تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة (کتاب)
 | |
| نویسنده | سید شرف الدین على حسینی استرآبادی |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقیق | حسین استاد ولی |
|
| |
«تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة» تفسیری از سید شرف‌الدین استرآبادى، از مفسران قرن دهم هجرى است، که به گردآوری و تفسیر و تأویل آیات قرآن مجید با موضوع فضایل اهل بیت علیهم‌السلام می پردازد. کتاب مذکور از بهترین تألیفات در این موضوع است و بسیارى از متأخرین هنگام تألیف کتابى در این زمینه، از آن استفاده فراوان برده اند.
محتویات
مؤلف
سید شرف الدین على حسینى استرآبادى، از فقها، محدثین و مفسرین قرن دهم هجرى است. وی شاگرد شیخ نورالدین على بن عبدالعالى، معروف به محقق کرکى بود.
از آثار ایشان، «تأویل الآیات الظاهرة» و «الفوائد الغرویة فی شرح الجعفریة» می باشد. سید شرف‌الدین استرآبادى در سال ۹۴۰ قمری رحلت نمود.
انگیزه تألیف
روایتى از طریق شیعه و سنى از امام على علیه السلام نقل شده که آن حضرت مى‌فرماید: «قرآن چهار بخش است؛ یک چهارم آن در مورد اهل بیت علیهم السلام؛ یک چهارم آن درباره دشمنان آنهاست؛ یک چهارم سنن و امثال؛ و یک چهارم دیگر فرائض و احکام است».
با توجه به این کلام امیرمؤمنان، علماى شیعه اقدام به جمع آورى آیات قرآن مجید که در وصف اهل بیت نازل شده کرده‌اند. از این رو، سید شرف الدین استرآبادی در مقدمه، انگیزه خود را از تألیف کتاب چنین بیان مى‌کند: «آیات فراوانى در قرآن مجید در مدح اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و ذم و نکوهش دشمنان آنان آمده و روایات فراوانى در تفسیر این آیات وارد شده، ولى این روایات در کتب مختلف تفسیر پراکنده‌اند، به طورى که دسترسى به آنها و اطلاع از همه آنها براى مراجعه کنندگان مشکل است، لذا تصمیم به جمع‌آورى آنها در یک کتاب گرفتم تا موجب هدایت طالبان راه راست گردد. مأخذ تمام مطالب را هم روایات نقل شده از راسخین در علم قرار دادم، زیرا هر چه از ناحیه آنها باشد مسلماً صحیح و خدشه ناپذیر است. البته مقدارى هم، روایاتى از طریق عامه نقل کرده‌ام که بسیار اندک است».
اسلوب کتاب
سید شرف الدین حسینی به خاطر سهولت هر چه بیشتر در بازیابى مطالب کتاب، آن را به ترتیب قرآن قرار داده و از سوره حمد آغاز کرده و به سوره اخلاص ختم نموده است. در هر قسمت نیز ابتدا نام سوره، بعد آیات مورد نظر را با شماره آیه ذکر کرده، پس از آن و در ذیل آیه روایات اهل بیت علیهم السلام را در تأویل آن آیه آورده است. این روایات شامل مدح اهل بیت، مدح شیعیان و محبان آنها و ذم و نکوهش دشمنان اهل بیت مى شود.
سید شرف الدین در بعضى موارد در پایان روایات، توضیحاتى براى روشن شدن معناى آیه و روایتِ ذیل آن ذکر کرده است. مصنف آیات را به صورت گلچین آورده و در این بین نام بعضى از سور قرآن در کتاب نیامده، زیرا روایتى ذیل آیات آن سوره نیافته است.
نکته مهمى که هنگام مطالعه این کتاب باید در نظر گرفته شود آن است که کتاب در صدد بیان ترجمه یا تفسیر آیات بوسیله روایات نیست، چرا که تفسیر هم مانند ترجمه نظر به مدلول ظاهرى آیه دارد. مصنف در این کتاب تمام تلاش خود را صرف تبیین تأویل آیات از راه روایات معصومین کرده است و تأویل قرآن نظر به باطن و بطن قرآن دارد که هیچ راهى جز علم غیب براى رسیدن به آن وجود ندارد و الفاظ قرآن هیچ دلالتى بر آن معنى ندارند. مصنف محترم نیز با توجه به این نکته تنها روایاتى را جمع آورى کرده که باطن و حقیقت آیات الهى در قرآن کریم را بیان مى‌کنند.
منابع و مصادر کتاب
سید شرف الدین در تألیف خود از منابع متعددى استفاده کرده، از آن جمله:
- کنزالفوائد، از محمد بن علی کراجکی.
- ما نزل من القرآن فی أهل البیت علیهم السلام، از على بن ماهیار.
- کشف الغمة، علی بن عیسی اربلی.
- برخی از آثار علامه حلى
- کتاب تفسیر على بن ماهیار، که مصنف بیشترین استفاده را از آن نموده است.
تلخیص و شرح و ترجمه کتاب
کتاب شریف «تأویل الآیات» توسط "شیخ علم بن سیف بن منصور نجفى" در سال ۹۳۷ هجرى خلاصه شده و با نام «جامع الفوائد و دافع المعاند» انتشار یافته است (البته بعضى به اشتباه آن را کنز جامع الفوائد گفته‌اند که صحیح نیست).
همچنین به لحاظ ارزش و اهمیتى که موضوع و متن کتاب «تأویل الآیات» داشته، "سید روح الأمین مختارى" شرحى بر آن نگاشته است. در مقدمه این شرح ۱۴ فصل پیرامون ترجمه و تفسیر و تأویل و بحث مفصلى پیرامون هر یک از آنها ارائه شده است.
این کتاب توسط "محمدمعصوم بن محمدامین استرآبادى" به فارسى ترجمه شده و با نام «لوامع التأویل» انتشار یافته است.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
