آیه ماعون
به آیه 7 سوره ماعون که در مذمّت خودداری از قرض و یا بذل امور جزئی به دیگران است، «آیه ماعون» می‌گویند:
طریف بن ابى طلحه از ابن عباس روایت کند که آیات این سوره درباره منافقین نازل شده که وقتى که با مؤمنین بودند، نماز می‌خواندند که آن‌ها ببینند و وقتى که با آن‌ها نبودند، نماز نمى خواندند و نیز از دادن اشیاء عاریه خوددارى نموده و دیگران را از دادن عاریه منع مى کردند.[۱]
انکار روز جزا و دادگاه بزرگ آن، بازتاب وسیعی در اعمال انسان دارد که در سوره ماعون به پنج امر اشاره شده است از جمله: راندن یتیمان با خشونت و عدم تشویق دیگران به اطعام افراد مسکین، یعنی نه خود انفاق می‌کند و نه دیگران را دعوت به این کار می‌نماید.
«ماعون» از ماده «معن» به معنای چیز کم است و بسیاری از مفسران معتقدند که منظور از آن در اینجا اشیاء جزئی است که مردم، مخصوصا همسایه‌ها، از یکدیگر به عنوان عاریه یا تملک می‌گیرند. مانند مقداری نمک، آب، آتش (کبریت) ظروف و مانند اینها.
جمعی نیز گفته‌اند منظور از ماعون، زکات است، چرا که زکات نسبت به اصل مال غالباً بسیار کم است، گاه ده درصد و گاه پنج درصد و گاه دو و نیم درصد است.
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که در تفسیر ماعون فرمود: ماعون وامی است که انسان به دیگری می‌دهد و وسائل زندگی است که به عنوان عاریه در اختیار دیگران می‌گذارد و کمکها و کارهای خیری است که انجام می‌دهد.[۲]
در حديثی آمده است: كسى كه از دادن لوازم منزل خود به همسايگان دريغ ورزد، خدا روز قيامت لطف خود را نسبت به او دريغ خواهد كرد.[۳] البته در حديث ديگرى مى‌خوانيم كه پرسيدند: ما همسايگانى داريم كه هرگاه وسائلى به آنان عاريه مى‌دهيم، مى‌شكنند يا خراب مى‌كنند، آيا گناه است كه به آنان ندهيم؟ امام فرمود: در اين صورت مانعى ندارد.[۴]
منابع
- "آیه ماعون"، ویکی علوم اسلامی، بازیابی: 14 بهمن 1392.
- تفسیر نور، محسن قرائتی، ج10، ص603.
- نمونه بينات در شأن نزول آيات، محمدباقر محقق.
