خدا يا كسى كه مى‌خواهد در راه خدا كشته شود، بر آن مواظبت نمى‌كند)؛[۵] اما فراوانى آن‌ها و نقل در كتاب‌هاى معتبر حديثى شيعه و اهل سنت و نيز سازگارى بخش فراوانى از آن‌ها با مضامين بلند آيه به ما اطمينان مى‌بخشد كه دست‌كم، بخشى از اين روايات به طور قطع از معصوم صادر شده است و همين امر موجب مى‌شود تا در برابر آن‌چه ضعيف است و به صدور آن اطمينان نداريم با مسامحه عمل كنيم؛ به ويژه با توجه به روايتى صحيح كه اين آيه را مشتمل بر اسم اعظم خداوند مى‌داند كه هرگاه خداوند با آن اسم خوانده شود، هر دعايى را مستجاب مى‌كند.[۶]
روایاتی در فضیلت آیه الکرسی
درباره فضيلت و منزلت اين آيه، از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده كه آية‌الكرسى سيد آيه‌ها و برترين آيه قرآن است[۷] و همه خيرهاى دنيا و آخرت را در بر دارد[۸] و نزد ساق عرش، خداوند را تقديس مى‌كند[۹] و از گنجينه رحمت در زير عرش الهى نازل و به پيامبر اعطا شده،[۱۰] و از امام على عليه‌السلام نقل شده كه فرمود: پس از شنيدن اين سخن از پيامبر هيچ شبى را بدون قرائت آن به سر نياوردم و هر شب سه بار در دو ركعت بعد از عشا و در وتر و هنگام خواب آن را مى‌خواندم.[۱۱]
اين آيه با فاتحة الكتاب و آيه ملك و آيه شهادت به عرش خداوند آويخته بودند و بين آن‌ها و خداوند حجابى نبود. از پيامبر نقل شده است كه هر كس صد بار آية‌الكرسى را بخواند به منزله كسى است كه خداوند را در تمام عمر خود، عبادت كرده[۱۲] و قرائت آن با قرائت ربع قرآن برابر است.[۱۳] از حضرت امام صادق عليه‌السلام نيز نقل شده كه آية‌الكرسى قلّه رفيع قرآن است.[۱۴]
درباره آثار و بركات اين آيه از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده كه قرائت آن، شخص و فرزندان و خانه او را از برخى حشرات موذى حفظ مى‌كند و قرائت آن پس از نماز واجب، قارى را تا نماز ديگر در ذمّه خداوند قرار مى‌دهد و قرائت آن هنگام خواب، شخص را تحت حفاظت دو فرشته درمى‌آورد و چيزى جز مرگ مانع ورود او به بهشت نيست و خداوند خود، او را قبض روح خواهد كرد و چونان كسى باشد كه در ركاب پيامبران به شهادت رسيده است و در هر خانه‌اى خوانده شود، شيطان و جنيان از آن دور مى‌شوند. اين آيه بر پنجاه كلمه مشتمل است و هر كلمه پنجاه بركت دارد. پيامبر صلى الله عليه و آله هنگام وضع حمل فاطمه فرمود: آن آيه با آيه سُخره (سوره اعراف/7،54) و معوذتين بر حضرت خوانده شود.
كسى كه آن را با سه آيه نخست سوره مؤمن در صبح بخواند تا شب و اگر در شب بخواند تا صبح در امان باشد و هر كس آن را با دو آيه آخر سوره بقره در گرفتارى‌ها بخواند، خداوند به فريادش رسد.[۱۵]
از ابى‌الحسن عليه‌السلام نقل شده كه هر كس آن را هنگام خوابيدن بخواند ـ إنشاء اللّه ـ از درد فلج در امان باشد و هر كس بعد از نماز واجب بخواند، حيوان نيش‌دار به او آسيب نرساند.[۱۶]
حديثى از امام صادق عليه‌السلام نيز قرائت اين آيه را براى رفع ترس مؤثر مى‌داند. در حديث ديگرى از حضرت آمده است كه هر كس يك بار آية‌الكرسى را بخواند، خداوند هزار امر ناخوشايند را از او در دنيا برمى‌گرداند كه كمترين آن، فقر است و هزار امر ناخوشايند را در آخرت از او برمى‌گرداند كه كمترين آن، عذاب قبر است؛ ولى من از اين آيه، براى صعود به درجات بالاتر كمك مى‌گيرم.[۱۷]
در روايتى كه امام على بن الحسين عليهماالسلام از پيامبر نقل كرده (و نيز روايتى از ابن مسعود)[۱۸] به قرائت دو آيه بعد از آية‌الكرسى نيز سفارش شده است. بر پايه اين روايت، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس چهار آيه از اول سوره بقره و آية‌الكرسى با دو آيه بعد از آن و سه آيه آخر بقره را بخواند، در جان و مالش بدى نبيند و شيطانى به او نزديك نشود و قرآن را فراموش نكند.[۱۹]
گويا همين حديث سبب شد تا بعدها آية‌الكرسى در ميان شيعيان، عنوانى براى هر سه آيه تلقى شود. آن دو آيه با آية‌الكرسى پيوندى عميق و تأثيرى شگرف در تربيت روح انسان دارد و بيان مى‌دارد كه هيچ اجبارى از جانب خداوند در پذيرش دين نيست؛ زيرا راه رشد و هدايت، از گمراهى بازشناخته شده است: «لاَ إِكراهَ فِى‌الدّينِ قَد تَبيّنَ الرُّشدُ مِن الغَىِّ».
«فَمَن يَكفُر بِالطَّغوتِ و يُؤمِن بِاللّهِ فَقدِ استَمسَكَ بِالعُروةِ‌الوُثقى لاَانفِصامَ لَها واللّهُ سَميعٌ عَليمٌ؛ و هر كس به عبادت غيرخدا كافر شود و به خداوند ايمان آورد به دستگيره محكمى چنگ زده كه هرگز قطع نمى‌شود و خدا شنوا و دانا است».
«اللّهُ وَلىُّ الَّذينَ ءَامَنوا يُخرِجهُم مِن الظُّلُمتِ إِلَى‌النُّورِ؛ خداوند، سرور مؤمنان است و آنان را از تاريكى‌ها و گمراهى‌ها خارج ساخته به سوى روشنايى هدايت مى‌كند».
«والّذينَ كَفَروا أَولِياؤُهُم الطَّغوتُ يُخرِجونَهُم مِن النُّورِ إِلَى الظُّلمتِ أُوللِكَ أَصحبُ النَّارِ هُم فِيها خلِدونَ؛ اما سرپرست كافران شيطان است و آن‌ها را از روشنايى خارج ساخته، به سوى تاريكى‌ها مى‌برد و اينان در آتش جاودانه‌اند».
پانویس
- ↑ البحر المحيط، ج 2، ص 606.
- ↑ الميزان، ج 2، ص 337.
- ↑ كتاب‌نامه قرآن كريم، ج 1، ص 79 و 80.
- ↑ الدرّالمنثور، ج 2، ص 8ـ14؛ منهج‌الصادقين، ج 2، ص 94ـ98؛ ابن كثير، ج 1، ص 312ـ314.
- ↑ ابن كثير، ج 1، ص 315؛ الموضوعات، ابن جوزى، ج 1، ص 177.
- ↑ ابن كثير، ج 1، ص 315.
- ↑ ابن‌كثير، ج 1، ص 314؛ قرطبى، ج 3، ص 175.
- ↑ الدرّالمنثور، ج 2، ص 6؛ آية‌الكرسى، ص 33.
- ↑ آية‌الكرسى، ص 32.
- ↑ الدرّالمنثور، ج 2، ص 8؛ آية‌الكرسى، ص 36.
- ↑ الدرّالمنثور، ج 2، ص 8؛ الامالى، شیخ طوسى، ص 509.
- ↑ بحارالانوار، ج 89، ص 263؛ نورالثقلين، ج 1، ص 258.
- ↑ ابن كثير، ج 1، ص 313.
- ↑ بحارالانوار، ج 89، ص 267؛ عياشى، ج 1، ص 136.
- ↑ آية‌الكرسى، ص 41ـ62؛ ابن كثير، ج 1، ص 315.
- ↑ الكافى، ج 2، ص 621.
- ↑ عيّاشى، ج 1، ص 136.
- ↑ مجمع‌البيان، ج 2، ص 626.
- ↑ الكافى، ج 2، ص 621.
منابع
سيد محمود دشتى، دائرة‌المعارف قرآن کریم، جلد 1، صفحه 426-429.
