مصادقة الاخوان (کتاب)

نویسنده	شیخ صدوق
موضوع	اخلاق اسلامی
زبان	عربی
تعداد جلد	۱
تصحیح	علی خراسانی کاظمی
مصادقة الإخوان

«مُصادقة الإخوان» تألیف شیخ صدوق (م، ۳۸۱ ق)، کتابی معتبر مشتمل بر ۱۲۵ حدیث از اهل بيت عليهم‌السلام در موضوع آیین دوستی و برادری است. اهمیت دوستى، راههاى دوست یابى، حقوق دوستان، راز ماندگارى دوستى، رفتار دوستانه و عوامل شکست دوستى‌ها، بخشى از عناوین و مطالب این کتاب است.

مؤلف

محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق (۳۰۵-۳۸۱ ق)، متولد شهر قم، از بزرگ‌ترین محدّثین شیعه در قرن چهارم هجری به شمار می‌آید. از اساتید وی می توان به محمد بن حسن بن ولید اشاره کرد و شیخ مفید از شاگردان مبرّز اوست.

کتاب «من لایحضره الفقیه» از کتب اربعه شیعه اثر اوست. و از آثار دیگر وی: التوحید، کمال‌الدین و تمام النعمة، الخصال، معانی الأخبار، عیون أخبار الرضا، أمالی شیخ صدوق، المقنع فی الفقه می باشد.

شیخ صدوق -که خود یکى از بزرگترین روات شیعه به شمار مى‌آید- عمر خود را صرف شنیدن و نقل روایات اهل بیت عصمت و طهارت نمود تا سخنان گهربار آن بزرگواران را به گوش دیگر انسان‌ها و آیندگان برساند. وی در سال ۳۸۱ ق. وفات نمود و در شهر ری به خاک سپرده شد.

معرفی کتاب

کتاب «مُصادقة الإخوان» مجموعه رواياتى است كه از حضرت رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم و ائمه معصومين عليهم‌السلام روايت شده و درباره رابطه ميان افراد مؤمن با يكديگر و حقوقى كه برادران دينى بر هم دارند مى‌باشد. این کتاب که با توجه به روايات اهل بيت عليهم‌السلام كه تنها راه شناخت معارف اسلامى مى‌باشند نگاشته شده، براى شناخت حقوق برادران دينى بر يكديگر، كتابى بس ارزشمند و قابل توجه است. صدوق با نگارش اين كتاب قدمى مهم براى شناخت معارف اصيل اسلام و شناساندن حقوق برادران مؤمن بر يكديگر برداشته است.

كتاب حاضر مانند ديگر كتاب‌هاى شيخ صدوق پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار داشته و از معتبرترين اصول روايى به شمار مى‌آيد، به طورى كه روايات آن در بسيارى از مجموعه‌هاى روايى شيعه مانند كتب اربعه و وسائل الشيعه و بحارالانوار ذكر شده و به آن استناد شده است.

برگردان فارسى این کتاب، توسط استاد محمدتقى دانش پژوه، سامان یافته است. بر این ترجمه، استاد سعید نفیسى مقدمه اى در معرفى خاندان بابویه دارد که بسى عالمانه است. این ترجمه، به همراه متن عربى، یک بار در سال ۱۴۰۲ قمرى منتشر شده است و براى دومین بار، به نام «آیین دوستى و برادرى در مکتب اسلام» از سوى انتشارات تشیع در قم نشر یافته است. ترجمه دیگرى از این کتاب، با عنوان «حقوق برادران دینى در اسلام» به قلم مجید. ب، منتشر شده است.

محتوای کتاب

کتاب «مُصادقة الإخوان» شامل ۱۲۵ حديث و ۴۳ باب است که هر کدام، ویژه یکى از مسائل دوستی است که به شرح زیر می باشد:

1. اقسام برادران. بر پایه یک روایت، برادران به «دوستان مورد اعتماد» و «دوستان گشاده رو» تقسیم شده اند که با دسته اول، از هیچ گونه خدمت نباید دریغ کرد؛ اما با دسته دوم باید به اندازه گشاده رویى آنان رفتار نمود.
2. خصلت هاى دوستى و برادری. دوستان، ظاهر و باطنشان یکى است؛ زیبایى و زشتى یکدیگر را زیبایى و زشتى خود مى دانند؛ ثروت و فرزند، تغییرى در آنان ایجاد نکرده، از بذل مال دریغ ندارند و در گرفتارى ها دوست را رها نمى کنند.
3. مهربانى به دوستان، دل را به خدا نزدیک مى سازد.
4. دوست گرفتن، آدمى را اهل بهشت مى کند.
5. گفتگوى دوستانه به دل ها آرامش مى بخشد و سبب ریزش باران رحمت و لطف خداوند است.
6. همدردى با دوست و رسیدگى به وى، نشانه دوستى واقعى است.
7. حقوق دوستان. دوستى و برادرى، وظایف و حقوقى را به همراه مى آورد که آسانترینش آن است که آن چه براى خود مى خواهى، براى دوست بخواهى و آن چه بر خود نمى پسندى، بر او هم مپسندى.
8. دوستان آینه یکدیگرند.
9. پذیرایى از دوستان و برادران و اطعام آنان، خلق و خویى آسمانى است و خداوند در بهشت، آن را تلافى مى کند.
10. خورانيدن برادران (لقمه دهان مؤمنان گذاشتن).
11. بهره دوستى. دوستى براى دنیا و آخرت انسان سودمند است؛ دوست پشتیبانى است در دنیا و شفاعت کننده اى است در آخرت.
12. دوستان بسیار، براى زندگى معنوى آدمى بسى سودمند است.
13. مؤمنان برادر یکدیگرند.
14. دوستان به یکدیگر خدمت مى کنند.
15. دورى و قهر دوستان، رفتارى ناپسند است.
16. بیم و هراس دوست از دوست، سزاوار نیست.
17. دوستى براى خدا. آن گاه که دوستى براى خدا باشد، گذشته از پاداش معنوى، پایدارى نیز خواهد داشت.
18. خوشرویى با دوستان و برادران، عذاب دوزخ را برمى دارد.
19. گره گشایى از کار دوستان، بندگى خداست.
20. مناعت طبع (عزت نفس). خویشتن دارى در برابر دوستان و اظهار بى نیازى، سبب دوام دوستى است.
21. دید و بازدید. دوست، مانند دست است و دست ها به کمک هم کارها را از پیش مى برند و نگهدار هم اند.
22. توجه به دوستان. برادرى که تو را از یاد نمى برد، مى سزد که او را همیشه به یادآرى.
23. دست دادن هنگام ملاقات، کدورت ها را از میان برمى دارد.
24. شاد کردن دوست، از بهترین کارها نزد خداوند است.
25. بخل‌ورزى با دوستان و برادران، خصلتى نکوهیده است.
26. گرفتارى ها را با دوستان در میان گذارید؛ چرا که دوست از کمک دریغ نمى ورزد؛ گرچه با دعاى خیر باشد.
27. شاد کردن دوست، آفت دنیا و هراس قیامت را برمى دارد.
28. رنجاندن برادران، ناراحتى و رنجش به دنبال دارد.
29. نیکى به دوستان، گرچه اندک باشد، نعمت خداوندى است.
30. تلاش براى گره گشایى از کار دوستان، از طواف خانه خدا با ارزش تر است. گفتنى است بیشترین روایت هاى این کتاب، در این فصل جمع شده است و این، نشان از جایگاه ویژه (گره گشایى) در معاشرت و روابط انسانى دارد.
31. تقدم دوستى بر داد و ستد. اگر دوستى خواستار به هم خوردن معامله شد، اجابت کنید.
32. آزمون دوستى. دوستان را با سفر، هنگام خشم و با درهم و دینار، بیازمایید.
33. اعتبار دوستان، بیش از مال و ثروت است.
34. پرسش از نام و نشان، نشانه یکرنگى در دوستى است.
35. خیرخواهی. دوستان باید با خیرخواهى، در راه حل مشکلات یکدیگر قدم بردارند.
36. خوار نشمردن دوستان. تحقیر و خوار شمردن دوستان، به جز تیره ساختن روابط، سبب قهر و غضب الهى است.
37. خوشبو کردن دوستان، سنتى دینى است و بر دوستى مى افزاید.
38. محبت ورزیدن، نشانه دیندارى است.
39. حفظ آبرو. آبروى دوست را ریختن، گناهى زشت و نابخشودنى است.
40. دعاى دوستان درباره یکدیگر به اجابت مى رسد.
41. ملاطفت نسبت به برادران، لطف خداوند را در بهشت به ارمغان مى آورد.
42. پوشاندن دوستان، پوشش بهشتى را در پى دارد.
43. کمیابى دوست خوب. دوستى، زمانى به زندگى صفا مى بخشد و یارى رسان آدمى در گرفتارى هاست که خصلت هاى انسانى در آن رعایت شود.

منابع

• نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
• مجله حدیث زندگی، مهدى مهریزى، شماره ۱۰.