آیه میثاق
(تغییرمسیر از آیه ذر)
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
آیه 172 سوره اعراف خبر مى‌دهد كه خداوند در «عالم ذَر» از بنى‌آدم بر ربوبیت خویش «میثاق» (پیمان) گرفته است؛ از همین رو به آن «آیه میثاق»[۱] گفته‌اند:
«ذُرِّيَّةٌ»، يا از «ذَر»، به معناى ذرّات بسيار كوچك غبار (يا مورچه‌هاى ريز) است، كه مراد از آن در اينجا، اجزاى نطفه‌ى انسان و يا فرزندان كوچك و كم‌سن و سال مى‌باشد، يا از ريشه‌ى «ذَرو»، به معناى پراكنده ساختن و يا از «ذَرَأَ»، به معناى آفريدن است.[۲] امّا اغلب به فرزندان گفته مى‌شود.
در چگونگى پیمان گرفتن در «عالم ذر» كه به آن «پیمانِ أَلَستْ» نیز مى‌گویند، و این كه به صورت تكوینى یا تشریعى بوده است و فرزندان حضرت آدم چگونه به این پیمان پاسخ گفته‌اند، بحث‌هاى فراوانى مطرح است كه مشهورترين آنها دو قول است؛
- الف: طبق روايات، پس از خلقت حضرت آدم، همه فرزندان او تا پايان دنيا به صورت ذرّات ريز و پراكنده، همچون مورچگان از پشت او بيرون آمده، مورد خطاب و سؤال الهى قرار گرفتند و به قدرت الهى به ربوبيّت خدا اعتراف كردند. سپس همه به صلب و گل آدم برگشتند تا به تدريج و به طور طبيعى به اين جهان بيايند. اين عالم را «عالم ذرّ» و آن پيمان را «پيمان ألَست» مى‌گويند.[۳] امام صادق عليه السلام فرمود: بعضى از ذريّه‌ى آدم در عالم ذرّ به زبان اقرار كردند، ولى ايمان قلبى نداشتند.[۴]
- ب: مراد از عالم ذرّ، همان پيمان فطرت و تكوين مى‌باشد. يعنى هنگام خروج فرزندان آدم از صلب پدران به رحم مادران كه ذرّاتى بيش نيستند، خداوند فطرت توحيدى و حقّ‌جويى را در سرشت آنها مى‌نهد و اين سرّ الهى به صورت يك حسّ درونى در نهاد و فطرت همه، به وديعت نهاده مى‌شود. همچنين در عقل و خردشان، خداباورى به صورت يك حقيقت خود آگاه نقش مى‌بندد. و لذا فطرت و خرد بشرى، بر ربوبيّت خداوند گواهى مى‌دهد. در روايتی كه از امام صادق عليه السلام درباره‌ى فطرت سؤال شده است، ایشان فطرت را همان عالم ذرّ دانسته‌اند.[۵]
پانویس
منابع
- دائرة المعارف قرآن کریم، علی خراسانی، ج1، ص402-403.
- تفسیر نور، محسن قرائتی، ج3، ص216.
پیوندها
