آیات الاحکام: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | در اصطلاح به آیاتی که در آنها | + | {{خوب}} |
| − | + | «آیات الاحکام» در اصطلاح به آیاتی از [[قرآن کریم]] گفته می‌شود که در آنها [[احکام شرعی|احکام فقهی]] بیان شده، یا بتوان از آنها حکمی [[فقه|فقهی]] استخراج و استنباط کرد.<ref> مقاله آیات الاحکام، محسن معینی، فصلنامه تحقیقات اسلامی، سال 12، 1376، شماره 1.</ref> همچنین «آيات الاحكام» نام تأليفاتى است كه عالمان [[شيعه]] در اين زمينه نگاشته‌اند، مثل «آيات الاحكام» استرآبادى؛ [[اهل سنت]] اين گونه تأليفات را «احكام القرآن» ناميده‌اند، مانند «احكام القرآن» جصاص. | |
| + | == تعداد آيات الاحكام == | ||
| + | [[فاضل تونی]] (1072 ق) در كتاب [[الوافیه فی اصول الفقه (کتاب)|الوافیه فی اصول الفقه]] و نيز [[ملا احمد نراقی]] (1245 ق) در كتاب مناهج الاصول، يكى از شرايط [[اجتهاد]] را احاطه [[فقيه]] بر آيات الاحكام دانسته و گفته‌اند: بنا به [[اجماع]] [[شيعه]] تعداد آيات الاحكام، پانصد آيه است. | ||
| − | + | اما [[فاضل مقداد]] مى‌گويد: «در ميان علما مشهور است كه تعداد آيات [[احكام]] پانصد [[آيه]] است، ولى من در كتاب [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|كنزالعرفان]] تمام آيات را آورده و تكرارى‌ها را حذف كرده‌ام و تعداد آنها به پانصد آيه نمى‌رسد. كسى گمان نكند كه ما آيهاى را ترك كرده‌ايم؛ هدف آن بوده كه آيات الاحكام بررسى شود، نه اين كه تعداد آنها زياد شود.» | |
| + | گفتنى است كه شيوه بحث از آيات الاحكام، در ميان علماى شيعه و [[سنی]] تفاوت دارد. علماى شيعه به همان سبك كتاب‌هاى فقهى و به صورت موضوعى از طهارت شروع مى‌كنند و تا ديات ادامه مى‌دهند و درباره يكايك آيات هر باب بحث مى‌كنند؛ همان گونه كه در [[فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام (کتاب)|فقه‌القرآن]] و [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|كنزالعرفان]] اين گونه است. اما معمولاً اهل سنت از اول [[قرآن]] شروع مى‌كنند و هر جا حكمى از آيات استفاده شود، آن را ذكر مى‌كنند. از اين رو، به نظر آنان هر آيهاى كه بتوان از آن مطلبى را درباره [[احکام|فروع]] استخراج كرد، در شمار آيات الاحكام است. | ||
| − | به گفته علامه سيد حسن صدر (1353 ق) در كتاب تأسيس الشيعه اولين مؤلف در باب آيات الاحكام، محمد بن سائب | + | == کتابهای آيات الاحكام == |
| + | |||
| + | به گفته علامه [[سيد حسن صدر]] (1353 ق) در كتاب [[تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام (کتاب)|تأسيس الشيعه]] اولين مؤلف در باب آيات الاحكام، [[محمد بن سائب کلبی]] (متوفای 146 ق) است. او در [[تفسير]]، صاحب نظر و كتاب تفسيرى دارد. آرا و نظريات محمد بن سائب در كتاب‌هاى تفسيرى او ذكر مى‌شود. علماى [[اهل سنت]] نیز، [[محمد بن ادريس شافعى]] (204 ق) را اولين مؤلف در آيات الاحكام مى‌شمارند، ولى [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آيت الله مرعشى نجفی]] در مقدمه [[مسالک الافهام الی آیات الاحکام (کتاب)|مسالک الافهام]] مى‌گويد: محمد بن سائب كلبى بر او مقدم است. | ||
ابوبكر بيهقى، صاحب كتاب السنن الكبرى، آرا و اقوال شافعى را در آيات الاحكام گردآورى كرده و در مقدمه احكام القرآن شافعى نوشته: شافعى بر همه شافعيان منت دارد، مگر بيهقى كه او بر شافعى منت دارد. | ابوبكر بيهقى، صاحب كتاب السنن الكبرى، آرا و اقوال شافعى را در آيات الاحكام گردآورى كرده و در مقدمه احكام القرآن شافعى نوشته: شافعى بر همه شافعيان منت دارد، مگر بيهقى كه او بر شافعى منت دارد. | ||
| + | مشهورترين كتاب‌هاى آيات الاحكام عبارتند از: | ||
| − | + | * 1. اولين كتاب آيات الاحكام كه از علماى [[شيعه]] در دست است، كتاب «[[فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام (کتاب)|فقه‌القرآن]]» اثر [[قطب راوندی]] (م 573 ق) است. اين كتاب در دو جلد به چاپ رسيده است. راوندى، از پيروان [[شيخ طوسى]] است و سه شرح بر [[النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی (کتاب)|النهايه]] او نوشته و [[فتوا|فتاوى]] او در «فقه القرآن» مورد توجه فقها بوده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | * 1. اولين كتاب آيات الاحكام كه از علماى [[شيعه]] در دست است، كتاب فقه القرآن | ||
| − | * 2. كنزالعرفان فى فقه القرآن. | + | * 2. [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|كنزالعرفان فى فقه القرآن]] اثر [[فاضل مقداد]] (متوفای ۸۲۶ ق) از مهمترین کتابهای شیعه در باب [[تفسیر فقهی]] است. |
* 3. النهايه فى تفسير الخسمائه آية، از عبدالله بحرانى. | * 3. النهايه فى تفسير الخسمائه آية، از عبدالله بحرانى. | ||
| − | * 4. زبدة | + | * 4. [[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان فی احکام القرآن]]، تأليف [[مقدس اردبیلی]]. (993 ق) |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | * 5. [[مسالک الافهام الی آیات الاحکام (کتاب)|مسالک الافهام الی آیات الاحکام]]، از [[فاضل جواد]] (متوفای 1065 ق) در ميان علماى شيعه این کتاب شهرت خاصى دارد. | |
| − | [[ | ||
| + | * 6. [[تفسیر شاهی (کتاب)|تفسیر شاهى]] یا «آیات الاحکام»، تألیف سید امیر ابوالفتح حسینى جرجانى (متوفاى ۹۷۶ ق)، از مهمترین تفاسیر فقهى [[قرآن مجید]] به زبان فارسى است. | ||
| + | * 7. تفسير شريف بلابل القلاقل، اثر ابوالمكارم محمود بن ابى‌المكارم، تدبيرى است ژرف و طرحى نو در تفسير آياتى كه مصدر به «قل» مى‌باشد؛ بر محور احاديث شريف كه به زبان فارسى و در قرن هشتم قمرى (حدود سال 720ق)، تأليف شده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *"کنز العرفان فی فقه القرآن"، محمدحسن ربانى، مجله كاوشى نو در فقه اسلامى، 1385، شماره 50. | |
| − | * | + | *"آیات الاحکام"، محسن معینی، فصلنامه تحقیقات اسلامی، سال 12، 1376، شماره 1. |
| − | *محسن معینی، | + | ==پیوستها== |
| − | + | *[[فهرست آیات الاحکام قرآن]] | |
{{قرآن}} | {{قرآن}} | ||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
[[Category:احکام]] | [[Category:احکام]] | ||
[[رده:آیات الاحکام]] | [[رده:آیات الاحکام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۱۳
«آیات الاحکام» در اصطلاح به آیاتی از قرآن کریم گفته می‌شود که در آنها احکام فقهی بیان شده، یا بتوان از آنها حکمی فقهی استخراج و استنباط کرد.[۱] همچنین «آيات الاحكام» نام تأليفاتى است كه عالمان شيعه در اين زمينه نگاشته‌اند، مثل «آيات الاحكام» استرآبادى؛ اهل سنت اين گونه تأليفات را «احكام القرآن» ناميده‌اند، مانند «احكام القرآن» جصاص.
تعداد آيات الاحكام
فاضل تونی (1072 ق) در كتاب الوافیه فی اصول الفقه و نيز ملا احمد نراقی (1245 ق) در كتاب مناهج الاصول، يكى از شرايط اجتهاد را احاطه فقيه بر آيات الاحكام دانسته و گفته‌اند: بنا به اجماع شيعه تعداد آيات الاحكام، پانصد آيه است.
اما فاضل مقداد مى‌گويد: «در ميان علما مشهور است كه تعداد آيات احكام پانصد آيه است، ولى من در كتاب كنزالعرفان تمام آيات را آورده و تكرارى‌ها را حذف كرده‌ام و تعداد آنها به پانصد آيه نمى‌رسد. كسى گمان نكند كه ما آيهاى را ترك كرده‌ايم؛ هدف آن بوده كه آيات الاحكام بررسى شود، نه اين كه تعداد آنها زياد شود.»
گفتنى است كه شيوه بحث از آيات الاحكام، در ميان علماى شيعه و سنی تفاوت دارد. علماى شيعه به همان سبك كتاب‌هاى فقهى و به صورت موضوعى از طهارت شروع مى‌كنند و تا ديات ادامه مى‌دهند و درباره يكايك آيات هر باب بحث مى‌كنند؛ همان گونه كه در فقه‌القرآن و كنزالعرفان اين گونه است. اما معمولاً اهل سنت از اول قرآن شروع مى‌كنند و هر جا حكمى از آيات استفاده شود، آن را ذكر مى‌كنند. از اين رو، به نظر آنان هر آيهاى كه بتوان از آن مطلبى را درباره فروع استخراج كرد، در شمار آيات الاحكام است.
کتابهای آيات الاحكام
به گفته علامه سيد حسن صدر (1353 ق) در كتاب تأسيس الشيعه اولين مؤلف در باب آيات الاحكام، محمد بن سائب کلبی (متوفای 146 ق) است. او در تفسير، صاحب نظر و كتاب تفسيرى دارد. آرا و نظريات محمد بن سائب در كتاب‌هاى تفسيرى او ذكر مى‌شود. علماى اهل سنت نیز، محمد بن ادريس شافعى (204 ق) را اولين مؤلف در آيات الاحكام مى‌شمارند، ولى آيت الله مرعشى نجفی در مقدمه مسالک الافهام مى‌گويد: محمد بن سائب كلبى بر او مقدم است.
ابوبكر بيهقى، صاحب كتاب السنن الكبرى، آرا و اقوال شافعى را در آيات الاحكام گردآورى كرده و در مقدمه احكام القرآن شافعى نوشته: شافعى بر همه شافعيان منت دارد، مگر بيهقى كه او بر شافعى منت دارد.
مشهورترين كتاب‌هاى آيات الاحكام عبارتند از:
- 1. اولين كتاب آيات الاحكام كه از علماى شيعه در دست است، كتاب «فقه‌القرآن» اثر قطب راوندی (م 573 ق) است. اين كتاب در دو جلد به چاپ رسيده است. راوندى، از پيروان شيخ طوسى است و سه شرح بر النهايه او نوشته و فتاوى او در «فقه القرآن» مورد توجه فقها بوده است.
- 2. كنزالعرفان فى فقه القرآن اثر فاضل مقداد (متوفای ۸۲۶ ق) از مهمترین کتابهای شیعه در باب تفسیر فقهی است.
- 3. النهايه فى تفسير الخسمائه آية، از عبدالله بحرانى.
- 4. زبدة البیان فی احکام القرآن، تأليف مقدس اردبیلی. (993 ق)
- 5. مسالک الافهام الی آیات الاحکام، از فاضل جواد (متوفای 1065 ق) در ميان علماى شيعه این کتاب شهرت خاصى دارد.
- 6. تفسیر شاهى یا «آیات الاحکام»، تألیف سید امیر ابوالفتح حسینى جرجانى (متوفاى ۹۷۶ ق)، از مهمترین تفاسیر فقهى قرآن مجید به زبان فارسى است.
- 7. تفسير شريف بلابل القلاقل، اثر ابوالمكارم محمود بن ابى‌المكارم، تدبيرى است ژرف و طرحى نو در تفسير آياتى كه مصدر به «قل» مى‌باشد؛ بر محور احاديث شريف كه به زبان فارسى و در قرن هشتم قمرى (حدود سال 720ق)، تأليف شده است.
پانویس
- ↑ مقاله آیات الاحکام، محسن معینی، فصلنامه تحقیقات اسلامی، سال 12، 1376، شماره 1.
منابع
- "کنز العرفان فی فقه القرآن"، محمدحسن ربانى، مجله كاوشى نو در فقه اسلامى، 1385، شماره 50.
- "آیات الاحکام"، محسن معینی، فصلنامه تحقیقات اسلامی، سال 12، 1376، شماره 1.
پیوستها
