محمدامین استرآبادی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | '''«محمد امین استرآبادی»''' (متوفای ۱۰۳۶ ق)، فقیه، متکلم و محدث نامدار [[شیعه]] در قرن | + | '''«محمد امین استرآبادی»''' (متوفای ۱۰۳۶ ق)، فقیه، متکلم و محدث نامدار [[شیعه]] در قرن یازدهم قمری است. او ابتدا [[علم اصول]] را از اصولیانی مثل [[صاحب معالم]] و [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] فرا گرفت؛ اما پس از عزیمت به [[مکه]] و شاگردی نزد [[میرزا محمد استرآبادی|میرزا محمد استرآبادی]]، تحت تأثیر استاد خود قرار گرفت و به مخالفت با گروه مجتهدان برخاست و از بنیان‌گذاران گرایش [[اخباریان|اخبارى]] شد. «[[الفوائد المدنیه و الشواهد المکیه (کتاب)|الفوائد المدنیه]]» از آثار مشهور اوست. |
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | |نام کامل = محمد امین استرآبادی | ||
| + | |تصویر= | ||
| + | |زادروز = | ||
| + | |زادگاه = | ||
| + | |وفات = ۱۰۳۶ قمری | ||
| + | |مدفن = [[مکه]]، قبرستان حجون | ||
| + | |اساتید = [[حسن بن زین الدین عاملی]]، [[سید محمدجواد عاملی]]، [[میرزا محمد استرآبادی|میرزا محمد استرآبادی]]، شاه تقى‌الدین محمد نسابه،... | ||
| + | |شاگردان = [[فیض کاشانی|فیض کاشانى]]،... | ||
| + | |آثار = [[الفوائد المدنیه و الشواهد المکیه (کتاب)|الفوائد المدنیه]]، شرح تهذیب الأحکام، الفوائد المکیة، تعلیقات بر اصول کافى، دانش‌نامه شاهى، رساله فی البداء، المسائل الثلاث الکلامیة،... | ||
| + | }} | ||
| + | ==استادان و شاگردان== | ||
| − | + | محمدامین استرآبادی مدتى از دوره جوانى خویش را در [[شیراز]] سپری کرد و نزد شاه تقى‌الدین محمد نسابه مدت ۴ سال دانش اندوخته و از علوم عقلى بهره گرفته است. او سپس به [[عتبات عالیات|عتبات]] رفت و [[علم اصول]] را از اصولیانی مثل [[صاحب معالم]] (م ۱۰۱۱ ق) و [[سید محمدجواد عاملی|سید محمّد عاملی]] (صاحب [[مدارک الاحکام|مدارک]]) فرا گرفت؛ صاحب مدارک، در [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] نامه‌ای به سال ۱۰۰۷ ق، او را «صاحب فضایل علمی و کمالات اخلاقی» خواند. | |
| − | + | اما ملا محمدامین پس از عزیمت به [[مکه]] و ده سال شاگردی نزد [[میرزا محمد استرآبادی|میرزا محمد بن علی استرآبادی]]، چنان تحت تأثیر واپسین استاد خویش قرار گرفت که به مخالفت با گروه مجتهدان برخاست و آثار مهمی در این باره بر جای نهاد. | |
| − | + | محمدامین استرآبادی شاگردان مشهوری داشته است، از جمله [[فیض کاشانی|فیض کاشانى]] که در سفر [[مکه]] محضر امین استرابادی را درک کرده و یک چند مصاحب وی بوده است. | |
| − | + | ==دیدگاه‌های علمی == | |
| − | + | محمدامین استرآبادی نخست در زمره مجتهدان بود و از رویه آنان پیروی می‌کرد، اما به توصیه استادش [[میرزا محمد استرآبادی]]، به احیای مکتب [[اخباریان|اخباری]] پرداخت و بنیان گذار اخباری گری شد. | |
| − | ایشان | + | طریقه‌ای که امین استرابادی بنیان نهاد، در سنت فقهى - کلامى [[امامیه]] بى‌سابقه نبود و او خود نیز سعى داشت تا خویش را دنباله‌رو شیوه [[شیخ کلینی|شیخ کلینى]] و [[شیخ صدوق]] از قدمای اصحاب [[حدیث]] امامیه قلمداد نماید؛ البته این ادعا از سوی مخالفان او پذیرفته نشده است. بى‌تردید پیش از امین استرابادی فکر اخباریگری وجود داشت، اما این طریقه به گونه‌ای که امین استرابادی بنیان نهاد، مربوط به خود اوست. |
| + | |||
| + | امین استرابادی سعى داشت که در محافل امامیه، اجتهاد اصولیان را به عنوان یک خطر مطرح سازد و مى‌خواست با رجوع به اخبار، مذهب سلف را احیا کند. درباره زمینه‌های ظهور افکار امین استرابادی، این نکته مسلم است که فضای فکر دینى عصر [[صفویه|صفوی]] و نقش عالمانى چون [[محقق ثانی|محقق کرکى]] و روش اجتهادی ایشان در این باره مؤثر بوده است. به هر حال، در سراسر کتاب [[الفوائد المدنیه و الشواهد المکیه (کتاب)|الفوائد]]، برخورد انتقادی امین استرابادی با روش اجتهادی محقق کرکى، و گاه به طور کلى اصولیان دیده مى‌شود. | ||
| + | |||
| + | در باب منابع [[شریعت|شریعت]]، امین استرابادی بر این اعتقاد است که همه [[احکام شرعی|احکام شرعى]] در [[قرآن|کتاب]] و [[سنت]] بیان شده است. او با تکیه بر اینکه [[قرآن]] نخستین اصل تشریع است، و نیز برپایه حدیثى از [[امام صادق علیه السلام|امام صادق]](ع)، بر این نکته اصرار مى‌ورزید: هر امری که دو تن در آن اختلاف کنند، حتماً برای آن اصلى در کتاب خدا وجود دارد، ولى عقول مردمان بدان راه نمى‌برد. او [[تأویل]] قرآن را براساس افکار و آراء شخصى باطل مى‌شمارد و آن را تنها مخصوص [[اهل البیت|اهل بیت]](ع) مى‌داند که [[معصوم]] از خطا هستند و بدین‌ترتیب، بر آن است که استنباط احکام نظری از آیات قرآنى که محتمل وجوه متعدد است، جز برای معصومان اهل بیت(ع) که مخاطبان واقعى قرآن هستند، امکان‌پذیر نیست. | ||
| + | |||
| + | امین استرابادی درباره سنت نبوی نیز معتقد است که استنباط احکام نظری از آن، بدون تفحص از احوال سنت و [[ناسخ و منسوخ]] آن جایز نیست و این تفحص، تنها به واسطه رجوع به اهل بیت(ع) ممکن خواهد بود. در واقع امین استرابادی نظریه خویش در باب شریعت را بر دو پایه استوار کرده است: یکى کمال شریعت در کتاب و سنت، و دیگر اعتقاد به اینکه کلید معرفت شریعت، رجوع به علم امام معصوم است که وارث [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]](ص) به شمار مى‌رود. وی به صحت جمیع احادیث [[کتب اربعه]] و اصولاً صحت غالب احادیث [[شیعه]] قائل است و معتقد است که منابع کتب اربعه، اصولى است که اصحاب [[ائمه اطهار|ائمه]](ع) آن را مدون ساخته، به مضامین آن عمل مى‌کردند. امین استرابادی همچنین تقسیم چهارگانه حدیث به [[حدیث صحیح|صحیح]]، [[حدیث حسن|حسن]]، [[حدیث موثق|موثق]] و [[حدیث ضعیف|ضعیف]] را - که متأخران بدان دست یازیده‌اند - باطل دانسته، و با تکیه بر اینکه این روش نزد متقدمان امامیه معمول نبوده، آن را به شدت رد کرده است. | ||
| + | |||
| + | محمدامین استرابادی بر این باور است که تحصیل حکم شرعى براساس کسب و نظر مقبول نیست، زیرا این مباحث موجب اختلافات اصولى و فقهى مى‌شود، و فائده بعثت انبیا و انزال کتب نقض مى‌گردد. او همچنین در رویکردی به [[علم کلام|علم کلام]]، اعتماد بر این دانش را که مبتنى بر منطق و حجج عقلى است، نادرست مى‌انگارد. | ||
==آثار و تألیفات== | ==آثار و تألیفات== | ||
| − | + | تألیفات محمدامین استرآبادى، در فنون مختلف است و مهم‌ترینشان عبارت‌اند از: | |
| − | # [[الفوائد المدنیه و الشواهد المکیه (کتاب)|الفوائد | + | #[[الفوائد المدنیه و الشواهد المکیه (کتاب)|الفوائد المدنیة فی الردّ علی من قال بالإجتهاد و التقلید فی نفس الأحکام الإلهیة]]، که چون مطالعات او در [[مدینه]] بوده، آن را این گونه نامیده است. این کتاب از مهم‌ترین منابع در دفاع از مسلک اخباری است و در ردّ معتقدان به [[اجتهاد]] و [[تقلید]] در [[احکام]] الهی نوشته شد. برخی به تألیف آثاری در ردّ آن پرداختند. |
| − | # شرح [[تهذیب الأحکام (کتاب)| | + | #شرح [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب الأحکام]]، شرحى ناتمام بر تهذیب [[شیخ طوسى]]. |
| − | # الفوائد | + | #الفوائد المکیة، شرح [[الاستبصار]] شیخ طوسى، و مقدمة آن مباحثى در علم حدیث و درایه را در بردارد. |
| − | # | + | #تعلیقات بر [[اصول کافی|اصول کافى]]، که [[ملا خلیل قزوینی|ملا خلیل قزوینی]] (م ۱۰۸۹ ق) آن را جمع‌آوری کرده است. |
| − | # دانش‌نامه شاهى، کشکول | + | #دانش‌نامه شاهى، کشکول فارسی در مسایل متفرقه [[علم کلام|علم کلام]] و غیره، که به سلطان محمّد قطب شاهی (۱۰۲۰ ـ ۱۰۳۵ ق) تقدیم شده است. در این کتاب با انتقاد از اجتهاد، آن را امری جدید می‌داند. |
| − | # رساله فی طهارة الخمر و نجاستها. | + | #رساله فی طهارة الخمر و نجاستها. آن را در سال ۱۰۳۴ ق. نوشته و برای سلطان صفی صفوی فرستاده است. |
| − | # حاشیه بر «[[معارج الاصول (کتاب)|معارج الأصول]]» [[محقق حلى]]. | + | #حاشیه بر «[[معارج الاصول (کتاب)|معارج الأصول]]» [[محقق حلى]]. |
| − | # رساله فی البداء. | + | #رساله فی البداء. |
| − | # حاشیه بر أنموذج العلوم دوانى. | + | #حاشیه بر أنموذج العلوم دوانى. |
| − | # المسائل الثلاث | + | #المسائل الثلاث الکلامیة. |
==وفات== | ==وفات== | ||
| − | محمد امین استرآبادی به گفته على‌خان مدنى در سال | + | مرحوم محمد امین استرآبادی به گفته [[سید علی خان مدنی|سید على‌خان مدنى]] در سال ۱۰۳۶ قمری دار فانی را وداع گفت و در [[مکه]]، در مقابر عبدالمطلب (قبرستان حجون) کنار قبر استادش [[میرزا محمد استرآبادی]] مدفون شد. |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=۱۲۳&avaid=۴۰۰۲ "امین استرآبادی"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۰] (۱ مرداد ۱۳۹۱). | |
| − | *[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id= | + | *[http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=21350 "محقق استرآبادی"، پژوهشکده باقرالعلوم] (۱ مرداد ۱۳۹۱). |
| − | *[http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=21350 | + | *اخباریگری (تاریخ و عقاید)، ابراهیم بهشتی، ص۱۲۲. |
| − | * | + | [[رده:علمای قرن یازدهم]][[رده:علماء شیعه]] |
| − | |||
| − | |||
| − | [[رده:علمای قرن یازدهم]] | ||
[[رده:فقیهان]] | [[رده:فقیهان]] | ||
[[رده:متکلمان]] | [[رده:متکلمان]] | ||
| + | [[رده:محدثان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۰
«محمد امین استرآبادی» (متوفای ۱۰۳۶ ق)، فقیه، متکلم و محدث نامدار شیعه در قرن یازدهم قمری است. او ابتدا علم اصول را از اصولیانی مثل صاحب معالم و صاحب مدارک فرا گرفت؛ اما پس از عزیمت به مکه و شاگردی نزد میرزا محمد استرآبادی، تحت تأثیر استاد خود قرار گرفت و به مخالفت با گروه مجتهدان برخاست و از بنیان‌گذاران گرایش اخبارى شد. «الفوائد المدنیه» از آثار مشهور اوست.
| نام کامل | محمد امین استرآبادی |
| وفات | ۱۰۳۶ قمری |
| مدفن | مکه، قبرستان حجون |
|
| |
| اساتید |
حسن بن زین الدین عاملی، سید محمدجواد عاملی، میرزا محمد استرآبادی، شاه تقى‌الدین محمد نسابه،... |
| شاگردان |
فیض کاشانى،... |
| آثار |
الفوائد المدنیه، شرح تهذیب الأحکام، الفوائد المکیة، تعلیقات بر اصول کافى، دانش‌نامه شاهى، رساله فی البداء، المسائل الثلاث الکلامیة،... |
استادان و شاگردان
محمدامین استرآبادی مدتى از دوره جوانى خویش را در شیراز سپری کرد و نزد شاه تقى‌الدین محمد نسابه مدت ۴ سال دانش اندوخته و از علوم عقلى بهره گرفته است. او سپس به عتبات رفت و علم اصول را از اصولیانی مثل صاحب معالم (م ۱۰۱۱ ق) و سید محمّد عاملی (صاحب مدارک) فرا گرفت؛ صاحب مدارک، در اجازه نامه‌ای به سال ۱۰۰۷ ق، او را «صاحب فضایل علمی و کمالات اخلاقی» خواند.
اما ملا محمدامین پس از عزیمت به مکه و ده سال شاگردی نزد میرزا محمد بن علی استرآبادی، چنان تحت تأثیر واپسین استاد خویش قرار گرفت که به مخالفت با گروه مجتهدان برخاست و آثار مهمی در این باره بر جای نهاد.
محمدامین استرآبادی شاگردان مشهوری داشته است، از جمله فیض کاشانى که در سفر مکه محضر امین استرابادی را درک کرده و یک چند مصاحب وی بوده است.
دیدگاه‌های علمی
محمدامین استرآبادی نخست در زمره مجتهدان بود و از رویه آنان پیروی می‌کرد، اما به توصیه استادش میرزا محمد استرآبادی، به احیای مکتب اخباری پرداخت و بنیان گذار اخباری گری شد.
طریقه‌ای که امین استرابادی بنیان نهاد، در سنت فقهى - کلامى امامیه بى‌سابقه نبود و او خود نیز سعى داشت تا خویش را دنباله‌رو شیوه شیخ کلینى و شیخ صدوق از قدمای اصحاب حدیث امامیه قلمداد نماید؛ البته این ادعا از سوی مخالفان او پذیرفته نشده است. بى‌تردید پیش از امین استرابادی فکر اخباریگری وجود داشت، اما این طریقه به گونه‌ای که امین استرابادی بنیان نهاد، مربوط به خود اوست.
امین استرابادی سعى داشت که در محافل امامیه، اجتهاد اصولیان را به عنوان یک خطر مطرح سازد و مى‌خواست با رجوع به اخبار، مذهب سلف را احیا کند. درباره زمینه‌های ظهور افکار امین استرابادی، این نکته مسلم است که فضای فکر دینى عصر صفوی و نقش عالمانى چون محقق کرکى و روش اجتهادی ایشان در این باره مؤثر بوده است. به هر حال، در سراسر کتاب الفوائد، برخورد انتقادی امین استرابادی با روش اجتهادی محقق کرکى، و گاه به طور کلى اصولیان دیده مى‌شود.
در باب منابع شریعت، امین استرابادی بر این اعتقاد است که همه احکام شرعى در کتاب و سنت بیان شده است. او با تکیه بر اینکه قرآن نخستین اصل تشریع است، و نیز برپایه حدیثى از امام صادق(ع)، بر این نکته اصرار مى‌ورزید: هر امری که دو تن در آن اختلاف کنند، حتماً برای آن اصلى در کتاب خدا وجود دارد، ولى عقول مردمان بدان راه نمى‌برد. او تأویل قرآن را براساس افکار و آراء شخصى باطل مى‌شمارد و آن را تنها مخصوص اهل بیت(ع) مى‌داند که معصوم از خطا هستند و بدین‌ترتیب، بر آن است که استنباط احکام نظری از آیات قرآنى که محتمل وجوه متعدد است، جز برای معصومان اهل بیت(ع) که مخاطبان واقعى قرآن هستند، امکان‌پذیر نیست.
امین استرابادی درباره سنت نبوی نیز معتقد است که استنباط احکام نظری از آن، بدون تفحص از احوال سنت و ناسخ و منسوخ آن جایز نیست و این تفحص، تنها به واسطه رجوع به اهل بیت(ع) ممکن خواهد بود. در واقع امین استرابادی نظریه خویش در باب شریعت را بر دو پایه استوار کرده است: یکى کمال شریعت در کتاب و سنت، و دیگر اعتقاد به اینکه کلید معرفت شریعت، رجوع به علم امام معصوم است که وارث پیامبر اکرم(ص) به شمار مى‌رود. وی به صحت جمیع احادیث کتب اربعه و اصولاً صحت غالب احادیث شیعه قائل است و معتقد است که منابع کتب اربعه، اصولى است که اصحاب ائمه(ع) آن را مدون ساخته، به مضامین آن عمل مى‌کردند. امین استرابادی همچنین تقسیم چهارگانه حدیث به صحیح، حسن، موثق و ضعیف را - که متأخران بدان دست یازیده‌اند - باطل دانسته، و با تکیه بر اینکه این روش نزد متقدمان امامیه معمول نبوده، آن را به شدت رد کرده است.
محمدامین استرابادی بر این باور است که تحصیل حکم شرعى براساس کسب و نظر مقبول نیست، زیرا این مباحث موجب اختلافات اصولى و فقهى مى‌شود، و فائده بعثت انبیا و انزال کتب نقض مى‌گردد. او همچنین در رویکردی به علم کلام، اعتماد بر این دانش را که مبتنى بر منطق و حجج عقلى است، نادرست مى‌انگارد.
آثار و تألیفات
تألیفات محمدامین استرآبادى، در فنون مختلف است و مهم‌ترینشان عبارت‌اند از:
- الفوائد المدنیة فی الردّ علی من قال بالإجتهاد و التقلید فی نفس الأحکام الإلهیة، که چون مطالعات او در مدینه بوده، آن را این گونه نامیده است. این کتاب از مهم‌ترین منابع در دفاع از مسلک اخباری است و در ردّ معتقدان به اجتهاد و تقلید در احکام الهی نوشته شد. برخی به تألیف آثاری در ردّ آن پرداختند.
- شرح تهذیب الأحکام، شرحى ناتمام بر تهذیب شیخ طوسى.
- الفوائد المکیة، شرح الاستبصار شیخ طوسى، و مقدمة آن مباحثى در علم حدیث و درایه را در بردارد.
- تعلیقات بر اصول کافى، که ملا خلیل قزوینی (م ۱۰۸۹ ق) آن را جمع‌آوری کرده است.
- دانش‌نامه شاهى، کشکول فارسی در مسایل متفرقه علم کلام و غیره، که به سلطان محمّد قطب شاهی (۱۰۲۰ ـ ۱۰۳۵ ق) تقدیم شده است. در این کتاب با انتقاد از اجتهاد، آن را امری جدید می‌داند.
- رساله فی طهارة الخمر و نجاستها. آن را در سال ۱۰۳۴ ق. نوشته و برای سلطان صفی صفوی فرستاده است.
- حاشیه بر «معارج الأصول» محقق حلى.
- رساله فی البداء.
- حاشیه بر أنموذج العلوم دوانى.
- المسائل الثلاث الکلامیة.
وفات
مرحوم محمد امین استرآبادی به گفته سید على‌خان مدنى در سال ۱۰۳۶ قمری دار فانی را وداع گفت و در مکه، در مقابر عبدالمطلب (قبرستان حجون) کنار قبر استادش میرزا محمد استرآبادی مدفون شد.
منابع
- "امین استرآبادی"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۰ (۱ مرداد ۱۳۹۱).
- "محقق استرآبادی"، پژوهشکده باقرالعلوم (۱ مرداد ۱۳۹۱).
- اخباریگری (تاریخ و عقاید)، ابراهیم بهشتی، ص۱۲۲.
