عقبة بن سمعان
«عقبة بن سمعان» غلام رباب -همسر امام حسین علیهالسلام- بود که همراه کاروان حسینی از مدینه به مکه و سپس به عراق آمد. برخی مورخان گویند وی بعد از واقعه عاشورا زنده ماند و وقایع را گزارش کرده است. اما برخی علمای شیعه معتقدند او در کربلا به شهادت رسید و نام او در «زیارت رجبیه» نیز آمده است.
عقبة بن سمعان در حادثه کربلا
طبری گوید: عمر بن سعد، عقبة بن سمعان -غلام رباب، دختر امرؤ القیس کلبی و مادر سکینه، دختر حسین علیه السلام- را دستگیر کرد و گفت: چکاره ای؟ گفت: بنده ای مملوکم، پس رهایش کرد.[۱] شیخ عباس قمی نیز این مطلب را در «نفس المهموم» به نقل از طبری و جزری آورده است.[۲]
مامقانی در «تنقیح المقال» گوید: طبری و دیگر مورخان واقعه عاشورا، از او نام برده اند؛ و از آنچه گفته اند، دانسته می شود که عقبه غلام رباب، همسر امام حسین علیه السلام، بود و خدمتکاری و رکابداری اسب هایش را بر عهده داشت. چون امام حسین علیه السلام به شهادت رسید، بر اسبی نشست و گریخت؛ کوفیان او را گرفتند. پس از آن که مدعی شد غلام رباب -دختر امرؤ القیس کلبی همسر امام حسین علیه السلام است-، رهایش کردند. وی به نقل رویدادها همان طور که اتفاق افتاده بود پرداخت و اخبار کربلا از او گرفته شده است.[۳]
اما برخی از علمای ما به استناد سلامی که در زیارت امام حسین علیه السلام (روز و شب اول رجب و شب نیمه شعبان)[۴] بر عقبه وارد شده است، بر این باورند که او نیز در زمره شهدای کربلا است. از جمله این عالمان، سید ابوالقاسم خویی است، آن جا که در «معجم رجال الحدیث» در مورد عقبة می گوید: از یاران حسین علیه السلام... در حضور آن حضرت به شهادت رسید و سلام بر او در زیارت رجبیه آمده است: «السلام علی عقبة بن سمعان...»؛ و به گفته برخی مورخان عامه، وی از معرکه گریخت و نجات یافت.[۵]
دیگری، شیخ علی نمازی است که در «مستدرکات علم رجال الحدیث» گوید: عقبة بن سمعان... از یاران امام حسین علیه السلام است و در کربلا با آن حضرت همراه بود؛ و همان طوری که سید بن طاوس در زیارت رجبیه، وی را در شمار شهیدان آورده است، او همراه سیدالشهدا در روز عاشورا به شهادت رسید.[۶]
روایتگری وقایع عاشورا
عقبة بن سمعان در روایتگری وقایع عاشورا نقش مهمی داشته است. ابومخنف خبر فرود سیدالشهدا علیه السلام در کربلا و نامۀ عبیدالله بن زیاد به حر بن یزید ریاحی را با یک واسطه از او روایت می کند.
همچنین عقبة بن سمعان جریان حرکت سالار شهیدان از مدینه، دیدارش با عبدالله بن مطیع، فرودش در مکه، دو سخن ابن عباس و عبدالله بن زبیر به آن حضرت به هنگام حرکت از مکه، خبر فرستاده فرماندار آن روز مکه برای بازگرداندن امام حسین علیه السلام به مکه، سخن مشهور حضرت علیاکبر علیه السلام به پدرش در «قصر بنی مقاتل»، فرود کاروان حسینی در کربلا، رسیدن نامه ابن زیاد به حُر ریاحی، آمدن عمر بن سعد به کربلا و سخنان و پیشنهادهای امام حسین علیه السلام به ابن سعد فرمانده سپاه اموی را، روایت می کند. لازم به یادآوری است که این مرد همه این رویدادها را از حارث بن کعب آورده است.
عزالدین ابن اثیر در «الکامل فی التاریخ» ضمن شرح کربلا و عاشورا از عقبة بن سمعان نقل می کند که می گوید: من با امام حسین علیه السلام از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا بودم و همه خطابه ها و کلماتش را شنیدم؛ نه در آن اظهار عجز بود و نه تحمل ذلت یا بیعت با یزید. فقط می فرمود: «دَعونی لأذهبَ فی هذه الارض العریضه تنظرُ بما یسیر امر الناس»؛ بگذارید که من در این زمین پهناور بروم تا ببینم کار مردم به کجا می کشد. و می فرمود: به خدا قسم نه چون ذلیلان به شما تسلیم می شوم و نه چون بردگان فرار می کنم... .[۷]
پانویس
منابع
- "عقبة بن سمعان"، سایت ثارالله، بازیابی: ۲۳ آبان ۱۳۹۱.
- فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
