محمد واصف گیلانی

آیت الله واصف گیلانی (۱۳۰۵ - ۱۳۷۵ ش)، از علمای مجاهد شیعه معاصر و از شاگردان امام خمینی و سید مرتضی لنگرودی بود. ایشان از نظر علمی فرد جامعی بود و در فقه، اصول، تفسیر، رجال، تاریخ، فلسفه، کلام و سرودن انواع شعر، تبحر و مهارت داشت. آیت الله گیلانی به دلیل برخورداری از معلومات گسترده و روحیه تحقیق و تتبع، حدود ۲۰۰ جلد اثر علمی و ادبی ارزشمند تألیف نمود. تأسیس چاپخانه «نشر اسلامی» و ساختن مسجد و بیمارستان در مناطق مختلف، از خدمات اجتماعی اوست.

نام کامل	محمد واصف گیلانی
زادروز	۱۳۰۵ شمسی
زادگاه	لاهیجان
وفات	۱۳۷۵ شمسی
مدفن	قم، قبرستان ابوحسین
اساتید	آیت الله بروجردی، امام خمینی، سید مرتضی لنگرودی، میرزا هاشم آملی، محمدتقی بهجت فومنی،...
آثار	تاریخ الائمة علیهم‌السلام، علم و عالم از نظر اسلام، احراق لانه‌های فساد، عقاید اسلامی، اثبات معاد، سیمای اخلاق اسلامی،...

تحصیلات و اساتید

محمد واصف گیلانی فرزند کربلایی ابوالقاسم در سال ۱۳۰۵ شمسی در قریه «دهکاء» لاهیجان به دنیا آمد.

شیخ محمد گیلانی در سال ۱۳۱۹ ش. برای تحصیل علوم دینی وارد حوزه علمیه قم شد. وی به علت دارا بودن حافظه قوی و استعداد فراوان، از همان ابتدای طلبگی با تلاش و جدیت فوق العاده، دروس حوزوی مانند منطق، تفسیر، فقه، اصول، فلسفه و بسیاری از کتاب های متداول آن عصر را به سرعت به پایان رساند. قدرت فراگیری او چنان بود که هر سال، دروس سال گذشته را تدریس می کرد.

مهمترین اساتید شیخ محمد در دروس سطح، آیت الله شیخ علیرضا ممجد لنگرودی و آیت الله جعفر سبحانی بوده‌اند که امروزه از مدرسین بنام حوزه علمیه قم بشمار می آیند. آیت الله سبحانی، در مورد شاگردش محمد واصف، فرموده است: «آیت الله واصف، نابغه دوران و شیخ بهایی زمان ما است».

ایشان دروس خارج فقه، اصول، فلسفه، حکمت و تفسیر را نیز از اساتید زیر فراگرفت:

• آیت الله بروجردی (متوفای ۱۳۸۰ ق)
• سید مرتضی مرتضوی لنگرودی (متوفای ۱۳۸۳ ق): آیت الله واصف گیلانی که عشق و ارادت فراوانی به این استاد ارجمندش داشت و پیشرفت علمی و معنوی خود را مرهون زحمات او می دانست، به مدت ۱۰ سال در فقه، اصول و اخلاق از این استاد بهره گرفت. بعد از رحلت آن بزرگوار، شرح حال و خدمات ارزشمند استادش را تحت عنوان «چهره‌ای از زندگانی حضرت آیت الله لنگرودی» به رشته تحریر درآورد و به چاپ رسانید و در رثای آن بزرگوار اشعاری سرود.

• امام خمینی (متوفای ۱۳۶۸ ش): آیت الله واصف در درس خارج فقه و اصول حضرت امام شرکت می جست و دروس امام را تقریر می کرد. او به امام راحل عشق می ورزید و همواره صلابت، استواری، غیرت، دین مداری، تقوا، هوشمندی، شجاعت، زیرکی آن بزرگوار را می ستود و درباره امام اشعار زیادی سروده است. ضمناً معظم له چون از سال ۱۳۳۷ ش. در قم دارای چاپخانه بود، اعلامیه‌های مربوط به حضرت امام و نهضت مقدس اسلامی را به صورت مخفیانه چاپ و تکثیر می نمود.

• میرزا هاشم آملی (متوفای ۱۳۷۱ ش): آیت الله واصف گیلانی مدت زیادی نزد ایشان به آموختن فقه مشغول بوده و درس آن بزرگوار را تقریر کرده و در ستایش این استاد فرزانه‌اش نیز اشعاری سروده است. آیت الله هاشم آملی نیز بارها در مورد این شاگردش می فرمود: «آقای واصف مغز متفکر است و خوب است از افکار ایشان، طلاب و محصلین و فضلا استفاده نمایند».

• سید شهاب الدین مرعشی نجفی (متوفای ۱۳۶۹ ش): در رثای ایشان نیز اشعاری دارد.

• سید محمد محقق داماد (متوفای ۱۳۸۸ ق): در رثای ایشان نیز اشعاری سروده است.

• عارف کامل آیت الله محمدتقی بهجت (متوفای ۱۳۸۸ ش): وی از محضر این استاد عالی قدرش نهایت استفاده را کرده است و همواره مقام علمی و حالات والای معنوی و عرفانی ایشان را می ستود.

• علامه طباطبایی، صاحب تفسیر المیزان، (متوفای ۱۳۶۰ ش): آیت الله واصف، وی را نابغه دوران و فیلسوف منحصر به فرد و مفسری توانا می دانست و در جلسات درس خصوصی آن بزرگوار شرکت می جست و تمام مطالب جلسات (تفسیر و فلسفه) را به رشته تحریر درمی آورد.

آیت الله واصف گیلانی با تلاش و جدیت تمام، مراحل علمی را پشت سر نهاد و از برخی اساتید بزرگوارش اجازه اجتهاد دریافت کرد. ایشان در طول سالیان تحصیل، به تدریس سطوح و کتب مختلف (رسائل، مکاسب و کفایه) اشتغال داشت و عده زیادی از محضر این فقیه جلیل القدر استفاده کردند.

ویژگی‌های علمی و اخلاقی

پشتکار در کسب علم و مطالعه:

آیت الله واصف از نظر علمی، فرد جامعی بود. در فقه، اصول، تفسیر، رجال، تاریخ، فلسفه و کلام متبحر و صاحب نظر بود. در ادبیات، خصوصاً ادبیات عرب، خیلی دقیق بود. آن بزرگوار هیچ گاه از مطالعه، تحقیق، تتبع و مذاکره علمی خسته نمی شد؛ در سفر و حضر دست از نوشتن برنمی داشت؛ حتی یکی از کتب خود را در سفر به آلمان نوشت و در همان جا به چاپ رساند. ایشان انسانی پرکار و پرتلاش بود. در ریزه کاری های علمی، استنباط های دقیق و ظریفی داشت. حافظه ای فوق العاده داشت. بسیار مطالعه می کرد و همه آن چه را خوانده و یا شنیده بود، به خوبی در حافظه خویش نگه می داشت. می توان گفت: که او یک دائرةالمعارف بود و در هر زمینه‌ای اطلاعات دقیق داشت. زیاد فکر می کرد و کم سخن می گفت.

ذوق و استعداد شعری:

محمد واصف گیلانی از دوران کودکی شعر می گفت؛ آیت الله واصف در ۲۱ سالگی منطق را به نظم درآورد و به نام کفایة المیزان به آیة الله العظمی بروجردی تقدیم کرد و آن بزرگوار در منزل و با حضور آیت الله العظمی سید مرتضی لنگرودی قدس سره وی را تشویق و تحسین فراوان می کند. او را می توان اسطوره هنر در حوزه ها بشمار آورد. او اشعار فراوانی به صورت بی نقطه، یا بدون الف می سرود و مطالب خود را (اعم از شعر و نثر) به پنج زبان فارسی، عربی، گیلکی، کردی و ترکی می نگاشت. در اشعارش صنعت های لفظی و معنوی موج می زند.

عشق به اهل بیت علیهم السلام:

آیت الله شیخ محمد واصف گیلانی عشق و علاقه توصیف ناپذیری نسبت به خاندان عصمت و طهارت داشت. ایشان درباره صفات والای انسانی و سجایای اخلاقی حضرات معصومین، کتاب های مختلفی نگاشت و اشعار زیادی در رثا و مدح آن بزرگواران سروده و هنگام سرودن شعر برای اهل بیت بسیار می گریست. وی روضه خوانی می کرد و آن را دون شأن خود نمی دانست. با همه وجود، به فراگیری و نشر و ترویج آثار اهل بیت می پرداخت و از توسل به آنان غافل نبود. او به سادات نیز ارادت می ورزید و دو دخترش را به ازدواج آنان درآورد.

زهد و ساده زیستی:

مرحوم آیت الله واصف گیلانی هیچگاه از زی طلبگی و ساده زیستی و زندگی زاهدانه خارج نشد؛ در حالی که در خانواده ای ثروتمند و خرده مالک متولد شده بود. ظاهری آراسته و تمیز داشت و از تظاهر به فقر و ناداری خودداری می کرد. او با این که تا آخر عمر شریفش با قناعت پیشگی زندگی کرد؛ اما از رسیدگی به نیازمندان غافل نبود و بخصوص به اهل علم فقیر و تهیدست کمک های فراوانی می کرد.

فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی

تبلیغ و خطابه:

آیت الله واصف گیلانی با این که دارای معلومات گسترده ای بود، مع الوصف هیچ گاه تبلیغ و منبر را فراموش نکرد؛ بلکه اکثر اوقات عمرشان را در همان روستای کوچک - که زادگاه وی و اجدادش بود - به وعظ و ارشاد مردم مشغول بود. ایشان در پاسخ به کسانی که به وی گفته بودند که دیگر در شأن شما نیست تا در روستای کوچک منبر بروید! فرمود: «من که کسی نیستم؛ بسیاری از بزرگان و اعاظم و فقهای بزرگ شیعه منبر می رفتند» و نیز می فرمود: «ادای تکلیف، شهر و روستا نمی شناسد».

دفاع از مرزهای عقیدتی:

در سالیانی که کتاب «شهید جاوید» چاپ و منتشر شده و برخی از مطالب موهن آن، اعتراض گروهی از علما را برانگیخته بود، آیت الله واصف گیلانی به دور از هیاهو، دست به قلم برده، ۳ جلد کتاب درباره زندگانی حضرت سیدالشهداء علیه السلام نگاشت و به ویژه یک جلد آن، که تحت عنوان «فی هامش علم الامام» به علم امام اختصاص یافته بود، مورد استقبال گسترده حوزویان و دانشجویان قرار گرفت.

همچنین آیت الله واصف که خود را حافظ مرزهای فکری و عقیدتی می دانست، سکوت در برابر عقاید الحادآمیز و کمونیستی حزب توده در سال های ۲۸ و ۲۹ ش. را روا ندانست و به مقابله با آنان پرداخت. او علاوه بر روشنگری در منابر، برای قشر جوان و تحصیل کرده کتابی تحت عنوان «احراق لانه‌های فساد» تألیف کرد که این کتاب نیز با استقبال مواجه شد؛ زیرا در این کتاب با شواهد و استدلال های عقلی و منطقی، اندیشه های حزب توده به خوبی نقد و ابطال، و اهداف پلید و استعماری پدیدآورندگان آن با قلمی شیوا و محکم تبیین شده بود.

فعالیت در آلمان:

آیت الله واصف گیلانی در سال ۱۳۵۰ ش. به عنوان نماینده آیت الله گلپایگانی به کشور آلمان اعزام شد و در شهرهای فرانکفورت و اشتوتکارت اقامت گزید، پاسخ گویی به نیازهای علمی و معنوی و دینی مسلمانان و خصوصاً ایرانیان آنجا را بر عهده گرفت. او با همکاری برخی از تجار ایرانی و غیرایرانی برای وحدت و انسجام مسلمانان و نیز ارتقای سطح دینی و معنوی آنان، گامهای مؤثری را برداشت. مرحوم آیت الله واصف به علت برخورداری از قدرت جاذبه اجتماعی، در جلسات علمی محبوبیت زیادی کسب کرده به طوری که با حضور خود در روضه منازل مسلمانان و شیعیان مقیم آلمان، رونق خاصی به آن مجالس می بخشید.

ساختن بیمارستان:

ایشان در زمان آیت الله بروجردی، با همکاری و همیاری مردم منطقه موفق شد بیمارستان «صاحب الزمان علیه السلام» را در روستای همجوار زادگاه خود «فُشازده» با همه امکانات لازم احداث کند؛ حتی برخی از مراجع بزرگوار قم او را تشویق و مساعدت نمودند؛ اما قبل از آغاز فعالیت، به دستور شاه خائن، این بیمارستان مصادره و به طور کلی تخریب شد و در همان مکان، بیمارستانی به نام «بیمارستان شاه» تأسیس نمودند! علت این اقدام شاه برای کاهش قدرت و محبوبیت روحانیت در نزد مردم بود.

ساختن مسجد:

آن فقید سعید، سالی در ماه رمضان، برای تبلیغ به روستای محرومی در اطراف اصفهان می رود؛ در آن جا متوجه فقر فرهنگی و مادی مردم منطقه می شود. لذا مسجدی زیبا و بزرگ احداث می کند، تا یک سال در آن منطقه محروم اقامت می گزیند و به تعلیم احکام و مسائل اسلام می پردازد و در این راه زحمات زیادی را متحمل می شود.

تأسیس چاپخانه اسلام:

ایشان با تأسیس چاپخانه «نشر اسلامی» در سال ۱۳۳۷ ش. موفق شد آثار اسلامی و بسیاری از کتب ارزشمند بزرگان دین و کتاب هایی را که خود تألیف کرده بود، چاپ و منتشر کند. خدمات فرهنگی گسترده وی، از آن زمان و تا پایان عمرش ادامه داشته است. چاپخانه مذکور در بحبوحه قیام حضرت امام راحل با وجود مراقبت و نظارت شدید دستگاه امنیتی ساواک، به چاپ و نشر اعلامیه های حضرت امام و سایر بزرگان اقدام می ورزید. ضمناً در طول نهضت مقدس اسلامی، امضای ایشان در پای اعلامیه های مختلف حوزه علمیه قم دیده می شد.

آثار و تألیفات

آیت الله واصف گیلانی به دلیل برخورداری از معلومات گسترده، روحیه تحقیق و تتبع، ذوق و حافظه سرشار و قلم شیوا و توانمند، در طول عمر گرانقدرش حدود ۲۰۰ جلد اثر نفیس و ارزشمند از خود به یادگار گذاشت.

1. دیوان شعر، ج ۱، در ۲۲۴ صفحه؛
2. دیوان، ج ۲، بی نقطه در ۲۲۰ صفحه؛
3. دیوان، ج ۳، در ۱۶۴ صفحه؛
4. شواهد الاسلام، یک هزار بیت عربی؛
5. شواهد الولایه، یک هزار بیت عربی؛
6. رقیه خاتون علیهاالسلام، در ۵ گویش؛
7. بیت الاحزان عاشقان؛
8. راهنمای میراث، ترجمه و شرح ارث لمعه؛
9. رسالة الانسان واللحیة، در حرمت ریش تراشی. ترجمه آن تحت عنوان «بهداشت صورت» به وسیله آقای علی صحت به چاپ رسیده است؛
10. ارجوزة القیامة، در اثبات معاد جسمانی و براهین آن (شعر عربی)؛
11. رساله برنامه دعا؛
12. چهل حدیث؛
    

    دیوان هنری واصف - یکی از آثار آیت الله واصف گیلانی
13. البُوّة الصغیرة فی الشیمی (منظوم عربی)؛
14. ارجوزة الخیارات، هزار بیت عربی اقتباس از درس خارج اصول آیت الله میرزا هاشم آملی؛
15. دروس العقائد اسلامی و شیعی، به نثر عربی. همین کتاب به وسیله آقای یعقوب علی دادشی به زبان ترکی و به وسیله دکتر مجید صالحی، اهل کویت، به فرانسوی و به وسیله آقای اسماعیل نوری زنجانی به فارسی ترجمه و چاپ شده است.
16. دلیل البکاء، به نظم عربی، در اثرات روحی و جسمانی گریستن، به وسیله آقای محمد اسلامی تحت عنوان «چرا می گرییم؟» ترجمه شده است و هر دو به چاپ رسیده اند؛
17. ارجوزة فی درایة الحدیث؛
18. زبدة الاصول؛
19. علم و عالم از نظر اسلام؛
20. اسرار دخترکشی عرب در جاهلیت؛
21. رساله ای در توضیح معنای جعل؛
22. طبّ النبی علیه السلام؛
23. فاطمه زهرا علیهاالسلام از نظر روایات اهل سنت؛
24. عدالت و گناه؛
25. رساله ای در قرائت قرآن؛
26. اسرارالشهادة، پیرامون امام حسین علیه السلام؛
27. منظومة فی تحقیق الارادة؛
28. رسالة الحبّ و ما ادراک ماالحّب؛
29. الصنیع فی فنّ البدیع؛
30. رسالة باب الولایة؛
31. المناجات والموعظه؛
32. ارجوزة فی توصیف العلم الحضوری؛
33. ارجوزة فی تحقیق الفرق بین السیاسة والنبوّة؛
34. منظومه ای در عشق و محبت؛
35. ترس و احکام تقیه؛
36. چهارده معصوم، در تاریخ ولادت و وفات معصومین علیهم السلام؛
37. تاریخ الائمة علیهم السلام؛
38. سیمای اخلاق اسلامی؛
39. احکام حقوق و اراضی؛
40. کفایة المیزان فی المنطق الصناعی؛
41. طناب الغیبة، در حرمت غیبت؛
42. ضامن آهو و صیاد، (منظوم)؛
43. شراب ننگین، (منظوم)؛
44. عدالت گستر معجزه می کند؛ درباره امام زمان عجل الله تعالی فرجه؛
45. یادی از گذشته، (منظوم)؛
46. زکات در اسلام، ترجمه زکات شرح لمعه؛
47. حدیقة الرموز؛
48. هنر و مذهب در استخدام فنون؛
49. شواهد العقاید، (منظوم)؛
50. مدح القرآن الکریم، (منظوم)؛
51. فی نعت القرآن، (منظوم)؛
52. مأة و عشرة اصول و قواعد، (منظوم)؛
53. تنبیه الغافلین، (منظوم عربی)؛
54. اشباح الاشباه، در سی مسئله از مسائل فقهی؛
55. رسالة الاستحقاق والفضل؛
56. الظلم و ما ادراک ماالظلم، هزار بیت عربی؛
57. ارجوزة الفقه، (منظوم)؛
58. هماهنگی هیئت علمی؛
59. در راه حق چکار کردیم؟
60. فایده سفر انسان از مرز برون به اندرون، در فایده روزه؛
61. رساله قرائت قرآن؛
62. انواع عبادت؛
63. جواب المعترض، در ردّ اشکالات به روحانیت؛
64. حرمت زنا و حُسن نکاح از نظر ادیان آسمانی؛
65. عقاید اسلامی، (به صورت سؤال و جواب)؛
66. نماز مستحبی، (شامل ۷۰ نماز مستحبّی)؛
67. راهنمای تصریف؛
68. سخنانی از خورشید ولایت، (ترجمه چند خطبه نهج البلاغه)؛
69. چهارده بند در نعت چهارده معصوم علیهم السلام، (منظوم عربی)؛
70. شبه الاشباه الفقهیه؛
71. اعتقاد به خداوند کافیست یا نه؟
72. ظلم نکنید؛
73. مختصری از تاریخ زندگانی حضرت محمد صلی الله و علیه و آله؛
74. چهره‌ای از زندگانی آیت الله سید مرتضی مرتضوی لنگرودی؛
75. الفلتات؛
76. ارجوزة فی حول الانسان؛
77. از چه شخصی باید تقلید کنیم؟، (پیرامون اجتهاد و تقلید)؛
78. طریق نجات؛
79. الخمسون برهانا علی عدم الحُجیة الذاتیة للیقین؛
80. وافوریه، (فکاهی در مذمّت تریاک)؛
81. علل حُرمت گوشت خوک و شراب؛
82. نجاست منی و دستور ختنه در اسلام؛
83. شیعه در انتظار عدالت جهانی؛
84. اثبات معاد؛
85. ارجوزة القیاس، (منظوم عربی)؛
86. کاپیتولاسیون، (منظوم)؛
87. شکیات، (منظوم)؛
88. بشر و آزادی؛
89. العوائد علی الفرائد؛
90. ازدواج مشروع؛
91. احراق لانه های فساد، در رد ماتریالیست دیالکتیک؛
92. چرخ های اقتصاد، (رساله پول حلال)؛
93. عفت در خانواده؛
94. موثق الرجال، که به صورت شجری برای تسهیل در باب رجال موثق است؛
95. پیشگویی بعضی از اولیای خدا درباره تاریخ اسلام؛
96. لماذا وضع له الکل (رساله تحقیقی)؛
97. پیرامون زندگانی امیرالمؤمنین علیه السلام؛
98. حسن و حسین علیهماالسلام، در ترجمه کتاب دانشمند عرب، محمدرضا مصری؛
99. انقلاب مقدس حسین علیه السلام؛
100. تأثیر دعا و زیارت از نظر ابن سینا؛
101. امام علی علیه السلام در میدان جنگ؛
102. ارجوزة فی اثبات وجود العنقا، (منظوم)؛
103. رضاع در مسائل حقوقی؛
104. ترجمه «لمعه» شهید اول، (فقه جامع)؛
105. رساله اعتقاد، در عقاید مذهبی؛
106. الاربعون برهانا علی ابطال التسلسل؛
107. نصیحت به فرزند؛
108. سرمنزل عشق، (منظوم)؛
109. بیان الحقیقة، (منظوم عربی)؛
110. زمین خواری، (غصب زمین)؛
111. رساله عید نوروز؛
112. الفرق بین الملک والحکم والحق، (در ۳۰ فصل)؛
113. مکتوبات اربعه، در ولایت فقیه؛
114. توضیح المراح، (شرح کتاب مراح الارواح)؛
115. اعلان جنگ تریاکی ها با دولت، (اشعار فکاهی فارسی)؛
116. رساله صیغة النکاح؛
117. رساله در نعت اهل البیت علیهم السلام؛
118. بضعة النبی، در حالات دختران پیامبر، (در ۳ جلد)؛
119. راهنمای شرح نظّام؛
120. راهنمای علم اعلال؛
121. دُرّ الاعلال، (بی نقطه)؛
122. راهنمای صرف میر؛
123. رسالة فی علم الاجتماع؛
124. زخم دل، (اشعار)؛
125. مرحم دل، (اشعار)؛
126. توجه امام زمان به مسجد جمکران، (درباره وجود امام زمان علیه السلام از کتب عامه و ظهور آن حضرت)؛
127. توجه به نماز مسجد جمکران؛
128. اصول الاشتباه لمتفکری العالم، (شامل ۴۰ مخالطه فلسفی و علمی)؛
129. اربعون برهانا علی تجرّد النفس؛
130. زخم مغلطه؛
131. اشکال القرئة؛
132. رساله پیرامون زندگانی امامزاده ابراهیم گیلان؛
133. امامزاده ابراهیم از حجاز تا گیلان؛
134. از دل تا کربلا و از کربلا تا دل؛
135. فلسفه شهادت امام حسین علیه السلام؛
136. شیر بچه کربلا؛
137. اشعار اصولیه گیلکی، (به مناسبت یادبود آیت الله میرزای رشتی)؛
138. صرف و نحو، (منظوم)؛
139. هزار و یک منزل در راه محبوب، (منازل سلوک الی الله)؛
140. الفیة منازل سلوک الی الله؛
141. شجره طوبی، صفحات مشجر در خواص زیارت و تربت حسین علیه السلام؛
142. مقدمه ای بر «جمال الصالحین»، حکیم متأله ملا حسن لاهیجی؛
143. مقدمه ای بر ترجمه «تسهیل المسالک»، ملا فتح الله کاشانی؛
144. دیوان هنری واصف، (در ۵ جلد)؛
145. هنر در خدمت خلق؛
146. منافق مطلق؛
147. پرتوی از حقیقت؛
148. شیر زنان کربلا؛
149. اراجیز الفلک المتفال؛
150. یادی از گذشته؛
151. منظومة فی الکلام؛
152. محرمات النکاح؛
153. تاریخ کشفیات و اختراعات؛
154. تجدد و عوام فریبی؛
155. شرح مبحث البرائت؛
156. شرح مبحث استصحاب؛
157. ترجمه علل الشرایع و شرح آن، (در ۲ جلد)؛
158. اندیشه های نوابغ؛
159. پیام قرآن؛
160. حاشیه بر رسائل، مبحث قطع و ظن؛
161. راهنمای علم الکتابه؛
162. تعبیر الرؤیا منسوب به امام الصادق علیه السلام؛
163. چگونه به جهان دیگر راه توان یافت؟
164. شمع الجمع فی نعت الائمه الاطهار علیهم السلام؛
165. فی حولة الدم المتوسط؛
166. حقایق گفتنی؛
167. فاطمه زهرا علیهاالسلام، از نظر آیات قرآن؛
168. رساله ای در لبس خز؛
169. ارث شجری، شامل ۶۰۰ مسئله؛
170. ارث جدولی، شامل ۵۰۰ مسئله؛
171. رضاع شجری؛
172. موثقات الرجال شجری؛
173. نحو شجری؛
174. صرف شجری؛
175. حج شجری و ده ها شجریات دیگر؛
176. الفیه در اصول الفقه؛
177. دروس الاعتقاد؛
178. ارجوزه ظلم؛
179. ارجوزه فقه؛
180. الفلک المستبدع، که صاحب «گنجینه دانشمندان» نوشته است: «فنی است ابتکاری در علم که مثل آن را در آثار علما ندیده‌ام.»؛
181. تقریرات فقهی و اصولی آیت الله بروجردی؛
182. تقریرات فقهی و اصولی آیت الله سید مرتضی لنگرودی؛
183. تقریرات فقهی و اصولی امام خمینی؛
184. تقریرات فقهی و اصولی آیت الله محقق داماد؛
185. تقریرات فقهی و اصولی آیت الله آملی؛
186. تقریرات تفسیری علامه طباطبایی؛
187. تقریرات فلسفی علامه طباطبایی؛
188. تقریرات فقهی و اصولی آیت الله بهجت؛
189. و ده ها جزوه و دست نوشته های فراوان در زمینه های گوناگون.

وفات

مرحوم آیت الله شیخ محمد واصف گیلانی پس از عمری تلاش و مجاهدت خستگی ناپذیر در راه خدمت به اسلام و مکتب پویای جعفری و گذاردن آثار حسنه و تحمل مشقات و رنج های فراوان، در سحرگاه روز چهار شنبه ۲ آبان ۱۳۷۵ ش. روح آسمانی اش به ملکوت پرکشید و در جوار رحمت الهی آرام گرفت. پیکر پاک این عالم فرزانه در روز پنجشنبه از مسجد امام تا حرم مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام تشییع شد و پس از اقامه نماز توسط آیت الله بهجت، در قبرستان ابوحسین، «مقبرة العلماء» به خاک سپرده شد.

منابع

• محمدتقی ادهم‌نژاد لنگرودی، ستارگان حرم، ج۱۴، ص۱۲-۴۴.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  محمد واصف گیلانی در جوانی

• 

  از راست: سید حسین کنارسری، علی خمامی، محمد واصف لاهیجانی، عبدالعظیم یکتا و ناشناس

• 

  محمد واصف گیلانی

• 

  قبر محمد واصف گیلانی در قم