الخرائج والجرائح (کتاب)
 | |
| نویسنده | قطب الدین راوندی |
| موضوع | معجزات چهارده معصوم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳ |
| تحقیق | مؤسسة الامام المهدی علیه‌السلام |
|
| |
«الخرائج و الجرائح» تألیف قطب‌الدین راوندى (م، ۵۷۳ ق) است که در آن، معجزات و کرامات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و ائمه اطهار علیهم‌السلام گردآوری شده و مؤلف سعی کرده از این طریق، حقانیت اهل بیت علیهم‌السلام را در نبوت و امامت ثابت کند. راوندى در یکی از ابواب کتاب خود، به برخى از شبهات معاندان در مورد قرآن کریم نیز پاسخ داده است.
محتویات
مؤلف
شیخ قطب‌الدین سعید بن هبةالله راوندى (م، ۵۷۳ ق)، محدث، مفسر، متکلم، فقیه، فیلسوف و تاریخ دان بزرگ شیعه در قرن ششم هجرى و از شاگردان شیخ طبرسی است.
قطب الدین در آثار خود موضوعات متنوعى از علوم و معارف اسلامى را به بحث گرفته و در علوم تفسیر، فقه، حدیث، فلسفه، کلام، تاریخ و دیگر موضوعات نوشتارهاى فراوانى بر جاى نهاده است که معروفترین آنها «الخرائج و الجرائح» است. برخی دیگر از آثار ایشان عبارتند از: فقه القرآن، سلوة الحزین، قصص الانبیاء، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، تهافت الفلاسفه.
معرفی کتاب
کتاب حاضر در معجزات و کرامات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و ائمه اطهار علیهم‌السلام و بیان فضائل ایشان می‌باشد. مؤلف علت نامگذاری کتاب خود را به «الخرائج و الجرائح» چنین بیان می‌کند: «سمّیته بکتاب الخرائج و الجرائح لأنّ معجزاتهم التی خرجت علی أیدیهم مصححة لدعاویهم لأنها تکسب المُدَّعی و من ظهرت على یده صدق قوله؛ زیرا معجزاتی که به دست آنان انجام شده مؤید صحت ادعاهای آنها (در نبوت و امامت) است، چون برای آنها درستی کلامشان را تایید می‌کند.» کلمه «الجرائح» از ریشه جَرح به معنای اکتساب بوده و از آنجا که واسطه پذیرش و تصدیق سخنان و ادّعای پیامبر(ص) و ائمه(ع) معجزات ایشان بوده است، در این کتاب معجزات معصومان(ع) بیان شده و از کلمه «الجرائح» در عنوان کتاب استفاده شده است.
«الخرائج و الجرائح» از جامع‌ترین و بهترین کتاب‌هایى است که پیرامون معجزات پیامبر و ائمه علیهم‌السلام نوشته شده است؛ کتاب علمی، روایی و تحلیلی که می‌تواند جوابگوی پژوهشگران و محققان باشد. مؤلف در این کتاب انواع معجزات را گرد آورده و به یک نوع اکتفا نکرده است؛ که مثلاً فقط معجزات علمى یا بیانى را بیان کرده باشد.
این کتاب مورد اعتماد و توجه علمای شیعه و سنی واقع شده و در کتب خود از آن بهره گرفته اند، از جمله: اربلی در «کشف الغمّة»، و شیخ زین الدین نباطی در «الصراط المستقیم»، شیخ حرّ عاملی در «وسائل الشیعة» و «اثبات الهداة»، علامه مجلسی در «بحار الأنوار» ، شیخ عبداللّه البحرانی در «عوالم العلوم»، سید هاشم بحرانی در «تفسیر البرهان» و «مدینة المعاجز»، ابن صبّاغ مالکی در «الفصول المهمّة» و قندوزی در «ینابیع المودّة».
کتاب «الخرائج و الجرائح»، توسط علامه محمد شریف خادم با عنوان «کفایة المؤمنین فی معجزات الأئمة المعصومین» به فارسی ترجمه شده است. همچنین ترجمه ای با عنوان «جلوه‌های اعجاز معصومین(ع)»، از غلامحسن محرّمی وجود دارد.
محتوای کتاب
چنانکه مؤلف در مقدمه کتاب «الخرائج و الحرائج» بیان نموده، آن را بدین ترتیب منظم کرده است:
- مقدمه کتاب، شامل توضیحاتى پیرامون معجزه و انگیزه وجودى آن و فهرست ابواب کتاب.
- ابواب کتاب، شامل ۲۰ باب: ۱۳ باب آن در معجزات پیامبر و ائمه اثنی عشر، یک باب آن به دلائل صحت ادعای نبوت پیامبر و امامت ائمه علیهم‌السلام و یک باب شامل دلائل قرآنی بر امامت دوازده امام علیهم‌السلام می‌باشد. و پنج باب انتهایی به این شرح است:
- باب نوادر المعجزات، که کتابى صرفاً روایى است و هیچ بحث کلامى ندارد.
- باب الموازاة معجزات نبینا(ص) و أوصیائه(ع)، معجزات الأنبیاء المتقدمین.
- باب امّ المعجزات، که بحثى در وجوه اعجاز قرآن دارد و شبهات مختلف را در مورد قرآن مطرح کرده و جواب داده است.
- باب الفرق بین الحیل و المعجزات، که راه تشخیص معجزه را از شعبده بیان کرده است.
- باب العلامات و المراتب الخارقة للعادات لهم. مؤلف در این باب بحثى در علائم ظهور امام عصر (علیه السلام) بیان نموده است.
راوندی در ذکر روایات، به قدر حاجت اکتفا کرده و مقدمات و توضیحات غیر مرتبط با مطلب اصلى -که مسئله معجزات و کرامات است- را حذف نموده است. روش مؤلف در تألیف این کتاب، آوردن دلائل و مسائل کلامی بعد از بیان هر معجزه است.
منابع
- الخرائج و الجرائح، قطب الدین راوندی، مقدمه کتاب.
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- حافظ فرزانه، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه، سایت اندیشه قم.
