قاموس قرآن: إِرب
(تغییرمسیر از مآرب)
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
«إرب» به معنای حاجت و نیاز است. از این ماده فقط دو بار در قرآن کریم آمده است.
إرب در لغت
راغب گفته: «إرب» احتیاج شدیدی است که در دفع آن بحیله متوسل شوند. در مورد آیه: «أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ»[۱] گفته‌اند: مراد کسانی هستند که به نکاح حاجت و نیاز ندارند. و در آیۀ «وَلِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَىٰ»[۲] که حضرت موسی بخدا عرض کرد: مرا در آن عصا حاجت‌های دیگری است. صاحب مجمع البیان گوید: مآرب یعنی حوائج، مفرد آن مأربة است. در لغت معانی دیگری هم دارد ولی در قرآن مجید بکار نرفته است.
امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه خطبۀ ۲۰۳ فرموده است: «و اللّٰه ما کانت لی فی الخلافة رغبة و لا فی الولایة إربة». به خدا سوگند من به خلافت رغبتی ندارم و مرا به ولایت و حکومت احتیاجی نیست.
واژه إرب در قرآن
الْإِرْبَةِ:
- «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ».[۳]
مَآرِبُ:
- «قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَىٰ غَنَمِي وَلِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَىٰ».[۴]
پانویس
منابع
- قاموس قرآن، قرشی بنابی، علی اکبر، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۰۷.
